جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى سۋيتسيد – قوعامدى الاڭداتىپ وتىرعان ماسەلە. ولاردىڭ بۇل ارەكەتكە بارۋىنا نە سەبەپ, مۇنداي قايعىلى جاعدايعا جول بەرمەۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار جۇرگىزۋ كەرەك؟ استانا قالاسىنداعى №2 كوپبەيىندى بالالار اۋرۋحاناسىنىڭ ديرەكتورى, دارىگەر, استانا قالاسى اكىمدىگى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى كوميسسيا مۇشەسى گۇلنار قۇلىشەۆادان وسى ماسەلە تۋرالى سۇراپ بىلدىك.
– جاستار اراسىنداعى سۋيتسيد ماسەلەسىمەن كۇن سايىن بەتپە-بەت ۇشىراسىپ وتىرسىز. اۋرۋحاناعا اۋىر جاعدايدا تۇسەتىن بالالاردىڭ سۋيتسيد جاساۋىنا كوبىنە نە سەبەپ بولادى؟
– اۋرۋحانا كوپبەيىندى بولعاندىقتان حيرۋرگيالىق كومەك كورسەتۋ, وتا جاساۋ, جاراقات الۋ جانە باسقا دا باعىتتار بويىنشا 12 ءبولىم جۇمىس ىستەيدى. سول بولىمدەرگە ءتۇرلى جاراقات الىپ كەلەتىن جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىندا ءوز-وزىنە قول جۇمسايتىندار كەزدەسەدى. ولاردىڭ بۇل ارەكەتكە بارۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار. سۋيتسيد جاساپ, بىزگە جاعدايى اۋىر نەمەسە ورتاشا حالدە كەلەتىن بالالاردىڭ ىشىندە ءدارى ءىشىپ, ءوز-ءوزىن ۋلاۋ, تەرەزەدەن سەكىرۋ, قان تامىرىن كەسۋ جانە ءوز-ءوزىن جاراقاتتاۋ وقيعالارى بولادى. باستى سەبەپتەردىڭ بىرىنە اتا-انا مەن بالانىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ دۇرىس ەمەستىگى جاتسا, ەكىنشى سەبەپ – مەكتەپتەگى جاقسى كورگەن قىزى نەمەسە جىگىتىمەن رەنجىسىپ, سوزگە كەلۋى بولىپ وتىر. ولار ءبىر ساتتىك اشۋمەن ءدارى ءىشىپ نەمەسە بىلەگىندەگى قان تامىرىن كەسىپ ومىرمەن قوشتاسپاق بولسا, اتا-اناسىمەن كەلىسپەي قالعان بالالار كوبىنە تەرەزەدەن سەكىرەدى. 14-17 جاستاعى سونداي جاسوسپىرىمدەر اۋىر حالدە كەلەدى, جان ساقتاۋ بولىمىندە اپتالاپ جاتادى. ولاردىڭ باۋىرى مەن بۇيرەگى قاتتى زاقىمدانادى, بۇل اعزالاردىڭ قىزمەتىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ وڭاي ەمەس. بىلتىر ءبىزدىڭ اۋرۋحاناعا 26 بالا سۋيتسيد جاساپ تۇسسە, سونىڭ ىشىندە كوبى دەنەسىن جاراقاتتاۋ, كەسۋ ارەكەتىنە باردى, ودان كەيىن دارىمەن ۋلانۋ كوپ بولدى. بيىل قازان ايىنا دەيىن 15 بالا سۋيتسيدپەن ءتۇسىپ, ەمدەلدى.
– ءوزىڭىز كۋا بولعان سونداي ناقتى وقيعالاردىڭ ءبىر-ەكەۋىن ايتىپ بەرە الاسىز با؟
– ءبىر وقيعا بولدى, وتە جاقسى وتباسىنان شىققان 17 جاسار بالا ءتۇستى. اتا-اناسىمەن اراسى جاقسى. قىزى قاراماي قويدى دەپ ءدارى ىشكەن. قانشا ەم جاساساق تا جاعدايى تۇزەلمەدى. ەسىن جيعان كەزدە كىمدى كورگىڭ كەلەدى دەسەك, اناسىن شاقىرتتى. اناسى كۇنى بويى قاسىندا وتىردى, سول كەزدە بالانىڭ دا جاعدايى جاقسارا باستادى. اناسىمەن وسىنداي جىلى قارىم-قاتىناسى بولسا دا سۋيتسيدكە بارىپ وتىر. ودان باسقا بالكوننان سەكىرگەن 12 جاسار بالا ءتۇستى, ونى اناسى بارام دەگەن جەرىنە جىبەرمەي قويعان. سول ساتتە بالاسى بالكوننىڭ جانىندا تۇرعان ەكەن, «جىبەرمەسەڭىز, سەكىرىپ كەتەم قازىر» دەگەن, اناسى ويىندا ەشتەڭە جوق, «سەكىرسەڭ, سەكىر» دەپتى, سودان بالا سەكىرىپ اقىرى اۋىر جاعدايدا كوز جۇمدى. بىزدەن ەمدەلىپ شىققان بالالاردىڭ ىشىندە ەكىنشى قايتارا سۋيتسيد جاسايتىندارى دا بار. ولارمەن كەتەرىندە اۋرۋحانا پسيحولوگتارى جۇمىس جۇرگىزەدى. دەگەنمەن بۇل بالالار كوبىنە الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن جانە ورتاشا دەڭگەيدەگى وتباسىلاردان شىققاندىقتان, تاعى ءسال قيىندىققا تاپ كەلسە, سوعان شىداماي, الدىڭعى ارەكەتىن قايتالايدى. الايدا مۇنداي وقيعالاردى, اسىرەسە, تەلەارنالاردا, الەۋمەتتىك جەلىلەردە كوپ كورسەتپەۋ كەرەك دەپ سانايمىن, ەگجەي-تەگجەي قالاي بولعانىن كورسەتۋدىڭ پروفيلاكتيكالىق تيىمدىلىگى شامالى. ونىڭ جامان ەكەنىن كورسىنشى دەۋى مۇمكىن. بىراق بۇل كەي بالالارعا كەرىسىنشە وسىلاي جاساۋعا بولادى ەكەن دەگەن وي سالۋى مۇمكىن.
– مۇنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قانداي ۇسىنىستار ايتاسىز؟
– مەكتەپتەردە اتا- انامەن جۇمىستى كۇشەيتۋ كەرەك. ءتۇرلى ءىس-شارالار مەن بايقاۋلار وتكىزۋ قاجەت. قازىر اتا-انالار وتباسىن اسىرايمىن دەپ تاڭنان كەشكە دەيىن جۇمىستا جۇرەدى. كەشكە كەلگەندە ءبىر اۋىز سوزبەن ءحالىن سۇرايدى, بالا «ءبارى جاقسى» دەيدى, سونىمەن بولدى. نەگىزى ءبارى وتباسىنان باستالادى. قازىرگى بالالاردىڭ ءبارىنىڭ بىردەي پسيحيكالىق جاعدايى دۇرىس دەپ ايتا المايمىن. ارينە, وعان قازىرگى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن تولاسسىز اقپاراتتىق اعىن سەبەپ دەپ ايتامىز. دەگەنمەن بالامەن جۇمىس ۇيدە باستالۋى كەرەك. اتا- انا ۇل-قىزىنا ءوز ىسىمەن ونەگە بولماسا, ولارعا اقىل ايتا بەرگەننەن كوپ ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ۇيدە اكە-شەشەسى ءبىر-ءبىرىن سىيلاپ اقىلمەن سويلەسىپ وتىرسا بالاعا سونىڭ ءوزى – تاربيە. استانا قالاسى اكىمدىگى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى كوميسسيا مۇشەسىمىن, سوندا وتباسىلىق قۇندىلىقتار توبىن باسقارامىن. سوندا كوتەرىلەتىن ماسەلەلەردى زەردەلەي كەلە بايقاعانىم – ۇيدە بالالاردىڭ كوڭىل كۇيىنە ەرەكشە نازار اۋدارا قاراۋ كەرەك. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن, ءبىزدىڭ جاستار قازىر نازىك, بالالار تراۆماسى دەگەن جاقسى بولدى, بىردەڭە بولسا بارىنە اكە-شەشەسىن كىنالاپ شىعادى. وسى رەتتە بالالارمەن مەكتەپتە جانە اۋرۋحاناعا تۇسكەندە پسيحولوگتار جۇمىس ىستەسە, مەكتەپتە دە اتا-انامەن بايلانىس نىعايتىلسا, ءجون بولار ەدى. ءوزىم دە ءۇش بالانىڭ اناسى, ءارى نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اجە رەتىندە بۇل ماسەلەگە بەيجاي قاراي المايمىن, كوميسسيا اياسىندا دا وسى ماسەلەنىڭ الدىن الۋعا جانە مەكتەپتەرمەن دە بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە قاشان دا ءازىرمىن.
