ادەليا تۋحباتوۆا 2018 جىلدىڭ ساۋىرىنەن بۇگىنگى كۇنگە دەيىن تاتارستاننىڭ «جاڭا عاسىر» تەلەراديوكومپانياسىنىڭ قازاقستانداعى وكىلدىگىن باسقارادى. وسى كەزەڭدە قازاقستان تاتارلارى, قحا قىزمەتى جانە جالپى ۇلتارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ۇلتتىق ساياساتتىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى تۋرالى 600-دەن استام سيۋجەت شىعاردى. ادەليا استانا قالاسىنداعى ماحامبەت وتەمىسۇلى اتىنداعى وقۋشىلار سارايى جانىنداعى تاتار-باشقۇرت ەتنولينگۆيستيكالىق مەكتەبىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ, «مەملەكەتتىك (قازاق) ءتىل ەلەمەنتتەرى بار تاتار ءتىلى», «ۇلتتىق سالت-داستۇرلەر مەن ادەت-عۇرىپتار» پاندەرىنەن ساباق بەرەدى. 2021 جىلى استاناداعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۋرناليستەر كلۋبى قۇرىلعان كۇننەن باستاپ ونىڭ توراعاسى بولىپ ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. باعىتى باسقاشا كلۋبتىڭ جۇمىسى ءبىزدىڭ سۇحباتىمىزدىڭ نەگىزىن قۇرادى دەۋگە بولادى.
– جۋرناليستەر كلۋبى بەكەردەن-بەكەر قۇرىلمادى جانە بۇعان بەلگىلى سەبەپتەر بولدى. وعان ەلوردالىق باق وكىلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك كىردى. مىسالى, «ۆەچەرنيايا استانا», «استانا اقشامى», «ەگەمەن قازاقستان», «كازاحستانسكايا پراۆدا», اقپاراتتىق پورتالدار, رەداكتورلار مەن تىلشىلەر, بەينەوپەراتورلار دا قابىلداندى. ال كلۋبتىڭ ماقسات-مۇددەلەرى تۋرالى ماسەلەگە توقتالاتىن بولساق, ەڭ الدىمەن, جۋرناليستىك ەتيكانىڭ نەگىزدەرىمەن بىرگە ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس تاقىرىبىنىڭ قوعام الدىنداعى ماڭىزىن جەتكىزۋ. جانە بۇل جەردە ۇلتارالىق قاتىناستار تاقىرىبىنىڭ, اسىرەسە قازىرگى زامانعى شىندىقتاردى ەسكەرە وتىرىپ, وتە نازىك جانە وسال ەكەنىن ءتۇسىنۋ ماڭىزدى. سول سەبەپتى بۇل تاقىرىپقا قالام تارتقاندا اسا جاۋاپكەرشىلىك پەن دايىندىق قاجەتتىگىن ءتۇسىنۋ كەرەك. كلۋب قىزمەتى جۋرناليستەردىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىن ارتتىرۋ, ياعني تەرمينولوگيانى دۇرىس قولدانۋ, ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق قاتىناستار تاقىرىپتارىن ساۋاتتى ناسيحاتتاۋ ءىسىن قامتيدى.
– مۇنىڭ ءبارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ارنايى ادىستەمەسى نەمەسە بەلگىلى ءبىر تاجىريبەسى بولۋى كەرەك قوي.
– قازىرگى تاڭدا الەمدە بولىپ جاتقان كۇردەلى گەوساياسي جاعدايىندا ەتنوسارالىق قاتىناستاردىڭ ەرەكشەلىگىن بۇقاراعا جەتكىزۋ بۇرىنعىدان دا وزەكتى.
ءبىزدىڭ كلۋبتىڭ مىندەتى – جۋرناليستەرگە باعىت-باعدار ۇسىنۋ. جالپى, ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس تاقىرىبىن قوزعاعاندا ءبىرى ەكىنشىسىن كەمسىتەتىن, نە بولماسا قالىپتاسىپ قالعان سترەوتيپتەردى قولدانۋعا بولمايدى. جەكە باسىنان اسىپ, اركىمنىڭ ءوز ۇلتى تۇرعىسىندا جاعىمسىز پىكىر ەستۋ كىمگە بولسا دا اۋىر اسەر ەتەدى.
اقپارات جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى جۋرناليستەر ءۇشىن ۇسىنىستار ازىرلەدى, ءتىپتى ەتنيكالىق تەرمينولوگيالىق سوزدىك بار, وندا وسى سالاعا قاتىستى بارلىق تەرميندەر كورسەتىلگەن. ءبىز ونى قحا قىزمەتى بويىنشا تەرمينولوگيامەن ازداپ تولىقتىردىق. مىسالى, قازاقستاندا تۇراتىن ەتنيكالىق توپتارعا قاتىستى «دياسپورا» ءسوزىن قولدانۋعا بولمايدى. جۋرناليستەر مۇنداي قاتەلىكتى ءجيى جىبەرەدى. جالپى كۇندەلىكتى تىلىمىزگە ەنگەن ۇلت, ۇلىس, ەتنوس, دياسپورا, تولەرانتتىق, بىرلىك جانە ارالۋاندىق, ەتنومەدياتسيا سياقتى اتاۋلاردى انىقتاپ ءوز ماعىناسىندا دۇرىس قولدانۋ ساۋاتتىلىقتى دا بىلدىرەدى. مىسال ءۇشىن ايتالىق, 2007 جىلى اسسامبلەيانىڭ مارتەبەسى كونستيتۋتسيالىق تۇردە بەكىتىلدى, سودان كەيىن ينستيتۋت قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى دەگەن اتاۋمەن اتالا باستادى. كەيبىرەۋلەر ونىڭ اتىن ءالى قاتە جازادى. حالىقتار اسسامبلەياسى دەگەن اتاۋدى بۇرىنعىداي قولدانبايمىز, ويتكەنى بىزدە ءبىر حالىق, ءبىر ۇلت, ءبىر ەل, ءبىر قازاقستان بار.
– كلۋب جۇمىسى جۋرناليستەرگە قاتىستى تاعى قانداي تالاپتارى بار؟
– جۋرناليستەر كلۋبىنداعى باستى ماقساتتارىمىزدىڭ ءبىرى – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتى تۋرالى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانعان ماتەريالداردىڭ سانىن كوبەيتۋ ەمەس, وسى ماتەريالداردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. ايتايىن دەگەنىم, كلۋب جۇمىسى جولعا قويىلعالى, ءبىز وتە تىعىز جۇمىس ىستەيتىن جانە ءبىزدىڭ كلۋبتىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىن جۋرناليستەردىڭ زەرتتەۋلەرى بولسىن نەمەسە تەلەراديو حابارلارى بولسىن الدەقايدا قىزىقتى, تاقىرىپتى تەرەڭىرەك الىپ تارقاتادى. ارينە, ءجۋرناليستىڭ شەبەرلىگى مەن بىلىكتىگىنە دە كوپ نارسە بايلانىستى. جۋرناليستەر كلۋبى باق وكىلدەرى مەن ساراپشىلار اراسىنداعى بايلانىستى جىلدام قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەتنوس وكىلدەرىن بىرىكتىرگەن ەتنومادەني ورتالىقتارىنىڭ جۇمىس بارىسىمەن حاباردار بولىپ, ۇلتارالىق قاتىناستار تاقىرىبىن ەركىن تالدايتىن بولادى.
– جۋرناليستەر كلۋبىنىڭ جۇمىسىنا قالاي قاتىسۋعا بولادى؟
– ول ءۇشىن كلۋب توراعاسىنا نەمەسە جۋرناليستەر كلۋبىنىڭ حاتشىسىنا ءوتىنىش بەرۋ جەتكىلىكتى. ءوتىنىش كەزەكتى جۋرناليستەر كلۋبىنىڭ وتىرىسىندا قارالادى. نەگىزىنەن, جۋرناليست ءوتىنىش بەرگەن ساتتەن باستاپ جۇمىسقا كىرىسەدى. جۋرناليستەردىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنە كەلسەك, ءبىز مۇندا ۇلتارالىق قاتىناس تاقىرىبىندا جۋرناليستەر اراسىندا ءتۇرلى بايقاۋلار وتكىزىپ تۇرامىز. جانە بۇل بايقاۋدىڭ تەك كاسىبي جۋرناليستەر عانا ەمەس, جاڭادان باستاعان جۋرناليستەر, ءتىپتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقيتىن ستۋدەنتتەر اراسىندا دا ءوتۋى ماڭىزدى. بۇل, ەڭ الدىمەن, جۋرناليستەرىمىزدىڭ وسى تاقىرىپقا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن قاجەت. ويتكەنى بىزدە ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستاردى ءوز مانىندە الىپ جۇرەتىن, وسى تۋرالى جازاتىندار وتە از. بىزدە ەتنوسارالىق قاتىناستارعا ارنالعان «شاڭىراق» رەسپۋبليكالىق بايقاۋى بار.
