قارجى پيراميداسى – بىزگە وتكەن عاسىردىڭ اياعىندا كەلگەن قىلمىستىڭ ەڭ سۇمپايى ءتۇرى. ول – ءبىر باسىن شاۋىپ تاستاساڭىز, كەلەسى باسى ءوسىپ شىعاتىن جەتى باستى اجداھا سياقتى جانى ءسىرى نارسە. استانا قالاسىندا مۇنداي كەلەڭسىزدىكپەن كۇرەس بۇرىن دا قاتاڭ بولاتىن, كەيىنگى كەزدە اتالعان الاياقتىق قۇيتىرقىلىقتىڭ ءادىس-ءتاسىلى ءتىپتى كوبەيە باستاعان سوڭ تۇراقتى تۇردە باقىلاۋعا الىندى.
قىلمىسقا جازا بار
قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجىلىق مونيتورينگى اگەنتتىگىنىڭ استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى ازاماتتاردى قارجىلىق پيراميدالارعا تارتۋدىڭ الدىن الۋدا پرەۆەنتيۆتى ءىس-شارالار كەشەنىن جۇرگىزۋدە.
جىل باسىنان بەرى ينتەرنەت-رەسۋرستارىن تەكسەرۋ بويىنشا «بايقا, پيراميدا!» تelegram-بوت ىسكە قوسىلدى. ەندى ازاماتتارىمىز سايتتار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردى قارجى پيراميدالارى بويىنشا ءوز بەتىنشە تەكسەرىپ, باعامداي الادى. بۇل – ولاردى الاياقتىق جوسپارلارعا تارتۋدان ساقتاندىرۋدىڭ ءارى قىلمىستىڭ الدىن الۋدىڭ ءبىر جولى.
2023 جىلدىڭ 10 ايىندا استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى ەلوردا اۋماعىندا زاڭسىز قىزمەتىن جۇزەگە اسىرىپ كەلگەن 54 سالىمشىسى بار «Best Road Investment», 389 سالىمشىسى بار «سەمەينىي كاپيتال», 250 سالىمشىسى بار «Invest Consulting Agensy», 200 سالىمشىسى بار «Eden Life», 200 سالىمشى جيناعان MMK INVESTMENT, 280 سالىمشى جيناعان «Finico», 138 سالىمشىسى بار «Qnet», 131 سالىمشى جيناعان «Chia Thai», 82 سالىمشى جيناعان «World Business Counsaltung», 30 سالىمشىسى بار «Antares», 72 سالىمشىسى بار «Sinsera systems», 120 سالىمشىسى بار «Sterling Invest» جانە 535 سالىمشى جيناعان «ەOLUS» سياقتى 19 قارجى پيراميداسى قىزمەتىنىڭ جولىن كەستى.
قارجىلىق پيراميدالار بويىنشا سوتقا قر قك 217-بابى, 3-بولىگىمەن 10 قىلمىستىق ءىس جولداندى: ونىڭ ىشىندە, 6 قىلمىستىق ءىس بويىنشا ۇكىم شىعارىلىپ, ۇيىمداستىرۋشىلارى ۇزاق جىلدارعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
مىسالعا, «Q-net» قارجى پيراميداسى, «Q-net» كومپانياسىنا جاڭا قاتىسۋشىنى تارتىپ, ول قۇنى 2 000 اقش دوللارىنان كەم ەمەس تاۋار ساتىپ الۋ ءۇشىن اقشا قاراجاتىن سالادى جانە سونىڭ ەسەبىنەن «Q-net» كومپانياسىنان بونۋستار الادى.
بەلگىلى بولعانىنداي, قارجىلىق پيراميداعا ادامدار قوماقتى اقشاعا ويى اربالىپ, ۇگىت-ناسيحاتقا ەلىگىپ, ءوز ەرىكتەرىمەن كىرىپ جاتادى. سوندىقتان سالىنعان قاراجاتتىڭ قايتارىلۋىنا ەشكىم ەشقانداي كەپىلدىك بەرمەيدى.
وڭاي ولجاعا ەلىتىپ…
تەز بايىپ كەتۋگە ۋادە ەتكەنىمەن, قارجى پيراميداسىن ۇيىمداستىرۋشىلار اۋەلى ءوز قامدارىن ويلايتىنى بەلگىلى. قانشا اۋزى كۇيىپ, سوڭى قايعىلى جاعدايعا اپارىپ جاتسا دا كوپتەگەن ادامدار «اسپاننان جاۋاتىن» قيساپسىز اقشاعا قاتتى سەنەدى. ەگەر قيسىنعا سالىپ ويلاپ قاراساق, سالعان اقشاڭدى 300 پايىز وسىممەن ءۇش ايدان كەيىن قايتارىپ الۋ مۇمكىن بە؟ ماسەلەن, مەن اتالعان قۇيتىرقى قورعا ءبىر ميلليون اقشا سالسام, ونى ءۇش ايدان كەيىن ءۇش ميلليون ەتىپ قايتارىپ الامىن دەۋگە سەنۋگە بولا ما؟ سوندا ول اقشا قايدان كەلۋى مۇمكىن؟ ارينە, بۇل – ينۆەستيتسيالىق الاياقتىق. بىرەۋلەر سياقتى اسقان اقىماقتىق جاساپ ءۇيىن, ماشيناسىن ساتىپ نەمەسە بانكتەن كرەديت الىپ, ءۇش ايدان كەيىن ءۇش ەسە ەتىپ قايتارىپ الامىن دەپ جانتالاسقان جاڭا «ينۆەستورلاردىڭ» ارقاسىندا پايدا بولاتىن «كوبىك شار». «جاڭا ينۆەستورلار ازايىپ, نەمەسە بولماي قالعان كۇنى بۇل «شار» جارىلادى. مىنە, بارلىق قۇيتىرقىلىق پەن شىندىق وسى جەردە.
وسى جىلدىڭ كوكتەمىندە استانادا «Qnet» كومپانياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى ۇستالدى. سول كەزدە وسى كەڭسەنىڭ سالىمشىلارى 463 ميلليون تەڭگە شىعىنعا باتقان ەدى. و باستا ول جەلىلىك ماركەتينگ جانە ەلەكتروندىق كوممەرتسيا سالاسىنداعى حالىقارالىق سەرىكتەستىك دەپ قۇرىلعان بولاتىن
استانا قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا, قارجى پيراميدالارىنىڭ قىزمەتى ءبىر جىل, جىل جارىمنان اسپايتىن كورىنەدى. ءتىپتى ەكى-ءۇش كۇننەن كەيىن قىلمىسى انىقتالىپ, ۋادە ەتكەن سالىمشىلارىنا ءبىر تيىن دا پايدا تۇسىرمەي قۇردىمعا كەتكەن ۇيىمداستىرۋشىلار دا بار.
ەلوردا تۇرعىنى نۇرتازا بايتاسوۆ وسىعان دەيىن قارجى پيراميداسىن «حالىقارالىق قارجى قورى, ادامدارعا كومەكتەسۋ ءۇشىن قالتالى ازاماتتار قۇرادى» دەپ ويلاپ كەلگەن. 2017 جىلى ول «Amlr Capital» قارجى پيراميداسىنا التى ميلليون تەڭگە قارجى سالادى. راسى كەرەك, ءۇش ايدان كەيىن اتالعان قور اپتا سايىن ونىڭ ەسەپ شوتىنا 10 دوللار, 20 دوللار جىبەرىپ تۇرعان. كەيىن ءبىراز ۋاقىت «ۋاقىتشا قيىندىقتارعا» بايلانىستى توقتاپ قالىپ قايتا جالعاسقان. سونىمەن ول ءبىر جىلدىڭ ىشىندە قولىنا ءبىر ميلليوننىڭ ۇستىندە اقشا العان. الايدا ۇيىمداستىرۋشىلار ءسىزدىڭ ۇستەمەڭىز دەپوزيتتە جاتىر دەپ قولىنا 12 ميلليوننىڭ سەرتيفيكاتىن بەرگەن. كوپ ۇزاماي حابارلاما كەلىپ, «ءسىز دەپوزيتتەگى اقشاڭىزدى التى ايعا دەيىن الا المايسىز, ەسەسىنە سىزگە اپتا سايىن 50 دوللاردان ەسەپ شوتىڭىزعا ءتۇسىپ تۇرادى سونى الۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار دەيدى.
ءسويتىپ جىلجىپ ەكى جىل دا وتە شىعادى. نۇرتازا بايتاسوۆقا «دەپوزيتتەگى اقشاسى 24 ميلليون تەڭگەگە جەتتى» دەگەن حابارلاما كەلەدى. ەندى الايىن دەسە, قور ديرەكتورى اۋىسىپ كەتىپتى. جاڭا ديرەكتورعا ءوتىنىش جازعان ەدى. ول «بىزدە قارجىلىق قيىندىقتار بولىپ جاتىر, قازىر ەشكىمگە اقشا بەرە المايمىز» دەپ ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقان. امالى قالماعان ەلوردا تۇرعىنى پوليتسياعا شاعىمدانادى. مىنە, وسى جەردە بارلىق شىندىق اشىلادى. اتالعان قارجى پيراميداسى نەگىزى رەسەيدە قۇرىلعان ەكەن. بىزدە تەك فيليالى عانا جۇمىس ىستەگەن. ءبىر اي بۇرىن ۇستىنەن ءىس قوزعالىپ, ديرەكتورى قاشىپ كەتكەن. سونىمەن تۇرمىستىق جاعدايىمدى تۇزەيمىن, داۋلەتىمدى ارتتىرامىن دەپ التى ميلليون سالعان اقشاسىنىڭ تەك ءبىر ميلليون جارىمىن عانا قايتارىپ الىپ, وپىنىپ قالىپتى.
وسى جىلدىڭ كوكتەمىندە استانادا «Qnet» كومپانياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى ۇستالدى. سول كەزدە وسى كەڭسەنىڭ سالىمشىلارى 463 ميلليون تەڭگە شىعىنعا باتقان ەدى. و باستا ول جەلىلىك ماركەتينگ جانە ەلەكتروندىق كوممەرتسيا سالاسىنداعى حالىقارالىق سەرىكتەستىك دەپ قۇرىلعان بولاتىن. الايدا ازاماتتاردىڭ اقشاسىن تارتقان الاياق ونى ناقتى كاسىپكەرلىك قىزمەتتە پايدالانعىسى كەلمەدى. ەسەسىنە ول سالىمشىلاردان تۇسكەن قاراجاتتى وزدەرىنىڭ جەكە باستارىن بايىتۋعا, ۇستەمە اقشا كەلتىرۋگە جۇمسادى. زاڭ بويىنشا ەشبىر مەكەمە, ۇيىم نەمەسە كومپانيا حالىقتان اقشا تارتۋمەن اينالىسا المايدى. حالىقتىڭ اقشاسىن تەك ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر عانا ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگان بەرگەن ليتسەنزيا نەگىزىندە تارتا الادى. سونداي-اق مۇنداي جۇمىسپەن ۇلتتىق پوشتا وپەراتورىنىڭ اينالىسۋىنا رۇقسات ەتىلگەن. بۇعان ولاردىڭ مەملەكەت بەرگەن زاڭدى رۇقساتى بولۋى كەرەك. ال باسقاسىنىڭ بارلىعى ەرتە مە, كەش پە كۇيرەيتىن, ءسويتىپ حالىقتى قان قاقساتاتىن – الاياقتىق.
ۋادەگە سەنىپ, وپىق جەر…
وسى جىلدىڭ تامىز ايىندا ەلوردا اۋماعىندا ءوزىنىڭ زاڭسىز قىزمەتىن 2020 جىلدان بەرى «دوڭگەلەتىپ» كەلە جاتقان «Sincere Systems» جشس باسشىسىنا ۇكىم شىقتى. ول كريپتوۆاليۋتا بيرجاسىمەن بىرىگە وتىرىپ, ازاماتتاردىڭ 215 ميلليون تەڭگە اقشاسىن قۇمعا سىڭگەن سۋداي جوق قىلىپ جىبەرگەن. ەندى, مىنە, ءوز قولدارىمەن بەرىپ, قازىر سايدا سانى, قۇمدا ءىزى جوق قارجىنى يەلەرى ىزدەپ تاباندارىنان تاۋسىلۋدا.
استانا قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى سەنگىش, از عانا ۋاقىتتا قارجىڭدى ۇستەمەلەپ كوبەيتىپ بەرەمىن دەيتىندەردىڭ قاقپانىنا ءتۇسىپ قالا بەرەتىن ازاماتتارعا بايلانىستى تالاي ۇگىت-ناسيحات, ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ تە كەلەدى. مويىنداۋ كەرەك, ناتيجە كۇتكەندەگىدەي بولماي تۇر. ءتىپتى, قارجى پيراميداسىن ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن قىلمىستىق كودەكستىڭ 217-بابى بويىنشا دۇنيە-مۇلكى تاركىلەنىپ, 12 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلە تۇرسا دا ايىلدارىن جيمايتىندار بار.
باس قالادا جىل باسىنان بەرى قارجى پيراميداسىنا اقشا سالىپ, زارداپ شەككەن 480 ادامنىڭ ارىز-شاعىمى ءتۇستى. ولارعا جالپى كەلتىرىلگەن زالال 880 ميلليون تەڭگەدەن اسىپ وتىر.
ال وسى زاڭسىز بيزنەستى ۇيىمداستىرۋشىلار قالانىڭ قاق ورتاسىنان كورنەكتى جەردەن وزدەرىنىڭ كەڭسەلەرىن اشىپ الىپ, قىزمەتكەرلەر ۇستاعان. ءتىپتى مورلەرى, بلانك قاعازدارى مەن قىزمەتتىك كۋالىكتەرى دە بولعان. بىلاي قاراعاندا, كوپشىلىكتىڭ كوز الدىندا شىنايى ارەكەت ەتكەن.
«قالاي سەنبەيىك, استانادا ءزاۋلىم كەڭسەدە وتىر. «ءبارى زاڭدى, اقشالارىڭ ەسەلەپ قايتادى» دەپ انت-سۋ ءىشىپ سەندىردى عوي. ونىڭ ۇستىنە ءوزىم تانيتىن كورشىم, ءبىر ميلليون اقشا سالىپ, ءۇش ايدان كەيىن ءۇش ميلليون ەتىپ قايتارىپ الدى. سوسىن ول تاعى ءبىر ميلليون اقشانى ۇستەمەمەن الاتىنداي قايتا سالدى. ال مەن سالىپ ەدىم ءبىر اي جارىمدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كومپانيانىڭ شوتىن بۇعاتتاپ تاستادى. ەندى اقشامدى الا الماي ءجۇرمىن» دەيدى زارداپ شەگۋشى ەلميرا الكەنوۆا.
ايتا بەرسە, مۇنداي مىسالدار كوپ. ءبىر ەسكەرەرلىگى, قارجى پيراميداسى تەك قارجىلىق جاعىنان زارداپ شەكتىرىپ قانا قويمايدى, اعايىننىڭ دا اراسىن اشىپ جىبەرەدى. ويتكەنى ءومىر كورسەتىپ وتىرعانداي, ءوزى سەنىپ قالعان ادام «ينۆەستور» رەتىندە كەلەسى كەزەكتە ءوزىنىڭ جاقىن تۋىستارىن, اعايىن-جەكجاتىن, كورشىلەرىن تارتادى عوي. مىنە, سونىڭ زاردابىن كوبى تارتىپ جاتىر.
سوندىقتان قارجى پيراميداسىن ۇيىمداستىرۋشىلارعا حالىق بولىپ, قوعام بولىپ بىتىسپەس مايدان اشۋىمىز قاجەت. ونداي ادامداردىڭ ءىس-ارەكەتىن باستاپقى ساتىندە-اق تۇنشىقتىرعان ابزال. سوندا عانا اقشاعا دانىگىپ, بايۋدى ارماندايتىندار مەن ءىرى كولەمدەگى الاياقتىققا باراتىندار سانى ازايار ما ەدى؟
