ەلىمىزدەگى حالىقتىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىن بالالار قۇرايدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بالالاردىڭ ءال-اۋقاتى مەن ءبىلىم ماسەلەلەرى ەرەكشە ورىن الادى. ەلوردادا وتكەن بالالار جىلىندا كوپتەگەن جۇمىس جاسالدى, ەندى جاڭا جىلدا اتقارىلاتىن ىستەردى سارالاپ وتەيىك.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ – ءاربىر ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدىق, الەۋمەتتىك-ەموتسيونالدىق جانە فيزيكالىق ءال-اۋقاتىن دامىتۋدىڭ نەگىزى, سوندىقتان ەرتە جاستان دايىندىق وتە ماڭىزدى. كوپ جىل بويى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسىم باعىتى بالالاردى بارىنشا كوبىرەك قامتۋ ءۇشىن جاڭا مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردى اشۋ بولدى. بۇل باعىتتا از قامتىلعان وتباسىلاردان شىققان بالالاردى دا قامتۋدى كەڭەيتۋگە باعىتتالعان جۇمىس جالعاسۋدا. بۇل تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن تۇبەگەيلى وزگەرتەتىن ەڭ ۇلكەن رەفورما دەپ ايتۋعا بولادى.
بىلتىر مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ جاڭا مەملەكەتتىك ستاندارتى مەن ۇلگىلىك باعدارلامالاردىڭ قابىلدانۋى وسى ماسەلەدەگى باستى قادام بولدى. بالانىڭ بارلىق اسپەكتى بويىنشا «تولىق دامۋى» ءبىرىنشى ورىنعا قويىلعان. ونىڭ ىشىندە ينتەللەكتۋالدى, قۇندىلىق, الەۋمەتتىك-ەموتسيونالدى جانە فيزيكالىق دامۋى بار. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ستاندارتتا بىرقاتار وزگەرىس بار:
ءبىرىنشى. وقۋ جوسپارىنىڭ يكەمدىلىگى كەستەنى جانە ساعات جۇكتەمەسىن قاتاڭ رەتتەۋدى بولدىرماۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلدى. ەندى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار ەركىن كۇن ءتارتىبىن ازىرلەي الادى. بۇل تاربيەشىلەرگە ءار ءتۇرلى وقىتۋ ءتاسىلىن قولدانۋعا, مينۋت سايىن قاتاڭ كەستەگە بايلانباي, كۇنى بويى بالالار ءۇشىن ويىن جانە وقۋ جاتتىعۋلارىن ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ەكىنشى. جاڭا ستاندارت «ويىن ارقىلى وقىتۋ» قاعيداسىنا نەگىزدەلگەن ەرتە جاستاعى بالالاردى دامىتۋدىڭ نەگىزگى ادىستەمەسىنە ورالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇرىن ۇلگىلىك وقۋ جوسپارلارىندا ساعات سانى قاتاڭ كورسەتىلەتىن. مۇنداي ءادىس ساباقتى كەستە بويىنشا مەكتەپ ساباقتارى سياقتى رەسمي تۇردە وتكىزۋگە اكەلدى. وعان قوسا, بۇل بالاباقشالارعا اتتەستاتسيا بەرۋ كەزىندە تەكسەرۋ نىساناسىنا اينالدى, ويتكەنى ستاندارتتىڭ ورىندالۋى جۇمىس ىستەگەن ساعات سانى بويىنشا قاتاڭ تەكسەرىلدى. ساباق تۇرىندەگى مۇنداي وقىتۋ وسى جاستاعى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە سايكەس كەلمەيدى.
ءۇشىنشى. جاڭا ۇلگىلىك وقۋ جوسپارىندا مۇعالىمدەر مەن بالالار اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ نەگىزدەرى قاراستىرىلدى. ولارعا بالالاردىڭ سويلەۋىن دامىتۋ, كىتاپ وقۋ, ماتەماتيكا نەگىزدەرىن ۇيرەتۋ, شىعارماشىلىق جانە زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسۋ بويىنشا كۇندەلىكتى جۇمىس كىرەدى. بۇل قىزمەت تۇرلەرىن ءۇي جاعدايىندا دا دامىتۋ ماڭىزدى.
ءتورتىنشى. ستاندارتتا بالالاردىڭ بويىنا قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋدىڭ تاسىلدەرى مەن ادىستەرى بار. بۇل – ۇلتتىق, وتباسىلىق قۇندىلىقتار, پاتريوتتىق سەزىم, وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك, قوعامداعى مىنەز-قۇلىق ەرەجەلەرى, قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى جانە ت. ب.
مەملەكەت باسشىسى تاپسىرعانداي, قۇرىلىسى باستالعان مەكتەپتەردى اياقتاپ, كەلەسى جىلى جاڭا نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ, ءۇش اۋىسىمدا وقيتىن, وقۋشى ورنى تولى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋ قاجەت. ەلوردا مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ دا وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ بارلىق جولى قاراستىرىلاتىن «استانا ءبىلىمى» ارنايى قالالىق باعدارلاماسى ازىرلەنۋى ءتيىس
قورىتا كەلگەندە, بالالاردى تاربيەلەۋ مەن وقىتۋدا بۇرىنعى ستاندارتتا شەكتەۋ قويۋ, بەلسەندى ويىندارعا ۋاقىتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى, «پارتادا» ۇزاق وتىرۋ باسىم بولعانى بەلگىلى. جاڭا ستاندارت مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدارعا ىڭعايلى بولۋعا, قۇندىلىقتار مەن قۇزىرەتتىلىكتەردى دامىتۋعا جانە جاس بالالار ءۇشىن تابيعي ويىن ۇلگىسىن كەڭىنەن قولدانۋعا باعىتتالعان. مۇنىڭ ءبارى بالانىڭ مەكتەپتە وقۋ دايىندىعىن جانە الداعى ءبىلىم جولى مەن ومىرىندە جەتىستىككە جەتىپ, جان-جاقتى دامۋىنا اسەر ەتەدى.
وقۋ جوسپارىنىڭ يكەمدىلىگى كەستەنى جانە ساعات جۇكتەمەسىن قاتاڭ رەتتەۋدى بولدىرماۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلدى. ەندى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار ەركىن كۇن ءتارتىبىن ازىرلەي الادى.
وتكەن جىل بالالار جىلى بولدى. بالالاردىڭ قۇقىعى مەن مۇددەسىن قورعاۋ ماقساتىندا بىرقاتار ءىرى جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. العاش رەت بالالاردىڭ ءال-اۋقاتى يندەكسى ەنگىزىلىپ, مەكتەپتەگى پسيحولوگيالىق قىزمەتتەردىڭ قىزمەتى قايتا فورماتتالىپ, بۋللينگتىڭ الدىن الۋ شارالارى قولعا الىنىپ, الەۋمەتتىك ماسەلەلەر شەشىلىپ جاتىر. بالالار جىلى ىشىندە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالاردىڭ تاماقتانۋىن جاقسارتۋ بويىنشا شارالار قابىلداندى. اپاتتى مەكتەپتەردى, ءۇش اۋىسىمدى وقىتۋدى جانە وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى ازىرلەندى. باعدارلاماعا سايكەس, قالالار مەن اۋىلداردا 800 مىڭنان استام جاڭا وقۋشى ورىندارىنا 401 مەكتەپ سالىنادى.
بۇعان دەيىنگى نەگىزگى ماقسات 3-6 جاستاعى بالالاردى قامتۋ بولسا, ەندى پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا سايكەس 2 جاستان باستاپ قامتۋ مىندەتى قويىلىپ وتىر. ول ءۇشىن بالاباقشالاردا جاڭا ورىنداردى اشۋ جوسپاردا بار. كەلەسى جىلدىڭ وزىندە بيىلمەن سالىستىرعاندا ورىن 2,5 ەسەگە كوپ اشىلادى. جان باسىنا قارجىلاندىرۋ تەتىگى وزگەرتىلەدى. بالاباقشا قىزمەتىنىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كەشەندى شارالار قابىلدانادى.
بالالاردى تاربيەلەۋ مەن وقىتۋدا بۇرىنعى ستاندارتتا شەكتەۋ قويۋ, بەلسەندى ويىندارعا ۋاقىتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى, «پارتادا» ۇزاق وتىرۋ باسىم بولعانى بەلگىلى. جاڭا ستاندارت مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدارعا ىڭعايلى بولۋعا, قۇندىلىقتار مەن قۇزىرەتتىلىكتەردى دامىتۋعا جانە جاس بالالار ءۇشىن تابيعي ويىن ۇلگىسىن كەڭىنەن قولدانۋعا باعىتتالعان
ورىنداردى ءبولۋدىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ جانە قايتالاۋدى بولدىرماۋ ءۇشىن بالاباقشالارعا ەسەپكە الۋ, تاپسىرىس بەرۋ جانە جولداما بەرۋ ءۇشىن بىرىڭعاي تسيفرلىق دەرەكتەر بازاسى قۇرىلادى. بۇل بالاباقشالارداعى ورىنداردى, كەزەكپەن بەرىلگەن جولدامالاردى كۇندەلىكتى باقىلاۋعا, بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە جانە ورىنداردى بولۋدەگى سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ەل پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن الەۋمەتتىك وسال وتباسىلاردىڭ بالالارى بالاباقشالاردا تەگىن تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل جەردە اڭگىمە قارجىلاي قيىندىققا ۇشىراعان جانە اتا-اناسى بالاباقشاداعى تاماق اقىسىن تولەي المايتىن وتباسىلاردىڭ بالالارى تۋرالى بولىپ وتىر.
1-4-سىنىپتاردىڭ 1,4 ملن وقۋشىسى تەگىن ءبىر رەتتىك ىستىق تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
باعدارلامادا بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلعان. 50 ساۋىقتىرۋ لاگەرى اشىلادى.
بالالاردىڭ شىعارماشىلىق جانە زياتكەرلىك الەۋەتىن دامىتۋ ءۇشىن كەمىندە 100 جاڭا ءىرى نىسان سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل مەكتەپتەن تىس ۇيىمداردىڭ بالالاردىڭ تۇراتىن جەرىنەن قادامدىق قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
قازىر وقۋشىلار سارايىن, مۋزىكا جانە ونەر مەكتەپتەرىن جەكە سەكتورعا بەرۋدى قوسپاعاندا, زاڭنامالىق دەڭگەيدە شەكتەۋلەر بەلگىلەنۋدە.
ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە قاجەتتى وقۋ ماتەريالدارىن تسيفرلى فورماتقا كوشىرۋ ارقىلى پاندەردى وقىتۋدىڭ يننوۆاتسيالىق جولدارى ەنگىزىلەدى.
«جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا 842 مىڭ جاڭا وقۋشى ورنىن قۇرۋ جوسپاردا بار.
مەكتەپتەر روبوتوتەحنيكا, حيميا, بيولوگيا جانە فيزيكا بويىنشا 7 مىڭ ءپان كابينەتىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
جىل سايىن شاعىن قالالارداعى, اۋدان ورتالىقتارى مەن اۋىلدارداعى مىڭعا جۋىق مەكتەپ جاڭارتىلادى.
جاڭا كاسىبي قابىلداۋشى وتباسى ينستيتۋتى ەنگىزىلەدى. بۇل بالالاردى بالالار ۇيىندە ەمەس, ۇيدە تاربيەلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بارلىق كوللەدج, مەكتەپ پەن بالاباقشا قاۋىپسىزدىك شارالارىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. كۇزەت ورگاندارىنا قويىلاتىن تالاپتار كۇشەيتىلەدى.
مەملەكەت باسشىسى تاپسىرعانداي, قۇرىلىسى باستالعان مەكتەپتەردى اياقتاپ, كەلەسى جىلى جاڭا نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ, ءۇش اۋىسىمدا وقيتىن, وقۋشى ورنى تولى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋ قاجەت. ەلوردا مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ دا وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ بارلىق جولى قاراستىرىلاتىن «استانا ءبىلىمى» ارنايى قالالىق باعدارلاماسى ازىرلەنۋى ءتيىس.
ەسكى جۇيە بويىنشا «ءبىرىنشى», «جوعارى» ساناتى بار مۇعالىمدەر جۇمىس ناتيجەلەرىن جان-جاقتى قورىتىندىلاۋ ارقىلى «پەداگوگ-مودەراتور» بىلىكتىلىك ساناتىنا اۋىسسا, وندا ۇبت-دان بوساتىلادى.
زەينەت جاسىنا شىعۋعا ءتورت جىلدان اسپايتىن ۋاقىت قالعان مۇعالىمدەر اتتەستاتسيادان بوساتىلادى.
«وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى مۇعالىمدەردىڭ اتتەستاتسيادان ءوتۋ ەرەجەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزدى» دەدى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى گۇلميرا كاريموۆا.
بۇل رەتتە پەداگوگتاردىڭ ۇسىنىستارى مەن تىلەكتەرى ەسكەرىلدى. مىسالى, بۇرىن, ەڭبەك وتىلىنە جانە تاجىريبەسىنە قاراماستان, بارلىق مۇعالىم ۇبت تاپسىرسا, ەندى جەكەلەگەن ساناتتار ۇبت-دان بوساتىلادى. بۇل 30 جىل پەداگوگيكا ءوتىلى بار, زەينەتكە شىعۋعا 4 جىل قالعان مۇعالىمدەرگە دە قاتىستى. اتتەستاتسيا مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا وتكىزىلەتىنىن, ونىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا ولارعا بىلىكتىلىك ساناتى تاعايىندالاتىنىن نەمەسە بەكىتىلگەنىن جانە جالاقىنىڭ 30-دان 50 پايىزعا دەيىنگى مولشەرىندە اي سايىنعى ۇستەمەاقى تولەنەدى.
