سارسYيەك سانكت-پەتەربۋرگ تورىندەگى استانا كۇندەرى اسا جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى
وتكەن كۇننىڭ ورنەكتەرى
ارعى-بەرگى ورىستىڭ ارتىق تۋعان اقىنى الەكساندر سەرگەەۆيچ پۋشكيننىڭ ءوزى وسىلايشا ودا ارناعان سانكت-پەتەربۋرگتىڭ ءسان-سالتاناتىن سۋرەتتەۋگە ءتىل جەتپەيدى. ءار تاسىندا وتكەن تاريح ورنەكتەرى تاڭبالانعان شەجىرەلى شاھار بۇگىندە اشىق اسپان استىنداعى مۇراجايعا اينالعان. سامالاداي پاتشا سارايلارى, قابىرعالارى ەرتەدە قالانعان ەسكى قامالدار, عاجايىپ كونە عيماراتتار, ەلدىكتىڭ بەلگىسىندەي ەسكەرتكىشتەر ەرىكسىز كوز تارتىپ, كوڭىل تولقىتادى.
مۇندا ءبىزدىڭ قازاقتىڭ دا تالاي مارعاسقالارىنىڭ تابان ءىزى قالعان. ولاردىڭ ءبارىن بىردەي تۇگەندەمەي-اق, ەل بىلەتىن ەسىمدەردى اتاساق تا ءبىراز جەرگە بارارىمىز انىق. اقىل-ويىمەن اينالاسىنان ات وزدىرعان وقىمىستىلار شوقان ءۋاليحانوۆ پەن مۇحامەد-سالىق باباجانوۆ, وقالى گەنەرال عۇبايدوللا جاڭگىروۆ, العاشقى زاڭگەرلەرىمىزدىڭ ءبىرى بارلىبەك سىرتانوۆ پەن دۋمانىڭ دەپۋتاتى بولعان باقىتجان قاراتاەۆ, الاش ارىستارى ءاليحان بوكەيحانوۆ, مۇحامەدجان تىنىشباەۆ, مۇستافا شوقاي, حالەل دوسمۇحامەدوۆ, ادەبيەتىمىزدىڭ الىبى مۇحتار اۋەزوۆ, عۇلاما عالىم الكەي مارعۇلان, باتىر قىزىمىز ءاليا مولداعۇلوۆا جانە باسقا جاقسى-جايساڭدارىمىزدىڭ وسىندا ءار جىلدارى وقىپ, ءبىلىم العانى امبەگە ايان. ال, كەيبىر قانداستارىمىز نەۆا جاعالاۋىنا تۇبەگەيلى تۇراقتاپ, ەلەۋلى ەڭبەكتەرىمەن ەل-جۇرتىنىڭ قۇرمەتىنە بولەندى. ونداي وتانداستارىمىزدىڭ قاتارىنا كەزىندە ماريا تەاترىنىڭ پريما-بالەريناسى اتانىپ, كەيىننەن ا.ۆاگانوۆا اتىنداعى ورىس بالەت اكادەمياسىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى دارەجەسىنە كوتەرىلگەن رەسەيدىڭ حالىق ءارتىسى التىناي اسىلمۇراتوۆانى, ۇزاق جىلدار بويى پوليار اكادەمياسىنىڭ رەكتورى بولىپ, فرانتسيانىڭ «قۇرمەتتى لەگيون» وردەنىمەن ماراپاتتالعان ازۋرگەت شاۋكەنباەۆانى, تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى تۇرسىن سۇلتانوۆتى, سانكت-پەتەربۋرگ تەڭىز فاسادىنىڭ پرەزيدەنتى سەرىك ءجۇسىپوۆتى جاتقىزساق جاراسار ەدى.
بۇگىندە سانكت-پەتەربۋرگتەگى ءتۇرلى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتقان قاراكوز ۇلدارىمىز بەن قىزدارىمىز وتە كوپ كورىنەدى. بۇلاردىڭ اراسىنان دا ايتۋلى ازاماتتار شىعىپ, قازاقستاننىڭ قارىشتاپ دامۋىنا قوماقتى ۇلەس قوسارىنا سەنىمىمىز مول.
سمولنىيداعى ساليقالى سۇحبات
سانكت-پەتەربۋرگتەگى استانا كۇندەرى سمولنىيداعى ەكى قالا باسشىلارىنىڭ رەسمي كەزدەسۋىمەن باستالدى. القالى جيىندى اشقان سانكت-پەتەربۋرگ گۋبەرناتورى گ.س.پولتاۆچەنكو الىستان ات ارىتىپ كەلگەن قازاقستاندىق قوناقتاردىڭ قادامىنا قۇتتى بولسىن ايتىپ, ويعا العان ورتاق ماقساتتاردىڭ ورىندالۋىنا تىلەكتەستىگىن ءبىلدىردى.
«استاناداعى العاشقى كەزدەسۋىمىزدەن بەرى التى ايدان اسسا دا, ادەمى اسەردەن ءالى ارىلا قويعانىمىز جوق. ەڭ باستىسى, سول جولى دا جەتكىزىلگەن ۋاعدالارعا بايلانىستى ءبىراز شارۋانىڭ باسى قايىرىلدى. اسىرەسە, مەديتسينا, بيزنەس وكىلدەرى اراسىندا بەلسەندى ءىس-قيمىلدار بايقالادى. ەندىگى جەردە تۇرعان ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنداعى بايلانىستاردى جانداندىرۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك سەكىلدى. بىزدە سۋ, جىلۋ, ەنەرگەتيكا ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ وڭ تاجىريبەسى قالىپتاسقان. سىزدەردەگى يگى ىستەرمەن تانىسساق, ءتىپتى, دۇرىس بولار ەدى. قالانىڭ تىرشىلىگىنە قاجەت كوممۋنالدىق تەحنيكا تۇرلەرىن بىرلەسىپ شىعارۋ دا كوكەيدەگى كوپ ويدىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتا كەتكىم كەلەدى.
ايرىقشا اتاپ وتەرلىك تاعى ءبىر جايت, سانكت-پەتەربۋرگتەگى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارى استانالىق ارىپتەستەرىمەن جان-جاقتى بايلانىس جاساعاندى ءجون سانايدى.
ولاردى, اسىرەسە, نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاجىريبەسى قىزىقتىرادى. سانكت-پەتەربۋرگ رەسەيدەگى وردالى وقۋ ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان, ۇيرەنەتىن ۇردىستەرى جەتەرلىك ەكەنى بەلگىلى. بۇرىننان جولعا تۇسكەن ءداستۇرلى باعىتتار بويىنشا بىرلەسكەن ءىس-ارەكەتتەر كوكجيەگى كەڭەيە بەرەتىنىنە كۇمان كەلتىرمەيمىن» دەپ ويىن تۇيىندەگەن گەورگي سەرگەەۆيچ ءسوزىنىڭ سوڭىندا قازاق تامىرلارىنا قالجىڭداۋدى دا ۇمىتپادى: «سىزدەرگە قولايلى بولۋى ءۇشىن تاماشا اۋا رايىنا تاپسىرىس بەردىك. اسپان اشىق, كۇن جىلى. قالامىزدا الاڭسىز اۋناپ-قۋناۋلارىڭىزعا ابدەن بولادى».
ءبىز كەلەردەن ءبىر كۇن بۇرىن عانا جاڭبىر جاۋىپ, سۋىق جەل سوعىپ, مازانى كەتىرگەن مامىر مىنەزى راسىمەن دە مامىراجاي قالىپقا تۇسكەن شۋاقتى شاق ەدى بۇل.
جارقىن قاباقپەن جادىراي قارسى العان پەتەربورلىقتارعا شىن جۇرەكتەن شىققان العىسىن بىلدىرگەن استانا اكىمى ي.تاسماعامبەتوۆ ءتيىستى قۇجاتتارعا قول قويىلعاننان كەيىن ەكى تاراپتا دا جۇمىستىڭ جاندانا تۇسكەنىن اتاپ كورسەتتى. وسى ويىنىڭ ايعاعى رەتىندە استانالىقتار دەلەگاتسياسى قۇرامىندا رەسپۋبليكا اۋماعىندا جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە جەمىستى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن وتىزدان اسا كاسىپورىننىڭ باسشىلارى كەلگەنىن جانە ولاردىڭ بۇل جاقتاعى ارىپتەستەرىمەن ىقپالداسا ارەكەت ەتۋگە مۇددەلى ەكەنىن ءبىلدىردى. ءتىپتى, «كازسترويستەكلو» جانە «گلاسكەك سانكت-پەتەربۋرگ» كومپانيالارى مەموراندۋمعا قول قويىپ ۇلگەرگەن كورىنەدى. ونىڭ ويىنشا, مادەني-گۋمانيتارلىق سالادا دا ىلگەرىلەۋگە جول اشاتىن ىلكىمدى ءىس-ارەكەتتەر بايقالادى. ماسەلەن, دەلەگاتسيامىز حالىقارالىق جاستار جيىنىنا, سونداي-اق «ۇلكەن قالالار ەكولوگياسى» فورۋمىنا قاتىسقان. قازىرگى تاڭدا اۋانى كوك تۇتىنگە كومىپ لاستايتىن كولىكتەردىڭ, زاۋىت-فابريكالاردىڭ كوبەيۋى قالا بىتكەننىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرەتىنى بەلگىلى. الايدا, استانادا ەكولوگيالىق اۋىر احۋال تۋدىراتىن ءىرى ءوندىرىس ورىندارى جوق. ايماقتىق جالپى ءونىم شىعارۋ ۇلەسى شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە تيەسىلى. سوعان قاراماستان, ەكولوگيا پروبلەماسى ۇدايى نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى. سوندىقتان حالىقارالىق فورۋمداردىڭ بۇل رەتتە بەرەر پايداسى مول. ونىڭ ۇستىنە قازىر «ەكسپو-2017» كورمەسىنە قىزۋ دايىندىق ءجۇرىپ جاتىر. ال, ونىڭ تاقىرىبى «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» ەكەنى وزدەرىڭىزگە ءمالىم, ەكسپو-عا دايىندىق جۇمىستارى تەك پاۆيلوندار سالۋمەن شەكتەلمەيتىنى تۇسىنىكتى. دەمەك, ەكولوگيالىق تۇيىندەردى تارقاتۋدىڭ تىڭ تەحنولوگيالارىن مەڭگەرۋ ماقساتىندا بەدەلدى باسقوسۋلارعا قاتىسىپ, بايىپتى بايلام جاساۋدىڭ پايداسى زور.
گۋبەرناتور گ.پولتاۆچەنكونىڭ تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى ورامدى ويىنا قاتىستى ورنىقتى پىكىرىن ايتقان يمانعالي نۇرعاليۇلى ەكى جاقتىڭ بىلىكتى ماماندارىنان بىرلەسكەن جۇمىس توبىن قۇرىپ, كوپ كەشىكپەي كەلەلى ىسكە كىرىسۋ كەرەكتىگىن العا تارتتى. كليماتى, جەر جاعدايى ءبىرشاما ۇقساستاۋ بولعاندىقتان, قوس قالاعا ورتاق وڭتايلى جوبالاردىڭ وراي كەلىپ جاتسا, ارينە, جامان ەمەس.
استانا اكىمى ءبىلىم سالاسىندا دا بىرلەسە اتقارار جۇمىستاردىڭ از ەمەستىگىن ايتا كەلە, سانكت-پەتەربۋرگتەگى الەمگە ايگىلى عالىمداردىڭ كومەگى ءالى جاس ەلوردانىڭ وقۋ ورىندارىنا اسا قاجەت دەگەن قورىتىندى جاسادى.
ول, سونداي-اق, وسىدان بىرەر اي بۇرىن گاسترولدىك ساپارمەن كەلگەن «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ ارتىستەرىنە قامقورلىق كورسەتكەنى ءۇشىن سانكت-پەتەربۋرگ باسشىلارىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرۋدى دە ۇمىتقان جوق.
ساليقالى سۇحبات ۇستىندە گەورگي پولتاۆچەنكو سانكت-پەتەربۋرگتە ءتاپ-ءتاۋىر كوممۋنالدىق تەحنيكالار قۇراستىرىلاتىنىن, ال باياعى كيروۆ تراكتور زاۋىتىندا استانالىقتاردىڭ نازارىن اۋدارۋعا تۇرارلىق زاماناۋي اۆتوبۋستار شىعارىلاتىنىن ايتىپ قالدى. ماسەلەنىڭ ءمانىسىن ۇعا قويعان يمانعالي تاسماعامبەتوۆ تە ايتار سوزدەن جاڭىلماي, جاۋابىن بەردى: «ءبىز دە ءبىراز شەتەلدى كورىپ بولدىق. ولاردىڭ كوبى بىزگە ارىپتەس ەمەس, نارىق نىسانى رەتىندە قارايدى. كەيبىر ونىمدەرىمىزدىڭ ساپاسى ەشكىمنەن كەم ەمەس. باعالارى الدەقايدا تومەن. ەندەشە, نەگە الىستان اربالاعانشا, جاقىننان دوربالامايمىز. ەگەر سانكت-پەتەربۋرگتىڭ اۆتوبۋستارى تالعام تالاپتارىنا ساي بولسا, باعاسى اسپانداپ تۇرماسا, سونى ساتىپ العانىمىز ءجون ەمەس پە؟ اقىلعا سالىپ قاراساق, تۇرعىندارىنىڭ سانى ونشا ەمەس قالادا اۆتوبۋس شىعاراتىن بىرلەسكەن كاسىپورىن اشۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ ەندەشە, بىرىمىزدە جوقتى بىرىمىزدەن الىپ, جىرتىعىمىزدى بۇتىندەگەنىمىز ءجون بولار. ەرتەڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق شەڭبەرىندە بۇل ويىمىزدى جۇزەگە اسىرۋعا كەڭ جول اشىلاتىنى وزىنەن-ءوزى بەلگىلى».
اقىلدى سوزگە الىپ-قوسارىمىز جوق
كەزدەسۋ سوڭىنا قاراي «ۇرپاقتارعا جولداۋ» اتتى قۇجاتقا قول قويعان استانا اكىمى ي.تاسماعامبەتوۆ پەن سانكت-پەتەربۋرگ گۋبەرناتورى گ.پولتاۆچەنكو جۋرناليستەرمەن جۇزدەستى. ەكىجاقتى كەلىسىمنىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى ساۋالعا يمانعالي نۇرعاليۇلى بىلايشا جاۋاپ بەردى:
«قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق, مادەني, گۋمانيتارلىق بايلانىستارى ەرتەدەن ۇزىلگەن ەمەس. ايتسە دە, تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى جىلدارى استانا مەن سانكت-پەتەربۋرگتىڭ اراسىنداعى بارىس-كەلىس سيرەپ, الىس-بەرىس ازايىپ كەتتى. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بار. كەڭەس وكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن ارقايسىسىمىز ەتپەتتەگەن ەكونوميكامىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋمەن اينالىسىپ كەتتىك. وسىنداي قيىن كەزەڭدە قازاقستان استاناسىن اۋىستىردى. جاس ەلوردانى جايناتۋ وڭاي ەمەس ەدى. ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ەرلىگىنە بالانعان ىرگەلى ءىس ابىرويمەن جۇزەگە استى. كەمەلىمىزگە كەلگەن سوڭ عانا اينالامىزعا قاراي باستادىق. ءسويتىپ, مىنە, قارىم-قاتىناس ءورىسى كۇننەن-كۇنگە كەڭەيىپ كەلەدى. استانا – قارقىندى دامۋ ۇستىندەگى قالا. جىلىنا ءبىر جارىم ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنادى. سانكت-پەتەربۋرگتىڭ جوبالاۋ ينستيتۋتتارىنىڭ قىزمەتىن پايدالانۋعا مۇددەلىلىك تانىتامىز. باسقا دا بىرلەسە اتقاراتىن اۋقىمدى ىستەر بارشىلىق».
سمولنىيداعى كەزدەسۋدەن كەيىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ پەن گ.پولتاۆچەنكو جانە دەلەگاتسيا مۇشەلەرى سانكت-پەتەربۋرگتىڭ ايشىقتى اۋدانىنداعى «استانا» ساۋدا-ىسكەرلىك كەشەنىنىڭ ىرگەتاسى قالاناتىن جەرگە كاپسۋلا قويۋ سالتاناتىنا قاتىستى.
بۇل نىسان قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ قارجىسىنا سالىنادى. نارىقتىڭ زاڭى سولاي. قازاقشالاپ قايىرساق, «كيىز كىمدىكى بولسا, بىلەك سونىكى». ءىس ادامدارى قارجىنى قاجەت دەپ تاپقان جەرىنە سالادى. نەگىزى, بۇل ماسەلە وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن كوتەرىلىپتى. ءساتى ەندى تۇسەتىن سىڭايلى. ال, رەسەيلىكتەر استانادان جەر الىپ, «سانكت-پەتەربۋرگ» دەيتىن ىسكەرلىك ورتالىعىن ىلگەرىدە سالىپ العان.
