بىرەر كۇننەن سوڭ الەم مۇسىلماندارى ءھام قازاق جۇرتشىلىعى قۇربان ايت مەرەكەسىن قارسى الادى. ءداستۇرلى تانىممەن تامىرلاس يسلام دىنىندەگى ايتۋلى ايت مەيرامدارى بۇگىندە بۇقارا بولىپ تويلانىپ, ۇلتتىق ناقىشتا وتكىزىلىپ كەلەدى. قۇربان ايت مەرەكەسىن, راسىندا, الەم مۇسىلماندارىمەن قاتار, قازاق حالقى دا ەرەكشە كۇتەدى, ايرىقشا اتاپ وتەدى. بيىل قاسيەتتى مەيرام 12 قىركۇيەك كۇنى ەل مەشىتتەرىندە ايت نامازىن وقۋمەن باستالادى.
رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە اتالىپ وتەتىن قۇربان ايتتىڭ قادىر-قاسيەتى مەن ءمان-ماڭىزى جايىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ نايب ءمۇفتيى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى,
قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ نايب ءمۇفتيى:
ايت كۇنى دۋمانداتقاننىڭ ابەستىگى جوق
– ناۋرىزباي اعا, قالىڭ مۇسىلمان قاۋىمى قاسيەتتى قۇربان ايت مەرەكەسىن تاعى دا اسىعا, ساعىنا كۇتۋدە. جالپى, ايت مەيرامىنىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن وسى كۇندەرى اتقارىلۋى ءتيىس ابزال ىستەر تۋرالى وقىرمانعا تارقاتىپ ايتىپ بەرسەڭىز.
– قۇربان ايت مەرەكەسىن, راسىندا, الەم مۇسىلماندارىمەن قاتار, قازاق حالقى دا ەرەكشە كۇتەدى, ايرىقشا اتاپ وتەدى. بيىل قاسيەتتى مەيرام 12 قىركۇيەك كۇنى ەل مەشىتتەرىندە ايت نامازىن وقۋمەن باستالادى. ونىڭ ارتىقشىلىقتارىنا توقتالار بولساق, اۋەلى يسلامداعى ەكى ايت مەرەكەسىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەنىن ەسكەرە كەتكەن ءجون. ءماسەلەن, رامازان ايىنىڭ ورازا ايتىندا تاڭەرتەڭ مەشىتكە ايت نامازىنا كەلەردەن بۇرىن ۇيدەن قۇرما سەكىلدى تاعامداردان ءدام تاتىپ شىققان ابزال بولسا, قۇربان ايتىندا ءنار تاتپاي شىققان دۇرىس. مۇنىڭ ءمانى مىنادا: ارداقتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.) سول كۇنگى ورازاسىن جاڭا سويىلعان قۇربان ەتىمەن اشقاندى قۇپ ساناعان. سونداي-اق, ورازا ايتتا ءپىتىر ساداقاسى بەرىلسە, قۇربان ايتتا جاي ساداقا بەرىلەدى. ال «ارافا» اتالعان كۇن قۇربان ايتتىڭ الدىنداعى قاجىلىقتىڭ ەڭ باستى شارتى بولىپ ەسەپتەلەتىن «ارافات ۋاقفاسىن» ورىنداۋ ءۇشىن قاجىلاردىڭ ارافات تاۋىنا بارىپ, بەلگىلى ءبىر ۋاقىت تۇرۋىنان شىققان. ارافا كۇنى تاڭعى نامازدان باستاپ قۇربان ايتتىڭ ءتورتىنشى كۇنىنىڭ اسىر نامازىنا دەيىن ءاربىر پارىز نامازىنان كەيىن «تاشريق تاكبىرلەرى» ايتىلادى. بيىل ارافا كۇنى 11 قىركۇيەككە تۋرا كەلەدى. وسى كۇننىڭ تاڭ نامازىنىڭ پارىزىنان كەيىن باستالعان تاكبىر تاشريق 15 قىركۇيەك كۇنگى ەكىنتى نامازىنان سوڭ توقتاتىلادى.
اللا تاعالا مۇسىلمان جۇرتىنا ءناسىپ ەتكەن بۇل مەيرامدا مۇسىلماندار جۋىنىپ, تازا دا جاڭا كيىمىن كيىپ, حوش ءيىستى ءاتىرىن سەۋىپ, مەشىتكە ايت نامازىنا كەلەدى. ايت نامازىن وقىپ بولعاننان كەيىن, ءبىر-ءبىرىن مۇباراك مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ, قۇشاق جايىپ, وكپە-رەنىشى بولسا كەشىرىپ, باۋىرمالدىلىقپەن قاۋىشادى. سونداي-اق, مەيرامنىڭ اتى ايتىپ تۇرعانداي, اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن جۇرەگى ىزگى جاندار قۇرباندىق مالدارىن سويىپ, ەتىنەن تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا تاراتادى. مۇمكىندىگىنشە ساداقاسىن دا مۇقتاج جاندارعا بەرەدى. ايتا كەتەر نارسە, ايت مەرەكەسىن مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ كوپ بولىپ تويلاۋىنىڭ, دۋماندى ەتىپ وتكىزۋىنىڭ ەش ابەستىگى جوق. تەك شاريعات شەڭبەرىنەن شىعاتىن قىلىقتارعا, داراقىلىق پەن ىسىراپشىلدىققا جول بەرمەۋلەرى كەرەك. تاڭ ازانىمەن ءمىناجات ەتۋدەن باستالاتىن مەرەكە قازاق دالاسىندا وزىنە جاراسىمدى ءسان-سالتاناتىمەن يماندىلىق دۋمانىنا جالعاسادى.
ساراڭدىققا سالىنباعان ءجون
– مەرەكە كۇندەرى قۇرباندىق شالۋ راسىمدەرى قالاي ءجۇرگىزىلمەك؟ قۇرباندىققا جارامدى ءتورت تۇلىكتىڭ ءتۇرى مەن مولشەرى قانداي؟
– قۇربان ايت مەرەكەسىندە مۇمكىندىگى بار مۇسىلمان اللا تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋى ءتيىس. سەبەبى, پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س.): «كىمدە-كىم دۇنيە-مۇلكى مول بولا تۇرا قۇربان شالماسا, ءبىزدىڭ مەشىتىمىزگە جاقىنداماسىن» دەپ, قۇرباندىق سويۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرتكەن. سوندىقتان قورادا مالىمىز, ياكي قالتاڭىزدا قاراجاتىمىز بولسا, سا-
راڭدىققا سالىنباي, اللا جولىندا قۇرباندىق شالىپ, ەتىنەن مۇقتاج جاندارعا ۇلەستىرىپ بەرگەنىمىز ابزال.
ال قۇرباندىق مالى قۇربان ايت نامازىنان كەيىنگى ءۇش كۇن ىشىندە سويىلادى. سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) مەرەكەنىڭ باستالۋى مەن قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتىنا قاتىستى «ءبىزدىڭ بۇل كۇندە العاشقى اتقاراتىن ءىسىمىز – ناماز وقۋ, سوسىن قايتىپ كەلىپ, قۇرباندىق شالۋ. كىم دە كىم وسىلاي ەتسە, ءبىزدىڭ سۇننەتىمىزگە ەرگەنى. ال
كىم دە كىم بۇدان بۇرىن قۇرباندىعىن شالاتىن بولسا, بۇل قۇربانىنىڭ وتباسىنا بەرىلگەن ەتتەن ايىرماشىلىعى جوق. مۇنىڭ قۇربان بولۋى مۇمكىن ەمەس» دەگەن. ياعني, قۇرباندىق سويۋ كەزىندە وسى جايتتارعا دا كوڭىل بولگەنىمىز دۇرىس.
ءتورت تۇلىك مالدان تەك قانا قوي, ەشكى, سيىر جانە تۇيە عانا قۇرباندىققا شالىنادى. قوي مەن ەشكى ءبىر جاسقا, سيىر ەكى جاسقا, تۇيە بەس جاسقا تولۋى كەرەك. التى ايدان اسقان توقتىنىڭ سىرتقى كورىنىسى قوماقتى بولسا, قۇرباندىققا جارايدى. ال ەشكى مىندەتتى تۇردە ءبىر جاسقا تولۋى كەرەك. قوي مەن ەشكى ءبىر كىسى اتىنان قۇربان ەتىلەدى. ال سيىر مەن تۇيەنى ءبىر ادامنان جەتى ادامعا دەيىن بىرىگىپ, قۇرباندىققا شالا الادى.
– قۇرباندىق مالىن شاريعي شارتتارىنا سايكەس سويۋ تۋراسىندا تارقاتا كەتسەڭىز…
– ءيا, نەگىزىندە, مال سويۋ دا – مادەنيەت, ول ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى. قۇرباندىق شالۋدا شاريعات بەكىتكەن ەرەجەلەر بار. ەڭ الدىمەن, قۇرباندىق مالى سول جاعىمەن قۇبىلاعا قاراتىپ جاتقىزىلادى. سودان سوڭ باۋىزداۋشى «ءبيسميللاھي اللاھۋ اكبار» دەيدى. مالدى يەگىنىڭ استىنان وڭەشىن, كەڭىردەگىن جانە كۇرەتامىرلارىن كەسە وتىرىپ باۋىزدايدى. مالدىڭ جانى شىقپاستان باسىن كەسىپ الۋ جانە تەرىسىن الۋ – ماكرۋھ امال. مالدى باۋىزداپ جاتقاندا «ءبيسميللاھ» ءسوزىن ادەيى ايتپاي قويسا, ول مالدىڭ ەتىن جەۋگە بولمايدى.
ال قۇرباندىق ەتىن وزگەلەرگە ءبولىپ تاراتۋعا, سونداي-اق مالدى اتاعان وتباسى مۇشەلەرى دە پايدالانۋىنا بولادى. بۇل سوزىمىزگە قاسيەتتى قۇرانداعى «حاج» سۇرەسىنىڭ 28-اياتىندا: «قۇرباننىڭ ەتىنەن وزدەرىڭ جەڭدەر ءارى مىسكىندەر مەن كەدەيلەرگە جەگىزىڭدەر» دەلىنگەن اياتى دالەل بولادى. دەمەك, قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىنەن ءوزى جانە وزگەلەر جەيدى. دۇرىسى, بۇل ماسەلەدە پايعامبارىمىزدىڭ وسيەتىن باسشىلىققا الىپ, قۇربان ەتىن ۇشكە ءبولىپ, ءبىر بولىگىن – مۇقتاج جاندارعا, ەكىنشى بولىگىن تۋعان-تۋىستارعا نەمەسە كورشىلەرگە بەرىپ, قالعان بولىگىن ءوز وتباسىنا الىپ قالعان ءجون. سونداي-اق, «بارلىعىن اللا جولىندا اتادىم» دەپ, قۇربان ەتىن تۇگەلدەي تۇرمىسى تومەن جاندارعا تاراتىپ بەرۋگە دە بولادى. ال قۇربان شالۋشى ادام سويىلعان مالدىڭ تەرىسىن پايدالانا المايدى جانە قاساپشىعا اقى رەتىندە دە بەرۋىنە بولمايدى. تەرىسى ساداقا رەتىندە بەرىلۋى ءتيىس.
ىزگى ىستەر رۋحاني كەشكە ۇلاسادى
– سوڭعى ۋاقىتتا ءداستۇرلى دىنىمىزگە ءتان راسىمدەر مەن شارالار ءوز ارناسىن تاپقان سەكىلدى. ايت كۇندەرى دە قۇرباندىق اكتسيالارى كوپتەپ وتكىزىلىپ كەلە جاتقانىنا كۋامىز. بۇل يگىلىكتەردىڭ بيىلعى جالعاسى قالاي بولماق؟
– ارينە, ءسىز اتاپ وتكەن شارالار بيىل دا ءوزىنىڭ ءداستۇرلى جالعاستىعىن تابادى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى, باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجىۇلىنىڭ باستاماسىمەن قۇربان ايتتا وتكىزىلەر اكتسيالار اۋقىمى ارتپاسا, كەمىمەيدى. جالپى, ءدىني باسقارما باستى نازارعا العان ماقساتتىڭ ءبىرى دە وسى قايىرىمدىلىق شارالارىن جۇيەلى تۇردە وتكىزۋ ەدى. اسىرەسە, ايت مەرەكەلەرىندە تۇرمىس تاۋقىمەتىن كورگەن وتباسىلارعا بارىنشا قامقورلىق كورسەتىلەدى. «راببىڭ ءۇشىن
قۇربان شال!» اكتسياسى دا بيىلعى قۇربان ايتتا ءۇش كۇن قاتارىنان وتكىزىلەدى. اتالمىش اكتسيادا سويىلعان قۇرباندىق ەتتەرى تۇگەلىمەن جوعارىدا اتالعان وتباسىلارعا تاراتىلادى. وسى رەتتە قۇرباندىق شالۋعا جاعدايى جەتەتىن بارشا وتانداستارىمىزدى يگى ىسكە ءۇن قوسىپ, بەلسەنە قاتىسۋعا شاقىرامىز.
ءدىنىمىز – قايىرىمدىلىقپەن قاتار, تازالىققا ۇندەۋشى, بەيبىتشىلىككە باستاۋشى ءومىر مەكتەبى. استانالىق اعايىندارعا ەسكەرتە كەتەر جايت, وسى مەرەكە كۇندەرى قۇرباندىق شالۋعا نيەتتەنگەن جاندار مالدى الدىن الا بەلگىلەنگەن ارناۋلى ورىنداردا عانا سويۋدى قاپەردە ۇستاسا دەگەن تالاپ-تىلەگىمىز بار. ويتكەنى استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى قۇرباندىق شالۋعا 8 ورىن ءبولىپ وتىر. قوعام تاراپىنان قولعا الىنعان ىسكە ىقتياتتى بولىپ, تازالىق پەن تارتىپكە كوڭىل بولە بىلسەك. ال مەرەكە اياسىنداعى وسىنداي ىزگى اكتسيا ارقىلى ءسىز وزىڭىزدەي جاندارعا قۋانىش سىيلايتىنىڭىزدى ۇمىتپاساڭىزدار ەكەن.
– اعايىن اراسىن جاراستىرىپ, مۇسىلمانشىلىققا باستايتىن ايت مەرەكەسىنىڭ جوسپارلارى جايىندا ايتساڭىز…
– قۇربان ايت مەرەكەسىن وسى جىلى دا بۇقارالىق سيپاتتا وتكىزۋدى جوسپارعا الدىق. ەڭ اۋەلى, قالا مەشىتتەرىندە مەرەكەلىك جارمەڭكەلەر ۇيىمداستىرىلادى. سونداي-اق, ۇلتتىق سپورت ويىندارى سايىسى وتەدى. ايت كۇندەرى اعايىن-جۇرتقا داستارقان جايىلادى. سونىمەن قاتار, استانا اكىمدىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ, مەشىت قىزمەتكەرلەرى الەۋمەتتىك تۇرمىس احۋالى تومەن وتباسى شاڭىراقتارىن ارالاپ, ايتتىق ەتىن, ازىق-تۇلىك ۇلەستىرەدى. ءۇش كۇنگە جالعاساتىن يگى ىستەر مەرەكەلىك رۋحاني كەشپەن قورىتىندىلانادى.
ءدال وسى ۋاقىتتا مەككە شاھارىندا قاسيەتتى قاجىلىق پارىزىن وتەۋشى الەم مۇسىلماندارى قاتارىندا وتانداستارىمىز دا ەلىمىزدىڭ, جەرىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن دۇعا-تىلەك جاساپ, قاسيەتتى قاعباعا ءتاۋاپ ەتەدى. ۇلىق پارىزدى وتەۋگە اتتانعان ازاماتتارىمىزدىڭ امان-ەسەن ورالۋىن جاراتقان اللا ءناسىپ ەتسىن! اللا تاعالا كۇللى ادامزاتقا, مۇسىلمان حالقىنا جاقسىلىقتارىن جازىپ, جامانشىلىقتارىنان قاشىق
ەتكەي. اسىل دىنىمىزگە كۇش-
قۋات بەرگەي. قۇربان ايت مەرەكەسى قازاق جۇرتىنا قۇتتى ءھام بەرەكەلى بولعاي. نيەتتەرىڭىز قابىل بولسىن!
گۇلميرا ايماعانبەت
