«تىستەم ناننىڭ قادىرىن, تارىققاندا بىلەرسىڭ» دەمەكشى, قازىرگى تاڭدا وسى ءبىر اس اتاسىنىڭ قادىرىنە جەتىپ ءجۇرمىز بە؟ كوشەدە كەلە جاتىپ اياعىڭنىڭ استىندا جاتقان, يا بولماسا قوقىس جاشىكتەرىنىڭ ماڭايىنداعى بەي-بەرەكەت شاشىلعان نان قالدىقتارىن كورگەندە جۇرەگىڭ ەزىلەدى ەكەن. و, توبا! سەلت ەتپەستەن جولىنداعى ناندى اتتاپ كەتە بەرەتىندەردى دە كورىپ ءجۇرمىز.
ناننىڭ قاسيەتىن, قۇدىرەتىن قازاق ۇلتىنىڭ تاريحىنداعى ەڭ قاسىرەتتى وقيعالاردىڭ ءبىرى – اشارشىلىق گەنوتسيدىن كورگەندەردىڭ كەيىنگى تۇياعى مىنا بىزدەر عانا بىلەمىز-اۋ دەگەن وي كەلدى. ولاي دەپ ەكپىن تۇسىرە سويلەۋىمنىڭ دە وزىندىك سەبەبى بار.
«ءتالىم ءسوز – تاربيە قۇرالى» دەگەن. ۇرپاق تاربيەسى اتانىڭ اقىلىمەن, انانىڭ سۇتىمەن بەرىلەتىنى ەش داۋ تۋدىرمايدى. بۇرىنعى اق ساقالدى اتالار, اق جاۋلىقتى اجەلەر داستارقان باسىندا بولسىن, كولەڭكەدە اڭگىمە-دۇكەن قۇرا قالسا دا, كوپشىلىك باس قوسقان جيىن-تويلاردا دا ناندى باسپاۋدى, ناندى تاستاماۋدى دارىپتەپ, ۇيرەتىپ, تاپتىشتەپ ساناعا ءسىڭىرىپ وتىراتىن. سودان با ناننىڭ قاسيەتىن ۇعىنىپ وستىك.
جاسىراتىنى جوق, اس ءمازىرىن جاساعاندا داستارقانىڭ جايناپ, قۇستىڭ سۇتىنەن باسقاسىنىڭ ءبارى قويىلسا دا جالتاقتاپ, ەلەگىزىپ ناندى ىزدەي باستايسىڭ. ويتكەنى نانسىز داستارقانىڭ ويسىراپ تۇرعانداي, ءبىر نارسە جەتىسپەي تۇرعانداي كورىنەدى ەمەس پە؟ قازاقتىڭ فيلوسوف اقىنى قادىر اعامىز:
«ءبارىن قويىپ داستارقانعا,
و, توبا!
نان قويۋدى ۇمىتىپ كەتىپ جاتامىز» دەپ جىرعا قوسۋى – ناننىڭ قۇرامىندا ادامنىڭ بويىنا ءنار بەرەتىن, قۋات بەرەتىن اعزاعا قاجەتتىنىڭ ءبارى بار ەكەندىگىنىڭ ءبىر دالەلى. ءسوز ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىن, نان قۇرامىندا فيتوستەريندەر جانە شوپتەكتەس ۇقساس حولەستەريندەرمەن قاتار اعزاعا پايدالى تيامين, ريبوفلاۆين, نيكوتينوميد سىندى كوپتەگەن دارۋمەندەر بار. تيامين – اعزاداعى كومىرسۋلاردى, اسىرەسە, قالىپتى ايىرباس زاتتارى ءۇشىن قاجەت. ادام اعزاسى نان ارقىلى 14% كالوريامەن ءتۇزىلىپ, 20% اقۋىز, 5% تيامين, 14% نيكوتيناميد, 14% ريبوفلاۆين, 34% تەمىر جانە 17% كالتسيمەن بايىتىلادى دەيدى ماماندار.
«نان بولسا, ءان بولادى» دەپ ۇرانداتىپ وسكەن زاماننىڭ بالاسىمىز عوي. قۇدايعا شۇكىر, ومىرگە ءان, كوڭىلگە ءنار سىيلايتىن نان تاعامىنان نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىندارى تاپشىلىق كورىپ جاتقان جوق. قالا بويىنشا جىلىنا 148 مىڭ توننا نان جانە جارما ونىمدەرى وندىرىلەدى. ونىڭ ىشىندە 9,8 مىڭ توننا ۇننان نان پىسىرىلەدى. جالپى ەلوردالىقتارعا 104 مىڭ توننا الەۋمەتتىك ۇن تاعايىندالىپ, دۇكەن سورەلەرىنە تاسىمالدانادى. باس قالا حالقى ناننان تارىعىپ قالماسىن دەپ 22 نان پىسىرەتىن 5 ۇن تارتاتىن كاسىپورىن قالتقىسىز جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ اراسىندا نارىقتا ۇزدىكتەر قاتارىنان ورىن العان «ساپا-نان», «ستوليچنىي حلەب» جشس, «حامحوەۆ», «حالىق نان», «يۆاششەنكو», «تاتىم», «احمەتوۆ» جك بار. بۇل اتى اتالعان كاسىپورىندار نۇر-سۇلتان قالاسىن نانمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ 70 پايىزدىق ۇلەسىنە يە. ۇن تارتاتىنداردىڭ كوش باسىندا «تسەسنا-استىق» كونتسەرنى» جانە «تابىس» جشس تۇر.
اعىمداعى جىل باسىنان بەرى 73199 نان ونىمدەرى وندىرىلسە, ونىڭ 7063 تونناسى نان ەكەن. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ وسى مەرزىمىمەن سالىستىرعاندا 2,5 ەسەگە كوپ. قازىرگى تاڭدا باس قالانى الەۋمەتتىك نانمەن قامتاماسىز ەتۋگە بايلانىستى قويمادا 3303 توننا باسى ارتىق قور ساقتالۋدا. كورىپ وتىرعانىمىزداي, قالا تۇرعىندارىن اس اتاسى نانمەن تۇراقتى تۇردە جابدىقتاۋ ماسەلەسىندە ەشقانداي كەدەرگى جوق. وسى جولدا قانشاما جۇمىس اتقارىلۋدا. قانشاما تەحنيكا, قانشاما جۇمىس كۇشى جۇمىلدىرىلادى. ءبىر ءتۇيىر نان جولىندا قانشاما ادامنىڭ ەرەن ەڭبەگى, ماڭداي تەرى كەتەدى دەسەڭىزشى. وسىنى بىلە تۇرا ىسىراپشىلدىققا جول بەرىپ جاتاتىندىعىمىز قالاي؟ الدە «توقتىق ناندى كەمىتەدى» دەگەننىڭ كەبى مە؟
بەيبىت وسپان
