استاناداعى قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى ەكى كۇن بويى ەلوردادان سىرتقارى ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردى ارالاپ, ونداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن تانىستى. بۇل جولى توپتى قالالىق كەڭەستىڭ ەنەرگيا تيىمدىلىگى, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق, قۇرىلىس جانە ەكولوگيا ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيا توراعاسى يۋسۋپ كەليگوۆ باستادى. ولار الدىمەن نۇرا اۋدانىنا قاراستى «ۇركەر» تۇرعىن الابىنا باردى.
اۋداننىڭ بەلسەندى تۇرعىندارى بيلىك وكىلدەرىن «نۇرا» دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنىندە قارسى الدى. جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتىڭ ولارعا ايتارى از بولمادى. الدىمەن ءسوز العان كوميسسيا توراعاسى حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن, ەلدى مەكەندەگى شەشىلمەي جاتقان كەلەلى ىستەردى الدىن الا انىقتاپ, قوعامدىق كەڭەستىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا تالقىلاپ, ءماسليحاتتىڭ قاراۋىنا ۇسىناتىنىن جەتكىزدى.
ەلدى مەكەندە شەشىمىن كۇتكەن شارۋا از ەمەس ەكەن. «ۇركەر» تۇرعىن الابىنىڭ ينسپەكتورى جارقىن ايتجانوۆتىڭ ايتۋىنشا, ايماقتى اباتتاندىرۋ, كورىكتەندىرۋ جانە كوگالداندىرۋ جۇمىسى جوسپارعا سايكەس جۇرگىزىلىپ كەلەدى.
– بيۋدجەت باعدارلاماسى بويىنشا جىل باسىنان بەرى جول كارتاسى اياسىندا اۋلالاردى اباتتاندىرۋ, كوشەلەردى كورىكتەندىرۋ, كوگالداندىرۋ جانە جارىقتاندىرۋ جۇمىسى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن تۇرعىن الاپتا 150 كونتەينەر ورناتىلادى, قازىر ونىڭ 120-سى دايىن. ايماقتاعى ماسەلەلەردىڭ نەگىزگىسى «ۇركەردى» دامىتۋ جول كارتاسىنىڭ ءۇشىنشى كەزەگىنە بايلانىستى بولىپ وتىر. تۇرعىندار كوتەرگەن كەيبىر ماسەلەلەر مەردىگەرلەردىڭ اۋىسۋىنا بايلانىستى ۋاقىتىلى ورىندالماي جاتادى. دەگەنمەن جول كارتاسى تۇرعىنداردىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن بەكىتىلگەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. اۋدان تۇرعىندارىنىڭ باستاماسىمەن وعان 65 ماسەلە ەنگىزىلدى, بيىل سونىڭ 45-ءى ورىندالۋى ءتيىس. بۇگىنگى تاڭدا 45 ماسەلەنىڭ 39-ى ءوز شەشىمىن تاپتى. تاعى 6-ۋى جىل سوڭىنا دەيىن شەشىلەدى, قالعانىن كەلەسى جىلى اتقاراتىن بولامىز, – دەدى ينسپەكتور.
ودان سوڭ تۇرعىندار وزدەرىن تولعاندىرعان وزەكتى ماسەلەلەردى ورتاعا سالدى. سوزدەرىنەن ۇققانىمىز: ايماقتاعى ەڭ وزەكتى ماسەلە – ينجەنەرلىك كارىز جەلىلەرىن قالپىنا كەلتىرۋ. بۇل رەتتە ۇركەرلىكتەر وسىدان 5 جىل بۇرىن تۇرعىن الاپتا 10 كارىز سورعى ستانتسياسىنىڭ بولعانىن, بۇگىنگى تاڭدا كوزدەلگەن 20 ستانتسيانىڭ 15-ءى عانا جۇمىس ىستەيتىنىن, جىل وتكەن سايىن حالىق سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى مۇنىڭ ازدىق ەتەتىنىن ەسكەرە كەلە, الداعى ۋاقىتتا جىلىنا ءبىر ستانتسيادان ىسكە قوسپاسا, جاعدايدىڭ دۇرىستالمايتىنىن جەتكىزدى. ال ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى باقىتجان جولمۇقان اتالعان جوبانىڭ 3-كەزەڭىن قارجىلاندىرۋدىڭ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن جۇزەگە اساتىنى جونىندە الدىن الا كەلىسىلگەنىن, جالپى كارىز جەلىسى ماسەلەسىنىڭ اسا وزەكتىلىگىن اتاپ ءوتتى.
بيۋدجەت باعدارلاماسى بويىنشا جىل باسىنان بەرى جول كارتاسى اياسىندا اۋلالاردى اباتتاندىرۋ, كوشەلەردى كورىكتەندىرۋ, كوگالداندىرۋ جانە جارىقتاندىرۋ جۇمىسى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن تۇرعىن الاپتا 150 كونتەينەر ورناتىلادى, قازىر ونىڭ 120-سى دايىن. ايماقتاعى ماسەلەلەردىڭ نەگىزگىسى «ۇركەردى» دامىتۋ جول كارتاسىنىڭ ءۇشىنشى كەزەگىنە بايلانىستى بولىپ وتىر
– جۇمىستى العاش باستاعان مەردىگەر ۇيىم سوت شەشىمىمەن جاۋاپسىز دەپ تانىلىپ, اقىرى 2021 جىلى باسقا مەردىگەر ىسكە كىرىستى. بۇل كۇندە «دك پروەكت» جشس كارىز جەلىسى بويىنشا جۇمىستىڭ 90 پايىزى اياقتالدى. قۇبىرلاردىڭ 80 پايىزىن الدىڭعى مەردىگەر ورناتقان بولاتىن. ۋاقىت وتە ولاردان اقاۋ شىعۋى جيىلەپ, بيىلدىڭ وزىندە وسىنداي 370 جاعداي تىركەلدى. سونداي-اق, سوت شەشىمىمەن جوسىقسىز دەپ تانىلعان الدىڭعى مەردىگەر سالعان قۇبىرلار ساپاسىز بولىپ شىقتى. وسىنداي جوسىقسىز كومپانيالاردىڭ كەسىرىنەن جۇمىس باياۋلادى, – دەدى مامان.
تۇرعىن الاپتاعى جولدار مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىنىڭ ماسەلەسى دە جۇرتشىلىقتى قاتتى الاڭداتىپ وتىر. جىل سايىن وسى سالانى دامىتۋعا قىرۋار قارجى بولىنگەنمەن, اتقارىلعان جۇمىس كوڭىل كونشىتپەۋدە. دانا ەسىمدى كەلىنشەكتىڭ سوزىنە سەنسەك, ايماقتا سوڭعى كەزدە سالىنعان جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى تىم تار ەكەن. بۇل جولداردىڭ قانداي قۇجاتقا سۇيەنە وتىرىپ سالىنعانىن تۇسىنبەگەن تۇرعىن ءتيىستى ورگان وكىلدەرىنەن سول قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن تالاپ ەتتى. ونىڭ ءسوزىن كەلەسى ءبىر قاتىسۋشى دا راستاپ, تروتۋاردىڭ تارلىعى سونداي, ەكى ادام قاراما-قارسى جولىقسا قاتار وتە المايتىنىن, بۇل جەردەن بالالار ارباسىمەن ءوتۋ مۇلدە مۇمكىن ەمەستىگىن, ال مۇگەدەكتەر ارباسى تۋرالى ءسوز ءتىپتى باسقا ەكەنىن العا تارتتى. ماسەلەن, امىرە قاشاۋباەۆ اتىنداعى كوشەنىڭ مەكتەپ جاعىندا 1,5 مەترلىك زاڭدى تروتۋارلار سالىنعان, ول جاقتىڭ تۇرعىندارىندا تروتۋارعا قاتىستى ەشقانداي شاعىم جوق. تەك سول كوشەگە قاراما-قارسى باعىتتاعى تۇرعىندار كىشكەنتاي بالاسى بار انالاردىڭ اربامەن جۇرە المايتىنىنا قىنجىلدى.
ەكىنشى ماسەلە جاتىن پوليتسيا تۋرالى بولدى. بۇل رەتتە «دينارا» دۇكەنىنىڭ جانىنا 2 بوگەت قويىلعان. ال مەكتەپ پەن ەگدە ادامدار كوپ جۇرەتىن №12 ەمحانانىڭ الدىندا ەشقانداي جاتىن پوليتسيا جوق, كولىكتەر ول جەردەن اسا جوعارى جىلدامدىقپەن اعىپ وتەدى. تۇرعىندار بولسا ايدالاداعى قاراوتكەلدە, ءتىپتى ونىڭ ەڭ شەتكى كوشەسىنىڭ وزىندە 1,5 مەتر تروتۋار بارىن, قالاعا ءتيىپ تۇرعان ايماقتاعى جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىنىڭ ەنى نەگە 80 سانتيمەتر ەكەنىن تۇسىنبەي دال.
«ۇركەر» تۇرعىندارىن ايالداما ماسەلەسى دە الاڭداتىپ وتىر ەكەن. كوشپەلى وتىرىسقا قاتىسۋشىلاردىڭ مالىمدەۋىنشە, مەكتەپتىڭ جانىنداعى ايالداماعا – قالاداعى «حان شاتىردىڭ», سوڭعى ايالداماعا «كەرەمەت» مونشاسىنىڭ قاسىنداعى ايالدامانى اكەلىپ قويا سالعان. «ءبىز جاڭادان قۇرىلعان اۋدانبىز. حالىقتىڭ اتىنان سۇرايتىنىمىز, جاڭا اۋدانعا تەك جاڭا دۇنيەلەر كەرەك. مۇنداعىنىڭ ءبارى زامان تالابىنا ساي بولۋى ءتيىس. ال بىزدە كەرىسىنشە, ءبارى ەسكى. وسى دۇرىس پا؟ اكىمدىك بۇل ماسەلەنى باقىلاۋعا السىن» دەدى تاعى ءبىر تۇرعىن. وسىعان وراي, تۇرعىن الاپتىڭ ينسپەكتورى قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 2 ايالداما پاۆيلونى ورناتىلاتىنىن, جۇرتشىلىقتان تۇسكەن وتىنىشتەر نەگىزىندە 10 كۇننىڭ ىشىندە يساتاي جانە امىرە قاشاۋباەۆ كوشەلەرىنە ايالدامالار قويىلاتىنىن, بارلىق جۇمىس بەكىتىلگەن جوسپارعا ساي اتقارىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ۇركەرلىكتەر يەسىز جاتقان جەر تەلىمدەرىنە جازدا قالىڭ قامىس ءوسىپ, جاعىمسىز يىسكە ماسا, ال جاڭبىر بولسا سۋ جينالاتىنىن, بۇل اسىرەسە كىشكەنتاي بالالاردىڭ ومىرىنە قاۋىپتى ەكەنىن جاسىرمادى. تۇرعىندار بۇل جەرلەردىڭ يەسىن تاۋىپ, جينالعان جاڭبىر سۋى قۇرعاتىلسا دەگەن پىكىر ءبىلدىردى. بۇل رەتتە ينسپەكتور باتىر بايان, شاياحمەتوۆ, دوسپانبەتوۆ كوشەلەرىندە وسىنداي جەرلەر انىقتالعانىن, وقىس وقيعالاردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ول جەرلەرگە گرۋنت توگىلىپ, كوپشىلىك جۇرەتىن كوشەلەرگە بەينەباقىلاۋ كامەرالارىنىڭ قويىلعانىن ايتتى.
جۇرتشىلىقتى ەرەكشە تولعاندىرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى – ەلدى مەكەندى گازداندىرۋ. ۇركەرلىك باينيازوۆ اكىمدەردىڭ بۇل ماسەلەنى جىل سايىن كەيىنگە قالدىرىپ كەلە جاتقانىنا نارازى. «ءوز باسىم قىركۇيەككە دەيىن كومىر ساتىپ الماپ ەدىم. كۇن سۋىتقان سوڭ, امالسىز ساتىپ الدىم. ەندى كۇلدى قايدا توگەرىمدى بىلمەي دالمىن. گازداندىرۋدى ءالى قانشا كۇتەمىز؟» دەسە, ەكىنشى ءبىر ەگدە انا ءوزىنىڭ جالعىز تۇراتىنىن, جاسىنا بايلانىستى پەش جاعىپ, كومىر تاسىپ, كۇل شىعارا المايتىندىقتان, ءۇيىن ەلەكتر ەنەرگياسىمەن جىلىتىپ جۇرگەنىن جاسىرمادى. تۇتىنعان توگى ءۇشىن اي سايىن 120 مىڭ تەڭگە تولەيتىنىن ايتىپ, اعىنان جارىلعان اجەي «ۇركەردەگى» ۇيلەردىڭ ناقتى قاشان گازبەن جىلىتىلاتىنىن بىلگىسى كەلەتىنىن سۇراي كەلە, ماسەلە بيىل شەشىلمەيتىن بولسا, ەلەكتر ەنەرگياسىنا تۇنگى ءتاريفتى تومەندەتۋ تۋرالى ماسەلەنى كوتەردى. وسىعان وراي, كوميسسيا توراعاسى تۇرعىن الاپتى گازداندىرۋدىڭ 2024-2025 جىلدارعا جوسپارلانعانىن, ەلەكتر ەنەرگياسىنا تۇنگى ءتاريفتى ەنگىزۋ بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ جونىندەگى ءماسليحاتتىڭ تاياۋداعى وتىرىسىندا قارالاتىنىن ايتتى. ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ وكىلى بولسا بۇگىنگى تاڭدا ايماقتا گازداندىرۋ جوباسى ازىرلەنىپ جاتقانىن, مەملەكەتتىك ساراپتاما قورىتىندىسى شامامەن كەلەسى جىلدىڭ قاڭتارىندا دايىن بولاتىنىن, كونكۋرس وتكىزىلگەننەن كەيىن جۇمىس باستالاتىنىن جەتكىزدى. ايتۋىنشا, الدىن الا ەسەپتەۋلەر بويىنشا جوبا قۇنى – 5,1 ملرد تەڭگە.
كوشپەلى وتىرىسقا قاتىسقان قوعامدىق كەڭەستىڭ الەۋمەتتىك ساياسات سالاسىنداعى ازاماتتىق قوعامنىڭ مۇددەلەرىن ءبىلدىرۋ جونىندەگى كوميسسيا ءتورايىمى رامزيا ۋمەرباەۆا تۇرعىنداردىڭ بەلسەندىلىگىنە, ازاماتتىق كوزقاراسىنا قايران قالدى.
– «ۇركەردە» بەلسەندى تۇرعىندار وتە كوپ. ەلدى مەكەندى كوركەيتۋدى ماقسات ەتكەن جانداردىڭ باس قوسىپ, پىكىر الماساتىن ورنى بار. كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىپ, اۋقىمدى جوبالاردى تالقىلاپ, كەز كەلگەن ماسەلەنى بىرلەسىپ شەشە الادى. بۇل ازاماتتاردىڭ قالا ورتالىعى تۇرعىندارىنان ەش ايىرماشىلىعى جوق. ولاردىڭ قۇقىعى استانالىقتارمەن بىردەي. قارجى ءبولىنىپ جاتىر, سوندىقتان قولايلى جاعداي جاسالسىن, – دەدى رامزيا ۋمەرباەۆا.
ودان ءارى قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى ەسىل اۋدانىنا قاراستى «ينتەرناتسيونالنىي» تۇرعىن الابىندا ورنالاسقان №24 ورتا مەكتەپتىڭ عيماراتىنا باردى. مۇندا ولاردى وسى ەلدى مەكەن مەن «تەلمان» تۇرعىن الابىنىڭ جۇرتشىلىعى كۇتىپ وتىر ەكەن. بۇل جەردە دە تۇرعىنداردى تولعاندىرعان ماسەلە گازداندىرۋ مەن كارىز ماسەلەلەرى توڭىرەگىندە بولدى.
25 جىلدان بەرى «تەلمان» تۇرعىن الابىندا تۇراتىن نۇرلان سىزدىقباەۆ بۇل جەردەگى پروبلەمالاردى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلەدى. اۋدان اكىمىمەن بولعان كەزدەسۋلەردە ۇنەمى وسى ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسىن تۇزەتۋ ءۇشىن شىرىلداپ, شىندىقتى ايتاتىن جان بۇل جولى دا ءۇنسىز قالا المادى.
– ءبىزدىڭ تۇرعىن الاپتا ەكى ۇلكەن ماڭىزدى ماسەلە بار. ونىڭ ءبىرىنشىسى گازداندىرۋ بولسا, ەكىنشىسى – كاناليزاتسيا. ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزعا قاراماستان, بىزدە ءالى كۇنگە دەيىن ادامدار اۋىلداعىداي دارەتحاناعا دالاعا شىعىپ ءجۇر. گازبەن قامتاماسىز ەتۋ دە ءبىزدىڭ تۇرعىندار ءۇشىن ەڭ كۇردەلى پروبلەمانىڭ ءبىرى. الداعى جىلى وسى ماسەلەلەر تولىعىمەن شەشىلەدى دەگەن سەنىمدەمىن, – دەدى تەلماندىق تۇرعىن نۇرلان سىزدىقباەۆ.
ەلدى مەكەندە اپاتتى جاعدايدا تۇرعان 2 جاتاقحانا بار. كەزدەسۋ بارىسىندا ولاردىڭ قاشان ىسىرىلاتىنى تۋرالى دا ءسوز بولدى. اڭگىمە اۋانىنان اڭعارعانىمىز: ءبىز بارعان بارلىق ەلدى مەكەننىڭ تۇرعىندارى قاي ىستە دە باقىلاۋدىڭ بولعانىن, اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ اياعىنا دەيىن جەتكىزىلگەنىن قالايدى. ارينە, استانا سىندى الىپ شاھار ءبىر ورىندا تۇرماي, كۇن سايىن دامىپ, قارىشتاپ ءوسىپ كەلە جاتقاندىقتان, ونىڭ بيۋدجەتى مەن جوسپارىندا ۇنەمى وزگەرىستەردىڭ بولاتىنىن ەسكەرسەك, تۇرعىنداردىڭ تالابى زاڭدى دا. تەك قاي ءىس بولسىن بەكىتىلگەن جوسپارعا سايكەس جۇرگىزىلۋى كەرەك. جۇرتشىلىقتىڭ سۇراعانىنان تۇيگەنىمىز وسى بولدى.
كوشپەلى وتىرىستى قورىتىندىلاي كەلە, قوعامدىق كەڭەستەگى كوميسسيا توراعاسى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ باستى بايلىعى ادام ەكەنىن, سوندىقتان ءار ادامنىڭ پىكىرى ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرتتى.
– ەڭ باستىسى, ءبىز بەيبىت اسپان استىندا الاڭسىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ءبىر ساتكە دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بىرلەسسەك, بىرىكسەك, بىتپەيتىن شارۋا جوق. البەتتە, مۇنداي ماسەلەلەر حالىق سانى ارتىپ, ۇزدىكسىز دامىپ كەلە جاتقان كەز كەلگەن قالاعا ءتان. تەك تۇسىنىستىك پەن توزىمدىلىكتەن اينىماڭىزدار. اقىلداسىپ پىشكەن توننىڭ كەلتە بولمايتىنى سەكىلدى, تۋىنداعان پروبلەمانى بىرلەسىپ شەشەيىك, سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىز بەن ءوتىنىش-تىلەكتەرىڭىزدى ءبىز ماسليحاتقا جەتكىزەتىن بولامىز, – دەدى يۋ.كەليگوۆ.
تۇرعىندار كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ بارلىعى قوعامدىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا تالقىلانىپ, باقىلاۋعا الىنادى.
