سوڭعى كەزدەرى الەۋمەتتىك جەلىدە Fortebank-ءتىڭ «كازاحسكي يازىك – نە وبيازاتەلنو» دەگەن ءسوزى ءبىراز شۋعا ۇلاستى. وسى سوزگە بولا اتالعان بانكتى قارا ەسەككە تەرىس مىنگىزىپ, «بانك قازاقستانداعى جۇمىسىن توقتاتسىن» دەگەن تالاپتى ايتىپ جاتقان ازاماتتار دا بار. ءبىر قاراساڭ, ورىندى تالاپ سياقتى, بىراق «مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى قۇر سوزدەن ەشتەڭە شىقپايدى. ەڭ باستىسى, ناقتى ءىس بولۋى كەرەك» دەپ مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ايتقانداي, ءتىل ماسەلەسى الەۋمەتتىك جەلىدەگى ايقايمەن شەشىلمەيدى.
ۇلتتىق بانكتىڭ ءمالىمەتىنە سۇيەنسەك, قازاقستاندا ەكىنشى دەڭگەيلى 21 بانك بار. ال بۇل بانكتەر قاي تىلدە سويلەيدى؟ جالپى بانكتەردىڭ جانە باسقا دا سالالاردىڭ قازاقشاسىنىڭ اقساپ تۇرعانى بۇگىن پايدا بولعان جىر ەمەس. ەل تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى تۋرالى سان ءتۇرلى پىكىر ايتىلدى, كوبى ايتىلعان جەرىنەن اسپاي قالىپ جاتتى. دەپۋتاتتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ كەرەك دەگەن تالپىنىسىنان دا ءالى ەشتەڭە ونگەن جوق. ونىڭ ۇستىنە قازاقستانداعى بارلىق جۇيە ورىس تىلىنە بەيىم بولعاندىقتان, كوپ ورىندا ورىس ءتىلىنىڭ دەسى باسىم. تەك بانكتەر عانا ەمەس, حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا دا «قازاقشاسى جوق پا؟» دەپ سۇراماساڭ, قىزمەتكەرلەر قاجەتتى قاعازداردىڭ ورىسشاسىن بەرە سالۋعا بەيىم تۇرادى. نەگە؟ ويتكەنى ءبىزدىڭ بيلىك تە, حالىق تا قازاق تىلىنە قاراعاندا ورىسشا جازىپ-سىزۋدى جەڭىل كورەدى. ەكىنشى تۇرعىدان العاندا, ورىسشا ءىس قاعازدارىنا جۇرتتىڭ بويى دا, ويى دا ۇيرەنىپ كەتكەن. ونىڭ ۇستىنە, قازاقستاندا ورىسشا بىلمەسەڭ جان باعا المايسىڭ دەگەن كوزقاراس ءالى دە باسىم. ورىسشانىڭ ورتاق تىلگە اينالىپ كەتكەنى سونشالىق, قازىر قاي سالادان جۇمىس ىزدەسەڭ دە, الدىمەن «ورىسشا بىلەسىڭ بە؟» دەپ سۇرايدى. ءتىپتى, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە دە وسىنداي تالاپ قويىلادى. مەملەكەتتىك ورگانداردا قازاق ءتىلىن بىلمەسە دە, ورىس ءتىلىن سۋداي سويلەيتىن قىزمەتكەرلەردىڭ كوپتىگىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا.
مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان حالقىن ۇيىستىراتىن تاعى ءبىر سيمۆول – مەملەكەتتىك ءتىل. ءتىل, ۇلتارالىق قاتىناس – ىشكى تۇراقتىلىققا ىقپال ەتەتىن ءوزارا تىعىز ءارى ماڭىزدى فاكتورلار» دەپ سان رەت قايتالاعانىمەن, بۇل ماقسات شىن مانىندە ورىندالماي كەلەدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ ەلدە «مۇنداي ماڭىزدى ماسەلەلەردەن ساياسي قۇرال جاساۋعا بولمايدى. وسىنداي قوعامدىق تۇرعىدان سەزىمتال ماسەلەلەردى ساياسيلاندىرۋدىڭ كەسىرىنەن كەيبىر ەلدەر قاسىرەتتى جاعدايعا ۇشىرادى. بۇل – ءبىزدىڭ جول ەمەس» دەگەن ساياسي قىراعىلىق وتە كۇشتى. وسى جاعدايعا بايلانىستى ءبىزدىڭ بيلىك اتا زاڭىمىزدا «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى» دەپ تايعا باسقان تاڭباداي انىق جازىلىپ تۇرسا دا, «بارلىق سالادا, بۇكىل ءىس قاعازدارى مەملەكەتتىك تىلدە جازىلسىن, جينالىستار مەملەكەتتىك تىلدە وتكىزىلىپ, ەلدىڭ زاڭ, جارلىقتارى تولىقتاي مەملەكەتتىك تىلدە دايىندالسىن» دەگەن تالاپتى اشىق قويا الماي وتىر. سوسىن دا Fortebank سياقتىلار «كازاحسكي يازىك – نە وبيازاتەلنو» دەپ ايىلىن جيماي, اشىق ايتا بەرەدى.
ءتىل مەن ۇلت – ەگىز ۇعىم. «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا, جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى – ءتىلى. ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى» دەيدى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلى. ۇلى رەفورماتور عالىمنىڭ بۇل ءسوزى – ەشقاشان ءمانىن جوعالتپايتىن دانالىق. احاڭ ايتقان ءسوزدىڭ اقيقات ەكەنىن يۋنەسكو-نىڭ اياسىندا وتەتىن «حالىقارالىق انا ءتىلى كۇنى» باسقوسۋىندا لينگۆيست عالىمدار دا قۋاتتادى. عالىمدار ءاربىر ەكى اپتا سايىن جەر بەتىنەن ءبىر ءتىلدىڭ جويىلاتىنىن دالەل رەتىندە كەلتىرىپ وتىر. وسىعان قاراپ, الەمدەگى 7 مىڭعا جۋىق ءتىلدىڭ عاسىر سوڭىنا قاراي جارتىسى جوعالۋعا تاياۋ دەپ بولجام ايتتى. ەگەر ءبىز تەك ساياسي مۇددەنى باستى ورىنعا قويىپ, ۇلتتىڭ ۇلى قۇندىلىعىن ەسكەرمەسەك, ەرتەڭ ءبارى دە كەش بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى جاھاندانۋ ءۇردىسىنىڭ تولقىنى ءبىزدىڭ ەلدى دە اينالىپ وتپەيتىنى انىق.
