استانا قالاسى پوليتەحنيكا كوللەدجىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى وتكەن ونلاين-دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىسىندە وسى باعىتتا بۇگىندە قوردالانىپ قالعان كوپتەگەن ءتۇيىندى تۇيتكىل ورتاعا سالىندى. قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى پسيحولوگ ماماندار جانە تاجىريبەلى ۇستازدارمەن بىرلەسە وتىرىپ, وسى وزەكتى تاقىرىپتىڭ جاي-جاپسارىنا ءۇڭىلدى.
جۇگەنسىز «جۋان جۇدىرىق»
ستاتيستيكا مالىمەتىنە ءسۇيەنسەك, جىل سايىن ەلىمىزدە وتباسىنداعى «جۋان جۇدىرىقتاردىڭ» قولىنان 400-دەي ايەل كوز جۇمادى ەكەن. ال بۇعان قوسا بەيكۇنا سابيلەردىڭ دە پسيحيكالىق, مورالدىق تۇرعىدا وراسان زارداپ شەگەتىنى تاعى بار.
راس, كەيىنگى كەزدە قازاقستاندا ايەلى مەن بالا-شاعاسىنا زورلىق-زومبىلىق كورسەتەتىندەرگە زاڭ ءبىراز قاتايدى. ەندىگى جەردە جابىرلەنۋشى شاعىم تۇسىرمەسە دە, ۋچاسكەلىك ينسپەكتور بولعان وقيعانىڭ ءمان-جايىن انىقتاپ, حاتتاما تولتىرىپ, سوتقا وتكىزە الادى. بىراق بۇدان وسى كەلەڭسىزدىكتىڭ ازاياتىن ءتۇرى كورىنبەي تۇر.
ەلوردا تۇرعىنى ەردەن جاناسوۆ كورشى پاتەردە تۇراتىن ەرلى-زايىپتىنىڭ ومىرىنە اعايىن-جەگجات, كورشى-كولەم ارالاسقاننان كەيىن عانا ءۇيىندە از دا بولسا تىنىشتىق ورناعانىن ايتادى.
«كورشىم – 40-تى القىمداپ قالعان جىگىت. ءوزى وسىنداعى ءبىر قۇرىلىس كومپانياسىندا جوبالاۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. 5-6 جىل بۇرىن اۋىلدان كەلگەن ۇيەلمەلى-سۇيەلمەلى جاس وتباسىنىڭ 3-4 بالاسى بار. باسىندا «ءۇي ءىشى بولعان سوڭ ىدىس-اياق سىلدىرلاماي تۇرا ما؟»» دەپ ءمان بەرمەي جۇرگەنبىز. كەلە-كەلە ول كەشتە اششى سۋعا سىلقيا تويىپ الىپ, ايەلىن شىرىلداتىپ سابايتىندى شىعاردى. ارامىزدى ءبولىپ تۇرعان ءبىر قابىرعا, ءبارى ەستىلىپ جاتادى. ءبىر كۇنى وسىنداي ۇرىس-جانجال قاتتى شىققان سوڭ, امال جوق, ەسىگىن قاعۋعا تۋرا كەلدى. سويتسەك, بالالارىن ءبىر بۇرىشقا تىعىپ قويىپ, ايەلىن كوك الا قويداي عىپ ساباپ جاتىر. «نە ىستەسەم دە ءوز ايەلىم, شارۋالارىڭ بولماسىن» دەپ ءدوڭايبات كورسەتەدى. پوليتسيا شاقىرتتىق, 5 تاۋلىككە قاماۋعا الىندى. الايدا بالالار مەن ايەلىنىڭ جۇرەگىنە جارا سالعان ادامنىڭ ءتارتىپ پەن تاربيەگە كونە قويۋى ەكىتالاي-اۋ» دەيدى قالا تۇرعىنى.
كەيىنگى ەكى جىلدىڭ وزىندە ەلىمىزدە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان 400 تارتا ايەل
كوز جۇمعان
وسىنداي تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق كەيىنگى كەزدە 30 بەن 40 جاس اراسىنداعى ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن تاتىپ, ەندى اقىل توقتاتا باستاعان وتباسىلاردىڭ ورتاسىندا دا ورىن الىپ وتىرسا نە دەرسىز؟! ەكىباستۇزداعى وقيعا كوپتىڭ جاعاسىن ۇستاتتى. ءوزىن كۇندە قامشىنىڭ استىنا الاتىن دۇلەيدەن قالاي قۇتىلارىن بىلمەگەن ەكىقابات كەلىنشەك اشۋ قىسىپ, كوزى قاراۋىتىپ, قولىنا اس ءۇي پىشاعىن الىپ, كۇيەۋى كۇزەتشى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن مەكەمەگە كەلەدى. ايەلىن جۇمىس ورنىندا كورگەن ول دۇرسە قويا بەرەدى. اۋزىنان اق يت كىرىپ, كوك يت شىعىپ, يتەرىپ شىعارىپ جىبەرمەكشى بولىپ جاقىنداعاندا, ايەلى جۇرەك تۇسىنان قولىنداعى پىشاقپەن ءبىر-اق ۇرادى. بار-جوعى جالعىز سوققى ەڭگەزەردەي ەر ادامدى سۇلاتىپ تۇسىرەدى. جەرگىلىكتى ەمحانادا تراۆماتولوگ-دارىگەر بولىپ قىزمەت ىستەيتىن ايەلگە سوت 5 جىل جازا كەستى. ونىڭ ورىندالۋىن بالاسى جەتىلگەنشە 5 جىلعا كەيىنگە قالدىردى.
ءۇمىتتى ۇرلەگەن «ءۇمىت»
استانا قالاسى, قاراساي باتىر كوشەسى, 11-ۇيدە ورنالاسقان «ءۇمىت» داعدارىس ورتالىعى 2013 جىلى اشىلىپتى. قازىر مۇندا 98 ايەل ءوزىنىڭ كامەلەتكە تولماعان بالالارىمەن بىرگە تۇرىپ جاتىر. ءبارى دە وتباسىندا زورلىق-زومبىلىق كورىپ, بارار جەرى, باسار تاۋى بولماعان سوڭ امالسىز وسىندا كەلگەندەر ەكەن.
ورتالىقتىڭ زاڭگەرى سەرىكگۇل ەسماعامبەتوۆانىڭ ايتۋىنشا, جىل سايىن بۇل جەرگە 18 بەن 60 جاس ارالىعىنداعى 2 مىڭعا تارتا نازىك جاندى تۇسەتىن كورىنەدى. تۇراقتاۋ مەرزىمى: 1 ايدان 6 ايعا دەيىن. ودان كەيىن ولاردىڭ ارناۋلى كوميسسيا ماسەلەلەرىن قاراپ, ودان ارعى ومىرىنە قاتىستى ناقتى شەشىم قابىلدايدى.
– جاسىراتىنى جوق, قازىر ءسال نارسەگە اشۋلانسا بولدى, ىزا-كەگىن ۇيىندەگى ايەل, بالا-شاعاسىنان الاتىن دۇمشە ەركەكتەر كوبەيىپ كەتتى. ەڭ قورقىنىشتىسى, ولار تىم قاتىگەز بولىپ كەلەدى. ءوزىنىڭ ىشىنەن شىققان بالاسىن دا ايامايدى.
جاقىندا بىزگە جاننا ەسىمدى 35 جاستاعى ءبىر كەلىنشەك 3 بالاسىمەن قابىلداندى. ۇيىندەگى بولعان وقيعانى تىڭداساڭىز, جاعاڭىزدى ۇستايسىز.
قۇرىلىستا تاس قالاۋشى بولىپ ىستەيتىن كۇيەۋى جۇمىستا باستىعىمەن سوزگە كەلىپ قالىپ, جۇمىستان بوساپ قالعانى ءۇشىن اشۋىن باسۋ ءۇشىن اراق ءىشىپتى. سول اششى سۋعا سىلقيا تويعان ول ماس كۇيى ۇيىنە كەلىپ, ءبىر سوزگە كەلمەستەن ايەلىن ساباعان. كۇزدىڭ قارا سۋىعىندا 6 جانە 4 جاسار ەكى كىشكەنتاي ءسابيىن سىرتقا شىعارىپ جىبەرگەن. جان داۋىسى شىعىپ, اكەلەپ جىلاعان بۇلدىرشىندەردىڭ داۋىسىن ەستىپ, كورشىلەرى پوليتسيا شاقىرتقان. كەلگەن جەدەل جاردەم دارىگەرلەرى ايەلدىڭ ۇستىنەن 12 دەنە جاراقاتىن كورىپ, كوزى اتىزداي بولىپتى. ماسكۇنەم اكە سوت شەشىمىمەن 10 كۇن قاماۋعا الىنىپ, ايەلى, بالا-شاعاسى 3 ايعا وسى مەكەنجايعا جىبەرىلدى, – دەيدى زاڭگەر.
تەك بيىلدىڭ وزىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۇرعىسىندا پوليتسياعا 115000 ارىز-شاعىم ءتۇسىپ وتىر
ايتا بەرسە, وسى «ءۇمىت» داعدارىس ورتالىعىنا تۇسكەن ءار ايەلدىڭ وزىندىك تاعدىرى بار. سەرىكگۇل باكەسقىزىنىڭ ايتۋىنشا, كۇيەۋى ۇرىپ, كۇن بەرمەگەندىكتەن وسىندا كەلىپ جاتقانداردىڭ كوبى – قازاق ايەلى.
«ءبىز ولاردىڭ قورعانىسىن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى ۇيعارىم شىعارامىز. شىنىندا, كۇش كورسەتەتىن دۇلەيلەردىڭ كوبى ماسكۇنەم نەمەسە ناشاقور بولىپ كەلەدى. بۇدان بولەك, اراق ىشپەسە دە, شەكپەسە دە ۇيگە اقشاسىن اكەلمەي, قۇمار ويىنعا سالىنعاندار دا بار. ال تاعى ءبىرى سەكتاعا كىرىپ كەتكەن. ايەل, بالا-شاعاسىنىڭ بەتىن بۇركەپ, ءوزى سەنگەن ءدىن جولىن بۇلجىتپاي ۇستاۋىن تالاپ ەتەدى. مىنە, وسىلاردىڭ ءبارى وتباسىنا ويران سالىپ, ءوزىنىڭ قاتاڭ ءتارتىبىن ورناتقىسى كەلەدى. ءسال نارسە كوڭىلىنەن شىقپاسا, ۇرىپ-سوعادى. مۇنداي ەركەكتەرمەن قازىر پوليتسيا دەندەپ اينالىسىپ جاتىر. ال قىسىمشىلىققا تۇسكەن ايەلدەر داعدارىس ورتالىعىندا وڭتايلاندىرۋدا» دەيدى ول.
ارىز-شاعىم كوپ, بىراق…
ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك, كەيىنگى 2 جىلدىڭ وزىندە ەلىمىز بويىنشا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان 400-گە تارتا ايەل كوز جۇمعان. مەديتسينا مەكەمەسىنە اۋىر دەنە جاراقاتىن العان 878, ورتاشا تۇردەگى دەنە جاراقاتىمەن 808 ايەل تىركەلىپتى. سونداي-اق وسى نەگىزدە 37000-نان اسا ادام اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. تەك بيىلدىڭ وزىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۇرعىسىندا پوليتسياعا 115000 ارىز-شاعىم ءتۇسىپ وتىر.
پسيحولوگ ماريا ماراتوۆانىڭ پىكىرىنشە, زاڭدى قانشا قاتايتقانمەن, 2 ميلليونعا جۋىق تۇرعىنى بار ەلوردانىڭ وزىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى بارىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانمەن, ناتيجە ويداعىداي بولماي وتىر. نەگە دەسەڭىز, ايەلدەردىڭ كوبى مۇنداي كەلەڭسىزدىككە بويى ۇيرەنىپ كەتكەن. كۇيەۋى ۇرىپ-سوعادى, كەيىن كەشىرىم سۇرايدى. سونىمەن جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە قالىپ قويادى. ويتكەنى ولاردا دارمەنسىزدىك بار. وزىنە سەنىمسىز. تيران كۇيەۋىنسىز ءوز بەتىنشە ءومىر ءسۇرۋدى كوزىنە ەلەستەتە المايدى. مىنە, وسىنداي پسيحولوگيادان كوپ ايەل ومىرمەن قوشتاسىپ جاتىر.
«تاعى ءبىر جايدى ايتايىن, وتكەن ايدا «ءۇمىت» داعدارىس ورتالىعىنا كۇيەۋى وڭدىرماي ۇرىپ, دەنەسىنە اۋىر جاراقات سالعان ءبىر ايەل ءتۇستى. قاسىندا 7-8 جاسار قىزى بار. اكەسى قىزىن دا اياماپتى. دەنەسىندە ساۋ-تامتىق جەر جوق. بەلبەۋدىڭ ءىزى. ءوز قىزىنا مۇنداي قاتىگەزدىك تانىتقان اكەنى ءبىرىنشى رەت كەزدەستىرىپ تۇرمىن. الايدا 3 كۇننەن كەيىن الگى قىز اكەسىن ىزدەپ, شىرىلداپ جىلادى. «پاپامدى ساعىندىم» دەپ تۇنىمەن ۇيىقتامايدى. پسيحولوگ دارىگەر مەن پەدياتر بىرىگىپ, ءبىر جۇما جۇمىس جۇرگىزىپ, ءسابيدى ساباسىنا ارەڭ ءتۇسىردى. ونىڭ ويىنشا, اكەسىنىڭ وسىنشاما ۇرىپ-سوققانى قالىپتى نارسەدەي كورىنىپ تۇر. ويتكەنى ونىڭ كوزىن اشقالى كورىپ كەلە جاتقانى – وسى كورىنىس. بالانىڭ بۇعان ەتى ۇيرەنگەن. سونىمەن پسيحولوگقا بۇل قىز بالامەن 1-2 ايداي جەكە جۇمىس ىستەۋىنە تۋرا كەلدى.
وتباسى – شاعىن مەملەكەت. مىنە, مەملەكەتتىڭ ابىرويىن اسىرىپ, مارتەبەسىن بيىكتەتەتىن ەر-ازاماتتىڭ ايەلى مەن بالاسىنا قول كوتەرۋى – اسقان قاسىرەت. بۇل – ءارى-بەرىدەن كەيىن تەك ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس, بۇكىل قوعامنىڭ الدىندا تۇرعان قاتەر. ونىمەن كۇرەسۋ – قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرىنىڭ عانا ەمەس, بارشا ازاماتتىڭ ورتاق بورىشى. وتاعاسىنان زورلىق-زومبىلىق كورگەن انانىڭ قاسىرەتى, بۇل – بالانىڭ قاسىرەتى. بۇل – بۇلىنگەن تاعدىرلار. سوندىقتان وعان جول بەرمەي, تاربيەنى بەسىكتەن باستاپ, قىزدى قىلىقتى, ۇلدى نامىستى قىلىپ وسىرسەك, وتباسىنىڭ بەرەكەسى كىرىپ, شاڭىراقتا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سالتانات قۇرار ما ەدى دەگەن سەنىمدەمىز.
