جىلۋ جانە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ءتاريفى تومەندەدى. جاي عانا تومەندەپ قويعان جوق. ەلەكتر ەنەرگياسىن تاراتۋشى كومپانيالارداعى نەبىر بىلىق اشكەرە بولىپ, كەيبىر لاۋازىمدى تۇلعانىڭ باسى داۋعا قالدى. باستىسى, ماڭىزدى ماسەلە تۇرعىنداردىڭ پايداسىنا شەشىلدى.
بۇل ءىستى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى قولعا الىپ, قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا باعاعا قاتىستى ىمىرالاستىققا جانە سىبايلاس جەمقورلىقپەن بايلانىستى قۇقىق بۇزۋشىلىققا جول بەرگەن وكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگانداردى تەكسەرۋدى تاپسىردى.
– جىلۋ مەن ەلەكتر ەنەرگياسىنا تولەنەتىن اقىنى قوسا العاندا, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق قىزمەتتەرىنىڭ شىعىندارى حالىقتىڭ جالپى شىعىندارىنىڭ باسىم بولىگىن قۇرايدى. تاريف جوعارى بولعان سايىن وتباسى بيۋدجەتىنە تۇسەتىن سالماق تا اۋىرلاي بەرمەك. ناقتى ەكونوميكالىق نەگىزدەمەلەرسىز تاريف وسپەۋگە ءتيىس. تاريف كوتەرۋ جونىندەگى ءاربىر شەشىمدى قابىلداعان سايىن, ەڭ الدىمەن, حالىقتىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىن ەسكەرگەن ءجون. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى تۇتىنۋشىلار تولەگەن ءاربىر تيىن ءۇشىن جاۋاپ
بەرۋى ءتيىس. بۇل قاراجات ەكونوميكامىزدى دامىتۋعا جۇمسالۋى قاجەت. حالىق قاراجاتتىڭ قايدا جانە قانداي ماقساتقا جۇمسالعانىن ءبىلۋى كەرەك, – دەدى پرەزيدەنت.
ۆيتسە-ءمينيستردىڭ بىلىعى اشكەرەلەندى
باس پروكۋرور قايرات قوجامجاروۆتىڭ سوزىنشە, توزىعى جەتكەن قوندىرعىلاردى جاڭارتۋ ءۇشىن كومپانيالارعا 2009 بەن 2015 جىلدار ارالىعىندا ءتاريفتى ەكى ەسە كوتەرۋگە رۇقسات بەرىلگەن. سودان 2016 جىلدان باستاپ ەلەكتر قۇنى قايتا ارزانداۋ كەرەك بولعان. بىراق قوندىرعىلار دا جاڭارماي, باعا دا ەكى ەسەگە سول كۇيى تومەندەمەگەن. سونىمەن قاتار, باس پروكۋرور جاقىندا عانا ەنەرگەتيكا ۆيتسە-ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالعان اناتولي شكاپۋرانى 215 ملن تەڭگەنى جىمقىرۋعا قاتىسى بار ەكەنىن مالىمدەدى.
– ءبىر عانا پروكۋرورلىق تەكسەرىستىڭ ناتيجەسىندە
29 ميلليارد تەڭگەنىڭ شىعىنى انىقتالدى. بۇل دەرەك بويىنشا شەنەۋنىكتەرگە تەرىس قىلىق جانە بەيقامدىلىق ارەكەتتەرى ءۇشىن 7 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. ونىڭ ىشىندە جاقىندا عانا ۆيتسە-مينيستر بولىپ تاعايىندالعان ساران قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى شكاپۋرا مىرزانىڭ دا زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە قاتىسى بار بولىپ شىقتى. ول ساران قالاسىنداعى جىلۋعا ارنالعان قۇرال-جابدىقتارعا 2015 جىلى بولىنگەن قارجىنىڭ قايدا جۇمسالعانىنا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. ويتكەنى 215 ميلليون تەڭگەگە 274 جىلۋ ەسەپتەۋىش قۇرالدارى ورناتىلعانمەن, ساراندا ءالى كۇنگە دەيىن جىلۋ ورتالىعى قاراستىرىلماعان. بۇل دەرەك بويىنشا قازىر تەرگەۋ ىستەرى جۇرگىزىلۋدە, – دەدى ول. ايتا كەتەيىك, سىبايلاس جەمقورلىق دەرەگى بويىنشا قاماۋعا الىنعان ەكس ەنەرگەتيكا ۆيتسە-ءمينيسترى باقىتجان جاقساليەۆتىڭ ورنىنا وتكەن ايدا 2014 جىلدىڭ قاراشاسىنان 2017 جىلدىڭ مامىر ايىنا دەيىن قاراعاندى وبلىسىنا قاراستى ساران قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ قىزمەت اتقارعان اناتولي شكاپۋرا كەلگەن بولاتىن.
الايدا ەنەرگەتيكا ءمينيسترى قانات بوزىمباەۆ بۇل جايلى ەشتەڭە بىلمەيتىنىن, ءتىپتى كۇنى كەشە عانا ەستىگەنىن جەتكىزدى. ۆيتسە-مينيسترلەر ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى بويىنشا تاعايىندالاتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن ول ورىنباسارىنىڭ تاجىريبەلى ادام ەكەنىن ايتىپ, ونىڭ بۇل ءىستى دۇرىس تۇسىندىرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
مونوپوليستەردىڭ سىرى بەلگىلى بولدى
استانا قالالىق پروكۋراتۋراسى «استانا-ەنەرگيا» اق, «استانا-رەك» اق جانە «استانا-تەپلوترانزيت» اق, «استاناەنەرگوسبىت» جشس سياقتى مونوپوليستەردىڭ جىلۋ جانە ەلەكترمەن قامتاماسىز ەتۋ تاريفتەرىنە تەكسەرىس جۇرگىزدى. ناتيجەسىندە اتالمىش كومپانيالاردىڭ تابيعي مونوپوليالار اراسىندا بىرقاتار زاڭنامانى بۇزعانى انىقتالعان. ونىمەن قوسا, بۇل كومپانيالار بيۋدجەت قارجىسىن ءجونسىز پايدالانىپ, ينۆەستيتسيالىق باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرماعان. مىسالى, «استاناەنەرگوسبىت» جشس انتيمونوپوليالىق ورگانمەن 1 كۆت/ساعاتتى 11,8 تەڭگەگە جۇزەگە اسىراتىن بولىپ كەلىسكەن. الايدا ءىس جۇزىندە ەكى ەسە ارزان باعاعا ساتىپ الىپ, شىعىندار سمەتاسىن ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتكەن سومانىڭ 5 پايىزىنان استامىن, ياعني وتكەن جىلى 474 ملن تەڭگەنىڭ شىعىنى ورىندالماعان. ەندى بۇل سوما تۇتىنۋشىلارعا وتەماقى رەتىندە بەرىلۋى ءتيىس. پروكۋراتۋرانىڭ ءۇش مونوپوليسكە شىعارعان اكتىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 1,2 ملرد تەڭگە سوماسىندا ەلەكتر جانە جىلۋ باعالارىن تومەندەتەتىن ۋاقىتشا وتەمدىك تاريف ەنگىزىلدى. ەلەكتر جارىعى كۆت/ساعاتىنا 14,59 تەڭگەدەن 13,89 تەڭگەگە تومەندەدى.
«…ايىپپۇل تولەمەيمىز»
ال «استانا-رەك» اق كومپانياسىنىڭ ەنشىسىنە بۇل سومانىڭ 2,82 تەڭگەسى عانا تيەسىلى ەكەن. بۇل تۋرالى «استانا-رەك» اق كومپانياسىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ايتىلدى. جيىندا كومپانيا باسشىلىعى وتكەن جىلدارداعى اتقارعان جۇمىستارى جايلى ەسەپ بەردى. ولاردىڭ مالىمەتىنشە, «استانا-رەك» اق قويعان ەلەكتر قۋاتىنىڭ ءتاريفى 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان 31 ناۋرىزىنا دەيىن كۆت/ساعاتىنا 2,92 تەڭگە بولسا, سول جىلدىڭ 1 ساۋىرىنەن 2016 جىلعا دەيىن 2,89 تەڭگەگە تومەندەپتى. ال 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ 2017 جىلدىڭ 31 ماۋسىمىنا دەيىن 3 تەڭگە بولىپ قايتا قىمباتتاسا, بۇل باعا بىلتىرعى 1 شىلدەدەن باستاپ 3,06 تەڭگەگە ارتقان. وسى كۇندەردەن باستاپ كەلەر جىلدىڭ 1 شىلدەسىنە دەيىن تاريف قۇنى 2,82 تەڭگەگە تومەندەدى.
– ءبىزدىڭ تاراپىمىزعا قاراتا ايتىلعان ءتارتىپ بۇزۋشىلىقتىڭ بولعانى راس. پروكۋراتۋرانىڭ مالىمدەمەسىن جوققا شىعارا المايمىز. جالپى, ءبىز كۆازيمەملەكەتتىك ۇيىمبىز. بىزدەگى ءبىر عانا اكتسيونەر – ول اكىمدىك. سوندىقتان اكىمدىك باسقارمالارىنىڭ بالانسىنا قارايتىن, ءبىزدىڭ كومپانياعا تيەسىلى ەمەس كەيبىر ەلەكتر-ەنەرگەتيكالىق جابدىقتارعا قىزمەت كورسەتەمىز. بىراق ول جابدىقتىڭ ءبارى ءبىزدىڭ بالانسىمىزعا ءالى تولىق بەرىلگەن جوق. ەگەر ول جابدىقتار جۇمىسىن توقتاتسا, قالانىڭ كەيبىر ءبولشەكتەرى جارىقسىز قالۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى ول ورىندارعا ءبىز نەمەسە باسقا كومپانيا, ايتەۋىر, قىزمەت كورسەتۋى ءتيىس. بۇل جونىندە قالا اكىمىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا جول كارتاسى ازىرلەندى. ەندى 1 مامىرعا دەيىن وتىن-ەنەرگەتيكالىق كەشەن جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى سول جابدىقتاردى ءبىزدىڭ بالانسىمىزعا وتكىزۋى كەرەك. وسىنىڭ ارقاسىندا الداعى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ەشقانداي ءتارتىپ بۇزىلمايدى دەگەن سەنىمدەمىز, – دەدى «استانا-رەك» اق باسقارما توراعاسى الەكساندر پاۆلوۆ. – ءبىز قازىر ەشقانداي ايىپپۇل تولەمەيمىز. ءتاريفتىڭ تومەندەتىلۋىنىڭ ءوزى ءبىز ءۇشىن جازالاۋ بولىپ سانالادى. تەك كومپانيادا ءبىراز ۋاقىت بۇرىنعىداي كىرىس بولمايدى. العا قويعان جوسپارلارىمىزدىڭ جۇزەگە اسۋى ءبىراز كەشەۋىلدەيدى. بىراق بۇدان تۇرعىندار ەشقانداي زارداپ شەكپەيدى. دەگەنمەن قالا ءوسىپ جاتقاندىقتان, ءبىزدىڭ قاراماعىمىزداعى نىساندار دا ارتىپ كەلەدى. ول ارتقان سايىن شىعىنىمىز دا كوبەيەدى. جالپى, ءبىز قىزمەت كورسەتەتىن جەلىلەردىڭ 36 پايىزىنىڭ توزىعى جەتكەن. الايدا بۇل – قازاقستان ءۇشىن جاقسى كورسەتكىش.
زاڭسىز قارجى قالاي قايتارىلادى؟
ەندى زاڭسىز جولمەن الىنعان قارجى تۇرعىندارعا قايتارىلۋى مۇمكىن. بىراق قولما-قول اقشالاي ەمەس. تەك كەلەسى تولەمدەردەن شەگەرىلەتىن كورىنەدى.
– قازان ايىنىڭ كورسەتكىشى قاراشادا تولەنەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان وتكەن ايدىڭ تولەمى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ءتاريفى قىمباتتاماي تۇرعانداعى باستاپقى باعامەن ەسەپتەلەدى. قىركۇيەك ايىنداعى كوتەرىلگەن تاريف بويىنشا قايتا ەسەپتەۋ جۇرگىزىلدى. كوممۋنالدىق تولەم تۋرالى تۇبىرتەكتە ءاربىر تۇرعىنعا ارتىق الىنعان قارجى قايتارىلادى. ياعني جالپى كوممۋنالدىق تولەمنەن شەگەرىلەدى. ەگەر تۇرعىندار وتكەن ايلارداعى ەلەكتر ەنەرگياسىن قانشالىقتى پايدالانعانىن قايتادان ەسەپتەتكىسى كەلسە, ەلەكتر ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان مەكەمەگە قۇجاتتارىن اپارىپ, ءوتىنىش جازۋى كەرەك. نەمەسە استانا قالاسى بويىنشا 91-88-88 جانە
91-83-33 نومىرلەرىنە قوڭىراۋ شالىپ, ابونەنت ءنومىرىن ايتسا بولعانى. قىزمەتكەرلەر ءمان-جايدى تولىعىمەن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى, – دەيدى «استاناەنەرگوسبىت» جشس ءباسپاسوز حاتشىسى ەلميرا قۇسايىنوۆا.
بىراق جىلۋ ءۇشىن قايتا ەسەپتەۋ قاراستىرىلمايدى ەكەن. ويتكەنى استاناداعى كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەر جىلۋ بەرۋ ءجۇيەسىنە 4 قازاننان باستاپ قوسىلعان. بيىلعى قىركۇيەكتەن باستاپ جىلۋدىڭ دا ءتاريفى الدىڭعى ايعا قاراعاندا ءبىرشاما تومەندەگەن. وسىعان دەيىن جىلۋ ءتاريفى گكالىنا 3016,52 تەڭگە بولسا, قازىر بۇل سان 2842,99 تەڭگەگە ازايدى.
ەگەر ءار ايدىڭ 25-ىنە دەيىن كوممۋنالدىق تولەم جاسالماسا, كەشىكتىرىلگەن كۇندەرگە 0,1 پايىز كولەمىندە ۇستەمەاقى قوسىلادى. بىراق ۇيدە ۇزاق ۋاقىت بولماعان جاعدايدا, كوممۋنالدىق قىزمەت ءۇشىن اقشا تولەۋدىڭ قاجەتى بولمايدى ەكەن. مىسالى, ۇيدە ءۇش ايدان اسا بولماساڭىز, ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمعا ساپارعا شىعاتىنىڭىز جونىندە ءوتىنىش قالدىرىپ, سول ۋاقىتقا دەيىن تۇتىنعان ەلەكتر جانە جىلۋ ەنەرگياسى ءۇشىن ەسەپتەسۋىڭىز قاجەت. ەگەر ولاي ىستەمەگەن جاعدايدا, بورىشكەرلەر تىزىمىنە ىلىگەسىز.
