اقمولا وبلىسىندا تۋىپ-ءوسىپ, العاشقى ەڭبەك جولىن استراحان اۋدانىنداعى 96-رازەزدە تەمىرجولدا جۇمىس ىستەۋدەن باستاعان سانسىزباي ەسىلوۆتىڭ ەسىمى ەلوردالىقتارعا جاقسى تانىس. 1988 جىلى الماتىداعى جوعارى پارتيا مەكتەبىن بىتىرگەننەن كەيىن سول كەزدەگى تسەلينوگرادقا قايتىپ ورالىپ, وبلىستىق پارتيا كوميتەتىندە جۇمىس ىستەگەن ول وداق تاراعاننان كەيىن وبلىس باسشىلارىنىڭ ۇسىنىسىمەن اقمولا ايماقتىق مەملەكەتتىك مۇلىك كوميتەتىن باسقاردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك مۇلىك كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى, اقمولا وبلىسى اكىمدىگى اپپاراتىنىڭ باسشىسى, 10 جىلداي استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى, كەيىن ءبىرىنشى ورىنباسار, قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بولا ءجۇرىپ, 2012-2016 جىلدارى استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى قىزمەتىن اتقاردى. بۇگىندە قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنە توراعالىق ەتىپ وتىر. گازەت تىلشىسىمەن بولعان سۇحبات بارىسىندا ەلوردا دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان «استانا قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى», «قۇرمەت», «دوستىق», «پاراسات», «بارىس» وردەندەرىنىڭ يەگەرى سانسىزباي ەسىلوۆ ءماسليحاتتىڭ وتكەنى, بۇگىنى جانە بولاشاعى تۋرالى كەڭىنەن اڭگىمەلەدى.
– استانا قالاسىنىڭ ءماسليحاتى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا سايكەس, ەلوردا حالقىنىڭ ەركىن بىلدىرەتىن جانە جالپىمەملەكەتتىك مۇددەلەردى ەسكەرە وتىرىپ, ونى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى ايقىندايتىن, ولاردىڭ ورىندالۋىن باقىلايتىن وكىلەتتى ورگان. بىلۋىمشە, ءسىز V شاقىرىلىمعا دەپۋتات بولىپ سايلاندىڭىز, سول كەزدە جۇمىستى نەدەن باستادىڭىزدار؟ ول تۇستا دەپۋتتاردىڭ الدىنا قانداي تالاپتار قويىلدى؟
– 2012 جىلدىڭ قاڭتار ايى بولاتىن. بۇعان دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى, ونىڭ الدىندا 10 جىل ورىنباسار, ءبىرىنشى ورىنباسار بولدىم. ءسويتىپ, قالالىق ماسليحاتتاعى ەڭبەك جولىم وسى كەزەڭنەن باستالدى. ءالى ەسىمدە, قاقاعان قىس, ارقانىڭ ايازى ول كەزدە اسا قاتتى بولاتىن. ءماسليحاتتىڭ V شاقىرىلىمىنا سايلاۋعا تۇسۋگە بەل بۋدىم. جانىمدا كومەكشىم بار, جىلى كيىنىپ الىپ, ءبىرىنشى وكرۋگ – وسى قالالىق اكىمدىك ورنالاسقان اۋدان ماڭايىنداعى ۇيلەردى ارالاپ, ادامدارمەن بەتپە-بەت كەزدەسىپ, جاعدايلارىمەن تانىسىپ, ءبىر اپتاداي بەلسەندى جۇمىس ىستەدىك. بۇل اۋدان وزىمە ەتەنە جاقىن. كەيبىر تۇرعىندار مەنى تانىپ: «و, ساكە, ساتتىلىك!» دەپ سەنىم ارتسا, تانىمايتىندارمەن جاقىنىراق ءجون سۇراسىپ, قانداي ماسەلەلەر الاڭداتاتىنىن ءبىلىپ, كومەكشىم ءبارىن جازىپ الىپ, شامامىز كەلگەنشە, باقىلاۋعا الىپ, دەپۋتات بولىپ سايلانعاننان كەيىن ولاردى بىرتىندەپ شەشۋگە بەلسەنە كىرىستىم. سول كەزدە سايلاۋعا مەنىمەن بىرگە سول وكرۋگتەن 3-4 ادام ءتۇستى. قازىر ماسليحاتقا دەپۋتاتتاردىڭ جارتىسى پارتيا تىزىمىمەن وتسە, جارتىسى سول وكرۋگتەر بويىنشا تىكەلەي داۋىس بەرۋ ارقىلى سايلانادى. ول كەزدە تىكەلەي قاي پارتيا ۇسىنسا دا, پارتيادان تىس ادام ءوز-ءوزىن ۇسىنسا دا, دەپۋتاتتى حالىق سايلايتىن. سول 25 دەپۋتاتتىڭ ءبارى حالىقتىڭ الدىندا ءجۇرىپ, ولاردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن, مۇڭ-مۇقتاجىمەن تانىسىپ, سولاردىڭ داۋىس بەرۋىمەن سايلاندى. مەن بۇل سايىستا 78 پايىز جەرلەستەرىمنىڭ قولداۋىمەن دەپۋتاتتىققا ءوتتىم. سودان كەيىن ءى سەسسيادا حاتشى بولىپ سايلاندىم. سونىمەن 4 جىل دەپۋتات قىزمەتىن اتقارىپ, ءماسليحات حاتشىسى بولىپ وسى قالادا ەڭبەك ەتتىم.
– ول كەزدە تۇرعىنداردى قانداي ماسەلەلەر كوبىرەك تولعاندىردى؟
– ءار كەزەڭنىڭ وزىنە ءتان وزەكتى پروبلەمالارى بولاتىنى انىق. ماسەلەن, سول كەزدە دە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ماسەلەلەرى, اتاپ ايتساق, جىلۋ, سۋ, ەلەكتر جۇيەسى بويىنشا شاعىمدانۋشىلار كوپ بولدى. سونداي-اق قۇرىلىس ماسەلەلەرى, تۇرعىن ءۇيدىڭ ساپاسى ەلدى ەرەكشە الاڭداتاتىن. ءبىز, قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى, وسى پروبلەمالاردى زەرتتەپ, ءماسليحاتتا سول جىلدارى بىرنەشە مارتە قارادىق. اكىمدىكپەن بىرلەسىپ, باعدارلاما جاساپ, شەشىم قابىلدادىق. ول جىلدارى ۇلەسكەرلەر ماسەلەسى كوپ كوتەرىلدى. جالپى تۇرعىن ءۇي سالۋ ءۇشىن جەر ءبولۋ, جوباسىن دايىنداپ, قۇرىلىس جۇمىسىن جۇرگىزۋگە رۇقسات بەرۋ كەزىندە بيزنەسكە كەدەرگى كەلتىرمەۋ, بيزنەس وكىلدەرىن قولداۋ ماسەلەلەرى نازاردان تىس قالعان جوق. سونىمەن بىرگە ءبىلىم سالاسىندا – مەكتەپتەردىڭ, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ەمحانالاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى سول كەزدە دە بولدى. تۇرعىن ۇيلەر تۇرعىزىلىپ, الەۋمەتتىك نىساندار بوي كوتەردى. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ قوماقتى قارجىسى دەپۋتاتتاردىڭ بەلسەندى قولداۋى ارقىلى قالانى كوگالداندىرۋعا باعىتتالدى.
ءماسليحات – جاۋاپكەرشىلىگى مول وكىلەتتى ورگان. ونىڭ جۇمىس جوسپارى مەن تۇراقتى كوميسسيالاردىڭ باستامالارى بويىنشا سول جىلداردا بىرنەشە كوپشىلىك تىڭداۋ, دەپۋتات كۇندەرى, دوڭگەلەك ۇستەلدەر ءوتتى. ازاماتتاردىڭ, زاڭدى تۇلعالاردىڭ حاتتارىمەن جۇمىس ىستەۋگە ماسليحاتتاعى 4 تۇراقتى كوميسسيا مۇشەلەرى ۇلكەن كوڭىل ءبولدى.
– V شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىنىڭ قۇرامىندا قالا دامۋىنا ەرەكشە ەڭبەگى سىڭگەن ازاماتتار از بولمادى. ولاردىڭ اتتارىن اتاي الاسىز با؟
– ارينە, قالالىق ءماسليحاتتىڭ V شاقىرىلىمىنداعى 25 دەپۋتاتتىڭ ىشىندە 4 عىلىم دوكتورى بولدى. ولار: اباي بايگەنجين, ەرلان سىدىقوۆ, اقىلبەك كۇرىشباەۆ, ءماجيت شايداروۆ. سونىمەن بىرگە 3 عىلىم كانديداتىنىڭ بولعانىن, جالپى سول شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى زاۋرە ءجۇسىپوۆا, قارشىعا قۇلمۇقانوۆ, گۇلنار دانباەۆا, مەيرامباي ورالوۆ, باۋىرجان يساباەۆ, قايرات جاۋحانوۆ, ساپار احمەتوۆ سەكىلدى شەتىنەن ىسكەر, ءبىلىمدى, ابىرويلى ازاماتتاردان قۇرالعانىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. ولارمەن ءالى كۇنگە دەيىن بايلانىسىمىز ۇزىلگەن ەمەس, ءبىر-بىرىمىزبەن حابارلاسىپ, كەزدەسىپ, اقىلداسىپ جۇرەمىز.
ءبىز ءماسليحاتتا قىزمەت ەتكەن جىلداردا اكىمشىلىكپەن بىرلەسە وتىرىپ, قالاداعى ءبىراز ماسەلەنى شەشۋگە اتسالىستىق. جالپى دەپۋتاتتىڭ جۇمىسى قاي باعىتتا بولسىن جاۋاپتى. حالىق سايلاعاننان كەيىن ولاردىڭ كوڭىلىنەن شىعۋعا تىرىسۋ كەرەك. جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقپەن تىكەلەي كەزدەسىپ, ولار كوتەرگەن ماسەلەلەردى شاما كەلگەنىنشە ورىنداۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس, مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر قاينار كوزى – حالىق. قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ پروتسەسىندە جەرگىلىكتى وكىلەتتى ورگاندارعا – ءماسليحاتتار مەن حالىق بيلىگىنىڭ نەگىزگى فورماسى سانالاتىن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنا ماڭىزدى ءرول بەرىلەدى. ءماسليحات – تۇرعىندار سايلايتىن, ولاردىڭ ەركىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس بىلدىرەتىن, ولاردى جۇزەگە اسىرۋعا جانە باقىلاۋعا قاجەتتى شارالاردى بەلگىلەيتىن جەرگىلىكتى وكىلەتتى ورگان. ول ءوزىنىڭ وكىلەتىن كونستيتۋتسيا مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا, «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى» زاڭعا, پرەزيدەنتتىڭ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى مەن ۇكىمەتىنىڭ اكتىلەرىنە, سونداي-اق ءماسليحات جۇمىسىنىڭ رەگلامەنتىنە سايكەس جۇزەگە اسىرادى. بۇل رەتتە ءوزىم جىلىنا ەكى رەت قالا تۇرعىندارىمەن بەتپە-بەت كەزدەسۋ وتكىزەتىنمىن. اسىرەسە مىنا ەسكى قالادا, وتكەن عاسىردا سالىنعان ەسكى ءۇي تۇرعىندارىنىڭ شاعىمى بىتپەيتىن. اباتتاندىرۋ جۇمىسىنىڭ كوپتەن بەرى جۇرگىزىلمەگەنى, كەيدە جوعارى قاباتقا سۋدىڭ كوتەرىلمەيتىنى, جىلۋدىڭ جەتپەيتىنى, قاردىڭ تازالانباۋى جانە ت. ب. ول كەزدە ۇلكەن پروبلەما بولاتىن. سولاردى شامامىز كەلگەنىنشە ورىنداۋعا تىرىستىق.
دەپۋتات بولعان سوڭ سايلاۋشىلارمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سوندا ولاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جاقىنىراق ءبىلىپ جۇرۋگە مۇمكىندىك تۋادى. حالىق سايلاعاننان كەيىن سونىڭ ءبارىن ۇعىنىپ قانا قويماي, تۇرعىنداردىڭ تالاپ-تىلەگىن ەسكەرىپ, ءوتىنىشىن ورىنداۋ – مىندەت. جالپى جەرگىلىكتى جەرلەردە دەپۋتاتتاردى حالىق سايلاۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
– ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدە استانانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە ەكەنى بەلگىلى. باس قالامىزدىڭ بولاشاعىن قالاي ەلەستەتەسىز؟
– استانا – مەن ءۇشىن ۇلكەن ءبىر قۋانىش ءارى ماقتانىش. ويتكەنى بالا كەزىمنەن بۇل قالادا ءوستىم. ءبىراز اۋداندا قىزمەت اتقارعاننان كەيىن تۋعان قالاما قايتا كەلىپ, وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى, ودان كەيىن قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولا ءجۇرىپ, ەلوردا دامۋىنا قولىمنان كەلگەنىنشە ۇلەس قوستىم. بۇل رەتتە سول كەزدەگى اكىمدىكتىڭ قولداۋىن, قازىرگى قالا باسشىسىنىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى.
مەن ءۇشىن استانانىڭ ورنى, ارينە, بولەك. اسىرەسە ەسكى قالانىڭ ءاربىر بۇرىشى ماعان وتە ىستىق. كەيدە كولىكتەن ءتۇسىپ, جانىما جاقىن كونە كوشەلەرمەن جاياۋ جۇرگەندى ۇناتامىن. سونداي كەزدەردە كوڭىلىم تولقىپ, وتكەندى, وسى قالانىڭ گۇلدەنۋى جولىندا اتقارىلعان ازدى-كوپتى ءىستى وي ەلەگىنەن وتكىزەتىن ساتتەرىم بولادى. بۇرىن بۇل قالادا ادام تىم از بولسا, بۇگىندە وتە كوپ. كەيدە سول بايىرعى ءجۇزى تانىس تۇرعىنداردى كورگەندە, تۋعانىمدى كورگەندەي سەزىمدە بولامىن. ولاردىڭ جۇزىنەن جىلۋ بايقايمىن. بالكىم, بۇل مەنىڭ ۇزاق جىلعى ەڭبەگىمنىڭ ولشەمى شىعار.
استانا بۇگىندە الەمگە تانىلدى. تورتكۇل دۇنيە كوز تىككەن عاجايىپ شاھارعا اينالىپ كەلەدى. تۋعان قالامنىڭ ودان ءارى قاراي گۇلدەنىپ, دامي تۇسكەنىن قالايمىن. ءبىلىمدى دە بىلىكتى جاستار ءوسىپ, ەلوردانىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسار, ەل يگىلىگى جولىندا ايانباي تەر توگەر بەدەلدى ءارى ادال ازاماتتار قاتارى كوبەيسە ەكەن دەيمىن.
جالپى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ باستى مىندەتى – ەلىمىزدىڭ باس قالاسىندا جايلى ءارى قاۋىپسىز ءومىر سۇرۋگە جاعداي جاساۋ. ەلوردالىق ءماسليحاتتىڭ جۇمىسى وسىعان نەگىزدەلگەن. ول ءۇشىن قالالىق اكىمدىكتىڭ بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندارىمەن جانە قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىمەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىق ورنادى. الداعى ۋاقىتتا وسى ءۇردىس جالعاسىن تابادى دەگەن سەنىمدەمىن.
ءماسليحاتتىڭ 30 جىلدىعى قۇتتى بولسىن! استانا ءوسىپ, وركەندەپ, قاناتىن كەڭگە جايىپ, دامي بەرسىن!
