ءوندىرىس پەن قۇرىلىس الاڭدارىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ساقتالماي, جۇمىسشىلاردىڭ زارداپ شەگىپ, ءتىپتى مەرت بولاتىن قايعىلى جاعدايلاردىڭ ورىن الاتىنى جاسىرىن ەمەس. ال كاسىپوداقتىڭ قاراپايىم ەڭبەك ادامىنىڭ اماندىعى مەن مۇددەسىن قورعايتىن ۇيىم ەكەنى بەلگىلى. بۇل تۇرعىدا «قۇرىلىس كەشەنى جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ سالالىق كاسىپوداعى» قوعامدىق بىرلەستىگى استانا قالالىق فيليالىنىڭ ءتورايىمى تىلەۋلەس مادياروۆانى سۇحباتقا تارتقان بولاتىنبىز.
جاۋاپسىز جۇمىس بەرۋشىلەر جەتەرلىك
– تىلەۋلەس بالتاشقىزى, ءوندىرىس ورىندارى مەن قۇرىلىس الاڭدارىنداعى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنىڭ ساقتالماۋىنىڭ, قايعىلى جاعدايلاردىڭ ورىن الۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟
– ءيا, ورىندى سۇراق. ويتكەنى ادام ومىرىنەن اسقان بايلىق جوق. ولاردىڭ قاۋىپسىز, الاڭسىز ەڭبەك ەتۋىنە ءبىرىنشى كەزەكتە جۇمىس بەرۋشىلەر جاۋاپتى. بارلىق تالاپتار ساقتالۋى ءتيىس. بىراق وسى ماڭىزدى ماسەلەگە جاۋاپسىز قارايتىن باسشىلاردىڭ ءالى دە بار ەكەنى قايران قالدىرادى. ولاردىڭ بۇل ىسكە بەيقام قاراۋىنىڭ سالدارىنان جۇمىس ورىندارىندا اۋىر جاراقات الىپ, مۇگەدەك بولىپ قالاتىندار دا, ءتىپتى جارىق دۇنيەمەن قوشتاسىپ جاتاتىنداردىڭ دا بار ەكەنى شىندىق.
– وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الۋمەن اينالىساتىن ارنايى تەحنيكالىق ينسپەكتورلار جوسپارلى تەكسەرۋلەر جۇرگىزىپ تۇرا ما؟ بۇل تۇرعىدا ولار قانشالىقتى قاۋقارلى؟
– استانادا جىلدان-جىلعا قۇرىلىس اۋقىمى كەڭەيىپ, ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى. بىزدەگى ساۋساقپەن سانارلىق ينسپەكتورلاردىڭ سول ءوندىرىس ورىندارىنىڭ بارلىعىن قامتۋى مۇمكىن ەمەس. بىراق ولاردىڭ بىلىكتى مامان ەكەنىنە كۇمان جوق. استانا قالاسى بويىنشا 14 تەحنيكالىق ينسپەكتوردىڭ 12-ءسى جوعارى ءبىلىمدى. 2 ماماننىڭ ورتا ارناۋلى ءبىلىمى بار. ولاردىڭ ءبارى – ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى تاعىلىمدامادان وتكەن تاجىريبەلى ءارى بىلىكتى ماماندار.
– ال وندىرىستىك كەڭەستەرى بار ما؟
– استانادا بۇل ماسەلەگە بايلانىستى «قاۋىپسىز ەڭبەك» باعدارلاماسى ازىرلەنىپ, 7 ءىرى قۇرىلىس ورنىندا, اتاپ ايتقاندا, «ارابتەك», «شار-قۇرىلىس», «كلەن», «استانا قالالىق ارحيتەكتۋرا» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەرى مەن «استانا-زەلەنستروي», «استانا-تەپلوترانزيت» اكتسيونەرلىك
قوعامدارىندا, «استانا سۋ ارناسى» كوممۋنالدىق كاسىپورنىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن قاداعالايتىن وندىرىستىك كەڭەس قۇرىلدى. ولار بىزگە ايتارلىقتاي كومەك كورسەتىپ وتىر. ماسەلەن, «استانا – تەپلوترانزيت» اكتسيونەرلىك قوعامىندا ەڭبەكتى قورعاۋدى باسقارۋدىڭ مەملەكەتارالىق ستاندارتتارىنا ساي كەلەتىن جۇيە ەنگىزىلگەن. ناتيجەسى ويداعىداي. الداعى ۋاقىتتا باسقا دا كاسىپورىنداردا وسىنداي ءتيىمدى جۇيەنى ەنگىزۋدى ماقسات تۇتىپ وتىرمىز.
«استانا – زەلەنستروي» اكتسيونەرلىك قوعامىندا 2016 جىلدان بەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن وندىرىستە بىردە-ءبىر قايعىلى جاعداي تىركەلگەن جوق. ويتكەنى بۇل كاسىپورىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنىڭ ەرەجەلەرى قاتاڭ ساقتالادى. استاناداعى باسقا دا ءوندىرىس ورىندارىندا وسىنداي كورسەتكىشكە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك.
– ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جونىندەگى كەڭەستەرگە كاسىپوداقتىڭ ىقپالى قانداي؟
– كاسىپوداقتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ءاربىر كەڭەستە ەڭبەكتى قورعاۋ جونىندەگى 3 تەحنيكالىق ينسپەكتور بار. ولار ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جونىندەگى جۋرنالداردىڭ بولۋىنا, ونىڭ جۇيەلى جانە دۇرىس تولتىرىلۋىنا, ەڭبەك ادامدارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ مەن قورعاۋعا بايلانىستى جۇمىستاردىڭ كۇن سايىن تياناقتى جۇرگىزىلۋىنە, ەڭبەكتى قورعاۋ ەرەجەلەرى مەن تالاپتاردىڭ دۇرىس ورىندالۋىنا تىكەلەي اتسالىسادى.
سىنىققا سىلتاۋ ىزدەيدى
– وندىرىستىك كەڭەس مۇشەلەرى مەن تەحنيكالىق ينسپەكتورلار تەكسەرىس كەزىندە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى قانداي كەمشىلىكتەردىڭ كوبىرەك ورىن العانىن انىقتادى؟
– جىل باسىنان بەرى 126 تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. ناتيجەسىندە ەڭبەكتى قورعاۋ ەرەجەسى مەن ءتارتىبىن ساقتاۋعا بىرقاتار قۇرىلىس ورىندارى جەتكىلىكتى ءمان بەرمەيتىن بولىپ شىقتى. قۇرىلىسقا جاۋاپتى ادامدار ءبىرىنشى كەزەكتە جۇمىس اۋقىمىن تەزىرەك بىتىرۋگە جانتالاسىپ ءجۇرىپ, ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى شارالارىن ەكىنشى كەزەككە ىسىرا سالادى. سول سەبەپتى قۇرىلىس نىساندارىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ەرەجە مەن ءتارتىپتى ساقتاماۋ كوبىرەك بايقالدى. سونىمەن بىرگە جۇمىسشىلاردى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى وقىتۋ مەن دايىنداۋعا دا جەتە نازار اۋدارمايتىن مەكەمەلەر بار. قۇرىلىسقا جۇمىسشىلاردىڭ ءبىرى كەلىپ, ءبىرى كەتىپ جاتادى. ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى تالاپ-ەرەجەمەن تانىستىرۋعا ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعى مەن جۇمىس كۇشىنىڭ جەتپەي جاتقانىن سىلتاۋراتىپ, جۇمىسقا جاڭادان قابىلدانعانداردى بىردەن قۇرىلىس باسىنا جىبەرە سالاتىن جاعدايلار بولادى. «ولار باسقا قۇرىلىس مەكەمەلەرىندە جۇمىس ىستەپ كەلگەن, ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى شارالارىن بىلەدى, سوعان بولا ۋاقىت جوعالتىپ قايتەمىز؟» دەيدى جۇمىس بەرۋشىلەر. تەكسەرۋ بارىسىندا ارنايى جۇمىس كيىمىمەن قامتاماسىز ەتۋگە ءمان بەرمەيتىن قۇرىلىس ورىندارىنىڭ دا بار ەكەنىن كوزىمىز كوردى. بۇعان ولار: «تەندەردىڭ قورىتىندىسى شىقپاي جاتىر, جۇمىس كيىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىستى جەڭىمپاز بەلگىلى ەمەس», «جۇمىس كيىمدەرى ەسكىرگەن ەدى, جاڭاسىن كۇتىپ وتىرمىز» دەپ جاۋاپ قايتارادى. الايدا مۇنىڭ ءبارى – تەك سىلتاۋ عانا. تالاپ بارىنە ورتاق. ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىن قاتاڭ ساقتاۋ قاجەت. وعان ۇساق-تۇيەك دەپ قاراۋ, ەسكەرمەۋ جۇمىس ورىندارىندا كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ ورىن الۋىنا اكەلەدى. بۇل – ادام ءومىرى. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە ايرىقشا ءمان بەرگەن ءجون. مۇنى جۇمىس بەرۋشىلەر مەن ەڭبەك ادامدارىنا ۇدايى ايتىپ كەلەمىز. ناتيجەسىندە قۇرىلىس پەن ونەركاسىپتە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن ساقتاماۋدان بولاتىن وقىس جاعدايلار ازايىپ كەلەدى.
– تىلەۋلەس بالتاشقىزى, وتباسىن اسىراۋدىڭ قام-قارەكەتىمەن ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ەلورداعا كەلەتىن قۇرىلىسشىلار قاتارى قالىڭ. بىراق ولاردىڭ اراسىندا قۇرىلىس ورىندارىندا ومىرمەن قوشتاسىپ جاتاتىندارى دا جوق ەمەس. بۇعان نە دەيسىز؟
– ءيا, راسىمەن دە سولاي. ەلورداداعى قۇرىلىس ورىندارى قاۋىپتى بولىپ تۇر. ونىڭ بىرقاتار سەبەپتەرىن جوعارىدا ايتتىم. بيىلعى جىلدىڭ 9 ايىنداعى دەرەككە سايكەس, استانانىڭ وندىرىستەرىندە 42 ادام زارداپ شەككەن. ونىڭ 16-سى قۇرىلىس سالاسىندا جۇمىس ىستەگەن. وكىنىشكە قاراي, بيىل قۇرىلىس باسىندا 8 ادامنىڭ قايتىس بولعانى تىركەلىپ وتىر. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسە از. بىراق بۇعان ءبارىبىر كوڭىلىمىز كونشىمەيدى. ويتكەنى ادام ومىرىنەن ارتىق ەشتەڭە جوق. سوندىقتان جۇمىس بەرۋشىلەر ادام ءومىرىن ساقتاۋعا, ەڭبەكتىڭ قاۋىپسىز بولۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋعا مۇددەلى.
قاۋىپسىز ەڭبەك – ادام كاپيتالىن دامىتۋدىڭ درايۆەرى
– بۇل رەتتە تەكسەرىس جاساۋ ءوز الدىنا, كاسىپورىندار اراسىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى بايقاۋلاردى دا وتكىزىپ تۇرسا قالاي بولادى؟
– بۇعان «كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدەگى كاسىپوداقتىڭ سارقىنشاعى» دەپ قارايتىندار دا جوق ەمەس. دەگەنمەن جۇمىستىڭ جاقسى جۇرۋىنە ىقپالى ءتيىپ جاتسا, ونى نەگە جاساماسقا؟!. وتكەن شاقتىڭ تاجىريبەسىنەن قاجەتىن الىپ, كەرەكسىزىن ىسىرىپ قويعان ءجون. جالپى, ءبىز جىل سايىن «قاۋىپسىز ەڭبەك» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا «ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى بويىنشا ۇزدىك قۇرىلىس ۇيىمى», «ەڭبەكتى قورعاۋ جونىندەگى ۇزدىك تەحنيكالىق ينسپەكتور», «قوعامدىق باقىلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ۇزدىك ۇيىم», «ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى بويىنشا تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنداعى ۇزدىك ۇيىم» بايقاۋلارىن ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز. بۇل اتالىمدار بويىنشا بيىل «اقمولا-بەتون» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى, «استانا قالالىق ارحيتەكتۋرا» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى جانە «استانا-زەلەنستروي» اكتسيونەرلىك قوعامى جەڭىمپاز اتاندى. قازىر جاسىراتىنى جوق, ەڭبەك زاڭدىلىعىن ساقتامايتىن مەكەمەلەر دە كەزدەسىپ جاتادى. وسىنىڭ سالدارىنان ەڭبەك داۋى تۋىندايدى. سول سەبەپتى «ەڭبەك زاڭدىلىعىن ساقتاۋ جونىندەگى قوعامدىق اۋديت» قاناتقاقتى جوباسى قولعا الىندى. بۇل – كوشپەلى ترەنينگ. ءتيىستى ماماندار وندىرىستىك ۋچاسكەلەرگە بارىپ ترەنينگ وتكىزىپ, كەڭەس بەرەدى. بيىلعى ءساۋىر ايىندا «قاۋىپسىز ەڭبەك – ادام كاپيتالىن دامىتۋدىڭ درايۆەرى» دەگەن تاقىرىپتا ەكىنشى كونگرەسس ۇيىمداستىرىلدى. وعان ءتيىستى مينيسترلىكتىڭ جانە استاناداعى اتقارۋشى ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق مەكەمەلەرىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. باسقوسۋدا ءتۇرلى وزەكتى ماسەلەلەر جونىندە پىكىرتالاس بولىپ, ناقتى ۇسىنىس-پىكىرلەر ايتىلدى.
ءبىز استانا اۋماعىمەن عانا شەكتەلىپ وتىرعان جوقپىز. سونىمەن قاتار ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى حالىقارالىق كونفەرەنتسيالار مەن كورمەلەرگە قاتىسىپ, تاجىريبە جيناقتاۋدامىز. مۇنداي باسقوسۋلاردىڭ پايداسى زور.
سۇحباتتاسقان
نۇرداۋلەت كاكىشتەگى
