ء«سابي» قايىناعا

– …وسى اۋىلدىڭ شالدارىن شەتiنەن جىن قاعىپ كەتكەن. تۇيمەدەي نارسەنi تۇيەدەي ەتiپ, اققا قارانى جاعا سالادى. ادام قارتايعان سوڭ, بارلىعى الگi «ءسابي» قايىناعاداي بولسا عوي…
ەسiك الدىنداعى اياداي جەردiڭ جوڭىشقاسىن ورىپ جاتىپ, نۇرسۇلۋ كەلiننiڭ داۋسىن ەستiگەندە, قاقاڭ كادiمگiدەي-اق ماسايراپ قالدى. «ءوزi مەنi تەرiس كورمەيدi, قاي جەرiم ۇناپ قالدى ەكەن, ءا؟» – دەپ iشتەي كۇبiرلەپ الىپ, شالعى وراعىن قۇشىرلانا سiلتەدi.
قاھارمان شالدى اۋىلدىڭ بار كەلiنi «گەروي قايىناعا» دەپ اتاۋشى ەدi. جالعىز عانا نۇرسۇلۋ ەلدەن ەرەك «ءسابي قايىن­اعا» دەگەن ءاپ-ادەمi اتتى تاۋىپ الىپتى. اقساقال كۇن ۇزاققا «مەنi نەگە سابيگە بالايدى ەكەن, ەندi قارتايعاندا بiزگە بالالىق قايدا؟» دەپ ويلانۋمەن بولادى. بiر اۋىق كەمپiرi ايىمتايدى جانىنا شاقىرىپ الىپ, iشتەگi ءتۇيiندi ويدى اشا سويلەپ:
– اي, وسى سەنiڭ نە بiلگەنiڭ بار, الگi سۇلۋ كەلiنiم مەنi نەگە «ءسابي قايىناعا» دەيدi, ا؟ – دەپ ساۋال قويادى. ايىمتاي ونىڭ «سۇلۋ» دەپ سىزىلا سويلەپ, قايداعىنى سۇراعانىنا iشi كۇيە مە:
– مەن قايدان بiلەيiن؟ Iشiڭدi كۇيدiرiپ بارا جاتسا كەلiنiڭدi شاقىرىپ ال, سوسىن سىرىن بiل. ءول دەي مە ماعان, تۇگە! – دەپ بۇرقىراعان كۇيi قايتادان ۇيگە كiرiپ كەتەدi. بۇل – قىزعانعانداعى ءتۇرi. بiرازدان بەرi شالىنىڭ بەت قۇبىلىسىنان بايقاپ ءجۇر, ۇيگە نۇرسۇلۋ كەلiن كەلسە ءجۇزi نۇرلانىپ, قۇيرىعى جەر سيپاماي كەتەتiن. كوبەلەك سەكiلدi ۇشىپ-قونىپ, ءوزi-اق شاي قايناتا سالادى. انشەيiندە عوي, كەرiلiپ-سوزىلىپ… بiر بۇيiرلەي بەرەتiنi…
– كەمپiر, شايىڭ قاشان قاينايدى؟ – دەپ كەجەگەسi كەيiن تارتىپ, جوقتان وزگەگە قاباق شىتىپ, ۇرىس iزدەپ تۇراتىنى… پالەن جىل وتاسىپ, ءتۇتiن تۇتەتiپ, «ايىمجان, ايىمجان» بولىپ كەلiپ ەدi, ەندi قارتايعان شاعىندا كوڭiلi شىنىمەن-اق وزگەگە اۋعالى ءجۇر مە, شiركiننiڭ!..
كەمپiرiنiڭ كەۋدەگە كۇدiك الاتىنداي سەبەبi بار.
سوڭعى ون جىلدان بەرi كا­رiلiككە مويىنۇسىنىپ, ەندi تەك اۋىلداعى پىشاق, قايشى بiتكەندi قايراپ بەرiپ, ەلدەن العىس الىپ جۇرگەن شالى سوڭعى كۇندەرi وزiنشە مiنەز شىعاردى. بۇرىن كۇن ۇزاققا ەسiك الدىنداعى كولەڭكەدەن بiر ۇزامايتىن, بار تاس قايراعىن جيىپ الىپ, شيدەي موينى تومەن سالبىراپ, الدەنەنi تۇرتكiلەۋمەن كۇن وتكiزەتiن. ەندi ولاي ەمەس, قولى قالت ەتسە, بويىن تۇزەپ, شوقشا ساقالىن وڭدى-سولدى بۇلعاڭداتىپ, كورشi ءۇيدiڭ الدىن باعۋمەن بولادى. سىقىرلاۋىق ەسكi ەسiك اندەتە اشىلىپ, ارعى جاعىنان نۇرسۇلۋ كەلiن شىقتى دەگەنشە, قاشان كوزدەن تاسا بولعانشا, كوز الماي قادالا قالادى. بايقاۋسىز بiر ساتتە اپپاق موينىن كەرەناۋ بۇرىپ, شالعا جانارىن تiكتەي قالسا, قاھارمان اپىل-عۇپىل اينالاسىن سيپالاپ, الدەنەسiن جوعالتقان جان بولا سالاتىن-دى. وسىنداي كورiنiستiڭ ۇستiنەن تۇسكەن ايىمتايدىڭ iشi جالىن جالاعان قىزعانىشتان كۇيiپ كەتە جازداعان. دەرەۋ جەتiپ بارىپ, وزiنەن ەكi-ءۇش مۇشەل كiشi كەلiنi بولسا دا «سيراعىڭدى سيداڭداتىپ, بۇتىڭدى كورسەتپەي, ۇزىن كويلەك كيمەيمiسiڭ, كورگەنسiز» دەپ, ۇرىسپاقشى دا بولىپ ەدi, ارتىنشا ءوزiن ارەڭ تەجەدi. «مەندە نە جۇمىسىڭ بار, جايىڭا ءجۇر, قاقپاس!» دەپ بەتiنەن الىپ تاستاسا, ءومiرi وزiنەن كiشiدەن اۋىر ءسوز ەستiپ كورمەگەن كەمپiر سول جەردە قارا جەرگە كiرiپ كەتپەي مە؟!
كارi كەۋدە كەمپiر قىزعانىشىن انىق اڭعارسا دا, سەزiمگە تەجەۋ بولا المادى. كوزiنiڭ الدىن كولبەڭدەگەن ءتۇپ-ءتۇزۋ, جۇپ-جۇمىر جاس بالتىر دەلەبەسiن قوزدىرۋمەن بولدى.

* * *
قاھارمان قايراقشى دەسە قايراقشى ەدi, ونىڭ قولىنان وتكەن كەز كەلگەن بۇيىم كوپكە دەيiن مايىرىلمايتىن. اۋىل ءۇي ءاردايىم كۇندەلiكتi تۇتىناتىن بالتا, پىشاعىن وسى كiسiگە اكەپ تاستايتىن دا, شال قايراقپۇل سۇرامايتىن. قايتا كەيبiر ۇياتى بار كەلiن-كەپشiك ازىن-اۋلاق تەڭگە قالدىرماقشى بولعاندا, مۇنى اشۋلاندىرىپ الىپ, بiراز ءسوز ەستيدi.
بiر جولى كولحوز باستىق ۇيگە كەلiپ, شالدىڭ كوڭiل-كۇيiن سۇراپ, بiرازعا دەيiن بۇيىمتايىن ايتا قويمادى.
– سiز عوي, كولحوزعا ەڭبەگiڭiز سiڭگەن ازاماتسىز. ابىرويلى اقساقالسىز. بۇگiنگi ۇرپاق سiزدەردi ايتىپ ماقتانا الادى, ونىڭ بەر جاعىندا… – شال ونىڭ ءسوزiن كەسiپ تاستادى.
– قانىش شىراق, مەن ماقتاۋ ءسوزدi و باستا ۇناتپاۋشى ەدiم, كەلگەن جۇمىسىڭنىڭ توقەتەرiن ايت, سول وڭدى بولار.
قانىش اياق استىنان قيپاقتاپ قالدى. سونان سوڭ «بولارى بولدى عوي» دەگەندەي, توتەسiنە كوشتi.
– قىسقاسى, كومەگiڭiز قاجەت! – ەندi عانا باسشى كەيپiنە اۋىس­تى. – ەلۋگە تارتا قوي قىرقاتىن قايشىمىز بار ەدi. قويمانىڭ توبەسi تەسiلiپ, ۇستiنە تامشى تامىپتى. قويماشى دا ۇستiنەن ءبوزi تۇسكەن بiرەۋ… ەڭ بولماسا جاڭبىر جاۋعان سوڭ, بiر رەت باس سۇعىپ, جاعدايدى كورۋگە بولماس پا؟ اي باعا ما وسى, تۇسiنبەيمiن… – قاقاڭ ونىڭ ءسوزiن تاعى دا ءبولiپ جiبەردi.
– سونى قايراپ, وتكiرلەۋ كەرەك قوي, شاماسى؟..
– ۇستiنەن ءتۇستiڭiز. ەرتەڭ جوق, ارعى كۇنi قوي قىرقىم باستالماقشى. تiپتi قينالىپ تۇرمىز… كولحوزدىڭ ەلەكترمەن iستەيتiن شارىعى بۇزىلىپ جاتىر.
اقساقال باسىن ءارلi-بەرلi بۇلعاڭداتتى. الدەنەگە كەلiسiم بەرەر كەزدە وسىلاي جاساۋشى ەدi, سودان كەيiن عانا:
– جارايدى, بولسىن! – دەيتiن. بۇل جولى دا ءسويتتi. كومەكتەس­پەككە كەلiستi. قانىش كۇلiم-كۇلiم ەتiپ, شالمەن قوس قولداپ قوشتاستى.

* * *
ءومiرi ەكi سويلەۋدi بiلمەيتiن قاريا ۋادەسiندە تۇردى. ەكi كۇن بويى باسىن كوتەرمەستەن, جان-جاعىنا قاراماستان جۇمىس iستەدi, تiپتi ادەتتەگiدەي ارا-تۇرا بەل دە جازبادى. كەرەك دەسەڭiز, وسى كۇندەرi نۇرسۇلۋ كەلiننiڭ ەسiگiنiڭ الدىن كوزبەن تورۋىلداعان دا جوق. ءسات سايىن شالىنىڭ قاباعىن باقىلاپ وتىراتىن ايىمتاي كوڭiلiن بiر دەمدەپ, ماسايراپ قالدى. «ەندi تاۋبەسiنە كەلدi. باسە-اۋ, ەسi جوق ەمەس ەدi, ۇستامدى ەدi, سول ءۇشiن دە… تۇرمىسقا شىقپادىم با مەن. الگi نە دەۋشi ەدi, ءما-حاب-بات بولدىق قوي…»
ەرتەڭiنە كۇن كەشكiرە بارلىق قوي قىرقاتىن قايشىنى قايراپ بiتتi…
* * *
بوكسەسiن بۇلعاڭداتا قاز-قاز باسىپ نۇرسۇلۋ تابالدىرىقتان اتتادى. شال كويلەك-دامبالشاڭ وتىر ەدi. قيپاقتاپ, شالبارىن iزدەدi.
– اي, كەمپiر, قايدا الگi?.. – دەپ ايقاي سالدى. ول نە زات ەكەنiن اتاعان جوق. كەلiنiنiڭ كوزiنشە «شالبار قايدا, كەمپiر؟» دەۋگە اۋزى بارار ەمەس. سوندا دا سىرت كيiمiن كۇتپەستەن ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ, وعان توردەن ورىن ۇسىندى. جيۋلى تۇرعان جۇكتiڭ اراسىنان كورپەشە الامىن دەپ ءجۇرiپ, بارلىعىن قۇلاتىپ تىندى.
ايىمتاي قايتادان قيسايا قالدى.
– وسى سەن شالعا نە جوق, كەلiن بiر جۇمىسپەن ماعان كەلگەن شىعار, وتىرمايسىڭ با جايىڭا! ساقالىڭ شوشاڭ-شوشاڭ ەتiپ…
قۋتىڭ-قۋتىڭ ەتiپ… – كەمپiر سامپىلداپ سويلەي جونەلدi. بiراق ونى ساپ تيعان نۇرسۇلۋدىڭ ءۇنi بولدى.
– جوق, مەن اتاعا كەلدiم.
ايىمتاي اۋزىن اشقان كۇيi ءسوزiنiڭ سوڭىن ايتا الماي, از-كەم ۋاقىت اڭىرا قاراپ قالدى. «نە دەيدi مىنا شايتان؟ ەندi قارتايعاندا ءوز شالىمدى وزiمنەن ءبولiپ اكەتپەكشi مە, سايقال!…»
– جاي ما, قاراعىم, جاي ما؟! – قاقاڭ ەلپ ەتە ءتۇستi.
– مىنا قايشىمدى قايراپ بەرەسiز بە؟
– ە-ە, سول ما, مەن بiر نارسە بولىپ قالعان ەكەن دەسەم… تاستاپ كەتە عوي, قايراپ بەرە قويايىن…
«قالقام» دەگەن ءسوزدi تiلiنiڭ ۇشىندا ۇستاپ قالدى. كەمپiردiڭ كوزiنشە ايتسا, وڭاشادا ميىنىڭ قۇرت ەتiن جەيدi. ايتپەسە, ايتىپ-اق جiبەرەر مە ەدi… جانارىمەن جەپ قويا جازداپ, ەسiكتەن ازەر شىعارىپ سالدى.

* * *
نۇرسۇلۋ – جالعىزباستى كەلiنشەك. كۇيەۋi الەكەي وسى قاھارماندارعا قاراستى جiگiت ەدi. سوعىسقا اتتاندى دا, سودان قايتىپ ورالمادى. ءوزi دە جوق, ءولدi دەگەن حابارى تاعى دا جوق. ايەل بولىپ, پۇشپاعى قاناماعاننىڭ بiرi – وسى نۇرسۇلۋ. قايتىپ ەرگە شىعۋدى وسى كۇنگە دەيiن ويلاماپتى. بالكiم, وعان باستى سەبەپ – سول كۇيەۋiنەن حابار بولماي, كوپ ۋاقىت ءارi-ءسارi كۇي كەشكەنi دە بولار… بالا كوتەرمەگەن سوڭ با, ونىڭ دەنە بiتiمi دە, بەت-پiشiنi دە جاپ-جاقسى ساقتالىپتى. وقتا-تەكتە اينا الدىنا كەلگەندە, نۇرسۇلۋ ءوز سۇلۋلىعىنا ءوزi دە تامسانىپ-تامسانىپ الاتىن. جۇپ-جۇمىر اق بالتىرلارىن جالتىراتىپ كوشەمەن كەتiپ بارا جاتقاندا اۋىلدىڭ ەركەك كiندiگi تۇگەل موينىن ەرiكسiز بۇرىپ قاراۋشى ەدi. ول سوعان ءلاززاتتاناتىن…
اۋىل-ءۇي اعايىن اراعا ءتۇسiپ, ءارi جاقىن, ءارi جاستاۋ بiر قايىناعاسىنا قوسا سالماقشى بولعان انەبiر جىلى, بۇل ات-تونىن الا قاشتى. تۋعاننان بiر بەت بولىپ وسكەن ەدi, سول مiنەزiن تاعى دا كورسەتتi. «ءوز بەتiمشە وتىرامىن, ەگەر وعان ەرiك بەرمەسەڭدەر, توركiنiمە قايتامىن دەدi. ەل iشi ءۇنسiز تىنا قالدى. «كەلiنiن ەلگە سىيعىزباي, قۋىپ جiبەردi» دەگەن وسەككە تاڭىلارمىز دەپ قورىقتى اقساقالدار جاعى.
ءسويتiپ, ول ەركە كەلiن اتانىپ, كوپ جىلدان بەرi وزiمەن-ءوزi ءومiر كەشiپ جاتقان جەسiر كەلiنشەك.
قاھارمان شالدىڭ سوڭعى كەزدەگi قىلىعىن ول دا بايقاعان. سوسىن ادەيi دالاعا شىققاندا, ەڭ قىسقا شىت كويلەگiن ۇستiنە كيەتiن. «ادام قارتايسا دا, كوڭiل شiركiن, قارتايمايدى» دەگەن راس ەكەن-اۋ. سۇلۋلىققا سۇقتانۋ جاس-كارi دەمەي – بارiنە دە بiردەي بولعانى دا… مەن نەگە ءوز كوڭiلiمدi ءوزiم پاسەيتە بەرەمiن. ءالi ەلۋگە دە تولا قويعام جوق. ەندەشە, كوڭiل قالاۋىن تىم قىمتاي بەرمەيiن, سەزiمگە دە ساۋلە قالدىرايىن. كiم بiلەدi, ءالi-اق… ەلۋدەن اسىپ, الپىسقا يەك ارتقان شاعىمدا كوڭiل قالاۋىن تاۋىپ, كۇيەۋگە دە شىعىپ كەتەرمiن…»
بۇل – نۇرسۇلۋدىڭ ويى.

* * *
نۇرسۇلۋ ۇيگە تاعى كەلدi.
– سۇلۋ كەلiن-اۋ! – دەي بەرگەندە, شالدىڭ ءسوزiن ءبولiپ, ارعى جاعىنان ايىمتاي ايقايلادى.
– كەلiن, مۇندا كەلشi, ساندىقتى كوتەرiسiپ جiبەرشi…
– قازiر, اپا! – دەدi نۇرسۇلۋ. سونان سوڭ قايىناعاسىنا جاقىنداي ءتۇسiپ, بايقاۋسىزدا اعىتىلىپ كەتكەن تۇيمەسiنiڭ ارعى جاعىنان اق بالتىرىن جارقىراتىپ:
– مىنا قايشى ءبارiبiر وتپەدi, قايراعىڭىزدان با, الدە قايراتىڭىزدان با؟.. – دەپ ەدi. قاريا­نىڭ كەۋدەسiن كەنەت سۋىق ءسوز قارىپ ءوتتi. كوڭiلدەگi ءتاتتi سەزiم ءاپ-ساتتە ادا بولىپ, ەسكi قايشىعا قاراي ۇمتىلا ءتۇستi دە, ءوز ەتەگiن ءوزi باسىپ قالىپ, وماقاسا قۇلادى.
– مۇمكiن ەمەس, ولاي بولۋى تiپتەن دە مۇمكiن ەمەس, – دەي بەردi بار بولعانى.
شال تۇڭعىش رەت ءوزi قايرا­عان زاتتىڭ كەرi قايتقانىن كورiپ تۇر. «قايراتىم تايدى ما, كارiلiك جەڭدi مە مەنi… زامان شiركiن, داۋرەن شiركiن, توبەمنەن قوش دەپ ۇشقانى شىعار بۇل. بار ءومiر, قىسقا عانا جالعىز جالعان… وسىمەن اياقتالۋعا تاقاعانى ما, ۋاي, دۇنيە-اي!.. Iستەگەن iسiڭنەن شي شىعا باستاسا, بiتپەگەندە نەسi قالدى ونىڭ؟ اھ-ھ!..»
ەسكi قوبديدى جانىنا الدى. قايشىنى سول قولىنا ۇستاپ, وڭ قولىنا قايراق العان قاريا تاپ قازiر اسا قاپالى ەدi.
– كەمپiر, ا كەمپiر! – دەپ ءۇيدi باسىنا كوتەردi. – كەسەگە سۋ قۇيىپ اكەل, مىنا قايراق ابدەن قۋراپ كەتiپتi عوي…
سونان سوڭ الاڭسىز وتىرىپ الىپ, كەشكە دەيiن بار ىنتا-زەيiنiن قايشىعا اۋداردى. بiر ۋاقىتتا بويىنان قۋات كەتiپ, قولى قالتىراعانىن سەزدi. «كارiلiك!.. كارiلiك كەلدi…» دەپ ويلادى iشiنەن. «ايتپەسە, بۇعان دەيiن قانداي ەدiم. جاس جiگiتتەي قىلشىلداپ تۇرعان كۇندەر كوزدiڭ الدىندا بۇلدىرايسىڭ-اۋ ەندi…»
تۇندە ۇيقىسى قاشسىن. تاڭ اتقانشا كiرپiگi ايقاسقان جوق: وتكەن مەن كەتكەندi, تiرiلەر مەن ولiلەردi ەسكە الىپ, ۇزىن-سونار قيال جەتەگiنە ەرسiن. ءالسiن-ءالسiن شوشىپ ويانعان كەمپiرi بايعۇس:
– ۇيقى بەرمەي, دەلەبەڭدi قوزدىرىپ جاتقان الگi سۇلۋ كەلiنiڭنiڭ جۇمىر بالتىرى ما؟.. – دەپ تالماۋ­سىراي ءۇن قاتادى.
– جوعا, كەمپiر, قاۋساعان شا­عىمدا بالتىردى قايتەيiن. بەلiم­نiڭ ەسكi قۇياڭى سىزداپ جاتقانى, ۋقالاشى, – دەپ تەرiس اۋناپ تۇسەدi دە, قايتادان سىرلى ويدى ساباقتايدى.
«راس-اۋ, جەتپiستiڭ جاعاسىنا جارماسىپ تۇرىپ, مەنiڭ بۇل نەعىلعانىم. سۇلۋلىققا سۇقتانۋدىڭ ءجونi وسى ما؟ قوي, كەمپiردi دە ازاپقا سالا بەرمەيiن. الجىعان شالدىڭ ارەكەتiنە ۇقساپ بارادى عوي ءوزi. اتام قازاق كەلiنiنە كوز تiكپەدi ەمەس, كوز تiككەن. بiراق ءبارiن دە جولىمەن, iزiمەن جاسادى. امەڭگەرلiك دەدi ونى. مەنiكi نە؟! ەلۋگە جەتپەگەن جiگiت سىقىلدانىپ, ءوز كەۋدەمە ءوزiم سىيماي بارامىن عوي, تۇگە! ءتايت! جەتەر ەندi!..»
قاقاڭ ءوز كوڭiلiنە ءوزi قاتتى ۇكiم جاسادى.
* * *
ارادا بiرشاما ۋاقىت ءوتتi. بiر كۇنi كولحوز باستىعى قانىش ەسiك قاعىپ:
– اقساقال, كiرۋگە رۇقسات پا ەكەن؟ – دەپ داۋىستاعان.
– ە, نەگە رۇقسات بولماسىن. كەل, كiر, – دەپ, قاقاڭ ەسiك اشتى. قانىش تiزە بۇككەن جوق. «اسىعىس ەدiم» دەدi. سوسىنعى ايتقانى مىناۋ بولدى.
– كولحوزىمىز بيىلعى قوي قىر­قىمدى جاقسى اياقتادى. اۋداندا الدىڭعى ورىننىڭ بiرiنە شىقتىق. بۇل جەتiستiگiمiزدە سiزدiڭ دە ۇلەسiڭiز زور. ءوز اۋزىممەن راقمەتiمدi جەتكiزگەلi كەلدiم. ءجۇز جاساڭىز. قايراتىڭىز كەمiمەسiن. كەلiندەرiڭiز iنiلەرiڭiزگە سiزدiڭ قايرات-جiگەرi­ڭiزدى ۇلگi ەتە سويلەسiن…
سوسىن قوشتاسىپ, شىعىپ بارا جاتتى. شال iشتەي ماسايراپ قالدى. «كەلiندەرiڭiز قايرات-جiگەرiڭiزدi ۇلگi ەتسiن دەدi, ءا!.. ءانi, سولاي… نەگە عانا كارiلiككە وپ-وڭاي مويىنسۇنامىن… جو-جوق, مەن قارتايعان جوقپىن. ءالi-اق…»
شالدىڭ ءتاتتi قيالىن كەمپiرi كiلت ءۇزiپ جiبەردi.
– ويباي, شال-اۋ, ەستiدiڭ بە؟.. الگi نۇرسۇلۋ كەلiن… – دەپ, تۇتىقتى. قاقاڭ سەلك ەتە قالدى.
– نەمەنە!.. جايشىلىق پا؟.. – دەپ, اسىعىس-ۇسiگiس سۇرادى.
ويىنا ارنارسە كەلدi. كەلiنگە بiرنارسە بولىپ قالدى ما ەكەن دەپ… ءسويت­كەنشە بولعان جوق, كەمپiرi:
– …تۇرمىسقا شىعاتىن بولىپ جاتىر. جارامدى بiر ەركەكتiڭ ەتەگiنەن ۇستاپتى دەيدi. ءاي, ءوزi دە… سوڭعى كەزدە بوكسەسiن ويناتىپ, تىم سانقوي بولىپ الىپ ەدi…
ايىمتاي تۇتىعا سويلەسە دە, ويىنداعىنىڭ ءبارiن ايتىپ شىقتى.
شالدىڭ تۇلا بويى مۇزداپ قويا بەرگەندەي بولدى. مىنا حابارعا نە قۋانعانى, نە رەنجiگەنi بەلگiسiز:
– ە-ە-ە… – دەدi قارلىعىڭقى داۋسىن ۇزاق سوزا ءتۇسiپ.