ەلدىك دەڭگەيدە اتالىپ وتىلەتىن قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ قادىر-قاسيەتى مەن ءمان-ماڭىزى تۋرالى «نۇر استانا» مەشىتىنىڭ باس يمامى اسقار مۇقانوۆ گازەت تىلشىسىنە اڭگىمەلەپ بەردى.
– اسقار ءابىتايۇلى, الدىمەن ايت كۇنىنىڭ ارتىقشىلىعى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز…
– قۇربان ايت – بارشا مۇسىلمان الەمىنىڭ قادىر تۇتقان مەيرامى. بيىل اتالمىش مەرەكە 21 تامىز كۇنى ايت نامازىن وقۋمەن باستالادى. جالپى, «قۇربان» ءسوزىنىڭ ءوزى «جاقىنداۋ», «جاقىن بولۋ» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ءدىني تەرمين رەتىندە بۇل بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا اللا تاعالاعا عيبادات جاساۋ نيەتىمەن مالدى قۇربانعا شالۋ دەگەندى بىلدىرەدى. سوندىقتان بۇل مەيرامدا مۇسىلماندار جۋىنىپ, تازا كيىمىن كيىپ, مەشىتكە ايت نامازىنا كەلەدى. ايت نامازىن وقىپ بولعاننان كەيىن ءبىر-ءبىرىن قۇشاقتاپ, وكپە-رەنىشى بولسا كەشىرەدى. اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن ىزگى جاندار قۇرباندىق مالدارىن سويىپ, ونىڭ ەتىن تۇرمىسى تومەن, كوپ بالالى, الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلاتىن وتباسىلارعا, ت.ب. مۇقتاج جاندارعا تاراتىپ بەرەدى.
مال سويۋ دا – مادەنيەت
– قۇرباندىق مالىن شالۋ دەمەكشى, ونىڭ شاريعاتتاعى ۇكىمى قانداي؟
– حانافي مازھابىنا سايكەس, قۇرباندىق شالۋ شاماسى جەتكەن مۇسىلمانعا, ياعني 85 گر التىننىڭ قۇنىنداي بايلىعى بار مۇسىلمانعا ءۋاجىپ (مىندەت) بولىپ تابىلادى. وعان «راببىڭ ءۇشىن ناماز وقى جانە قۇربان شال» دەگەن قۇران اياتىن, سونداي-اق, پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) «كىمدە-كىم مۇمكىنشىلىگى بولا تۇرا قۇربان شالماسا, ءبىزدىڭ ناماز وقيتىن جەرىمىزگە جاقىنداماسىن» دەگەن ءحاديسىن دالەل رەتىندە ايتۋعا بولادى. قۇربان شالۋ مىندەت بولۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن ول ادام مۇسىلمان بولۋى كەرەك. جۇمىسقا قابىلەتتى, كامەلەتتىك جاسقا تولعان ءارى زەكەت تولەيتىندەي نەگىزگى قاجەتتەردەن تىس دۇنيە-مۇلىككە (جوعارىدا ايتىلعانداي, 85 گر التىننىڭ قۇنىنا تەڭ نەمەسە ودان كوپ) يە بولۋى قاجەت.
جالپى, قۇرباندىق شالۋدىڭ شاريعي شارتتارىن بىرەۋ بىلسە, بىرەۋ بىلمەيدى. مال سويۋدىڭ دا وزىندىك مادەنيەتى بار.
ەڭ الدىمەن, قۇرباندىق مالى سول جاعىمەن قۇبىلاعا قاراتىپ جاتقىزىلادى. سودان سوڭ قاساپشى «ءبيسميللاھي, اللااھۋ
اكبار» دەيدى. مالدى يەگىنىڭ استىنان وڭەشىن, كەڭىردەگىن جانە كۇرە تامىرلارىن كەسە وتىرىپ باۋىزدايدى. مالدى باۋىزداپ جاتقاندا «ءبيسميللاھ» ءسوزىن ادەيى ايتپاي قويسا, ول مالدىڭ ەتىن جەۋگە بولمايدى.
قۇرباندىقتى ايت نامازىنان كەيىن شالۋ كەرەك. بىراق, قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن ءبىرىنشى كۇنى قۇرباندىق شالا الماعان ادام, ەكىنشى كۇنى جانە دە ءۇشىنشى كۇنى, كۇن باتقانعا دەيىن قۇربان شالۋىنا بولادى.
– قۇرباندىققا مال سويماي, ورنىنا مالدىڭ قۇنىن اقشالاي ساداقا رەتىندە بەرسە بولا ما؟
– قۇرباندىق شالۋ – بۇل اللاعا قۇلشىلىق جاساۋ ارەكەتى. بۇل ءراسىمنىڭ تاريحى سوناۋ يبراھيم پايعامباردىڭ كەزىنەن باستاۋ الادى. اللا تاعالا يبراھيم پايعامباردى (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) سىناۋ ءۇشىن جانە بارلىق مۇسىلماندارعا اللاعا باعىنۋدىڭ ۇلگىسىن كورسەتۋ ءۇشىن وعان ۇلى يسمايلدى قۇرباندىققا شالۋعا ءامىر ەتەدى. يبراھيم پايعامبار
ۇلىن قۇرباندىققا شالۋعا دايىن تۇرعاندا, اللا تاعالا ونىڭ وزىنە قالتقىسىز بوي ۇسىنۋىنا ريزا بولىپ, قۇرباندىققا شالۋعا جەرگە ءبىر قوشقاردى ءتۇسىرىپ, يسمايلدىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان. مىنەكي, قۇربان شالۋ ارقىلى ادام اللاعا تۇگەلدەي باعىناتىنىن جانە پايعامبارلاردىڭ جولىمەن جۇرەتىنىن كورسەتەدى. سول سەبەپتى, قۇربان شالۋ ءۇردىسىنىڭ ءوزى ماڭىزدى. مالدىڭ قۇنىن اقشالاي بەرۋگە بولمايدى.
كيىز ۇيلەر تىگىلىپ, جارمەڭكە وتكىزىلەدى
– وسى رەتتە «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ باستاماسىمەن «جەتەۋدىڭ ءبىرى بول دا, راببىڭ ءۇشىن قۇربان شال!» اتتى قايىرىمدىلىق شاراسى باستالعانى بەلگىلى. «جەتەۋدىڭ ءبىرى بول» دەگەننىڭ ماعىناسىن اشىپ ايتساڭىز.
– مەشىت اۋلاسىندا ءبىرقاتار سپورتتىق-مادەني, قايىرىمدىلىق شارالارى وتكىزىلەدى. قالالىق اكىمدىكتىڭ قولداۋىمەن قول كۇرەسى, گىر كوتەرۋ, ارقان تارتۋ, اسىق اتۋ سياقتى ۇلتتىق ويىنداردان سايىس ۇيىمداستىرىلىپ, ارناۋلى قايىرىمدىلىق ءجارمەڭكەسى وتكىزىلەدى. وندا ەرىكتىلەر دايىنداعان تاعامدار ساۋدالانىپ, تۇسكەن قاراجات مۇقتاج جاندارعا مەرەكەلىك كوڭىل-كۇي سىيلاۋعا جۇمسالادى. ال «جەتەۋدىڭ ءبىرى بول دا, راببىڭ ءۇشىن قۇربان شال!» شاراسىنىڭ ءجونى بولەك. بۇل – قالامىزدا جىل سايىن وتكىزىلىپ كەلە جاتقان ءداستۇرلى شارا. وندا شاريعاتىمىزعا ساي, جەتى ادامنىڭ اتىنان ءبىر قارا مال شالىنادى. شاراعا قاتىسۋشى ادام ءىرى قارا مالدى جالعىز ءوزى نەمەسە جەتى ادامنىڭ ءبىرى بولۋ ارقىلى ورتاقتاسىپ شالۋعا بولادى. قۇرباندىق شالۋ باعاسى ءاربىر ادام ءۇشىن 35 000 (وتىز بەس مىڭ) تەڭگەدەن. بازارداعى مال باعاسىنىڭ كوتەرىلگەنىنە قاراماستان ءبىز شاراعا قاتىسۋشىلاردان قۇرباندىق اقىسىن بىلتىرعى باعامەن جيناپ وتىرمىز. شاراعا قاتىسۋشى ءوزىنىڭ قۇرباندىق اقشاسىن وتكىزەدى جانە ارنايى تۇبىرتەك الادى. قۇربان ايت كۇندەرى اتالعان تۇبىرتەك ارقىلى بارىپ, قۇرباندىق مالدىڭ شالىنعانىن كوزىمەن كورۋىنە بولادى. جينالعان ەت قالامىزداعى كوپ بالالى, الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار مەن جالعىزباستى انالارعا, اسىراۋشىسى جوق وتباسى مۇشەلەرىنە ۇلەستىرىلەدى. مەشىت ۇجىمى قۇرباندىق شالۋدى جانە مۇقتاج ادامدارعا تاراتۋدى ۇيىمداستىرادى.
– بۇگىن استانالىقتار قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى دەمالادى. قالامىزدا قانداي شارالار وتەدى؟
– استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن قالاداعى كورىكتى ورىندار مەن كوشەلەرگە جانە بارلىق مەشىت ماڭدايشالارىنا «قۇربان ايت مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!» دەگەن ماتىندەگى قۇتتىقتاۋ بيلبوردتار مەن باننەرلەر ءىلىندى. قۇربان ايت كۇنى قالامىزداعى «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتى, «ازىرەت سۇلتان» مەشىتى جانە «س.عىلماني» مەشىتتەرىنىڭ اۋلالارىنا كيىز ۇيلەر تىگىلىپ, سپورتتىق-مادەني شارالار مەن ايتتىق جارمەڭكەلەر ۇيىمداستىرىلادى. باس ءمۇفتي سەرىكباي قاجى ساتىبالدىۇلىنىڭ تاپسىرماسىنا ساي, ايت كۇندەرى مەشىتكە كەلگەن حالىققا جوعارى دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتۋ قامتاماسىز ەتىلەدى. قۇربان ايت مەرەكەسىنە جانە قۇرباندىق شالۋ راسىمىنە قاتىستى ارنايى اقپاراتتىق-تۇسىندىرمە بۋكلەتتەر مەشىتكە كەلگەن حالىققا تەگىن تاراتىلۋدا.
– سوڭعى ساۋال, ءاربىر ادام قۇربان ايتتى قالاي وتكىزگەن ءجون؟
– قۇربان ايتتا مەرەكەلىك اس ءپىسىرىپ, تۋعان-تۋىسقاندارىڭىزدى, دوستارىڭىزدى شاقىرعان ابزال. ءوزدەرىڭىز دە اعايىندارىڭىزدىڭ ۇيلەرىنە قوناققا بارۋىڭىزعا بولادى. ەڭ باستىسى, ادامدار ونىڭ مەيرام ەكەندىگىن سەزىنۋى ءتيىس.
قۇرباندىق شالۋ ورىندارى:
