ەلوردا مەن ونىڭ توڭىرەگىندە ورنالاسقان ەلدى مەكەندەر بىركەلكى دامۋى كەرەك, ولاردىڭ اراسىندا كوپ ايىرماشىلىق بولماۋعا ءتيىس. بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى اسىرەسە, باس قالا ماڭىنداعى تۇرعىن الاپتاردى كوركەيتۋدى, وندا تۇراتىنداردىڭ تۇرمىسى ءومىر سۇرۋگە بارىنشا قولايلى بولۋىن تاپسىرعان ەدى.
وسىعان وراي, قالالىق قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى استانادان سىرتقارىراق ورنالاسقان ايماقتاردى ارالاپ, ونداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن, تۋىنداعان تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىمەن جاقىنىراق تانىستى. بۇل جولى ەلوردالىق ءبىر توپ دەپۋتات بايقوڭىر اۋدانىنىڭ «ءوندىرىس», «كيرپيچنىي» جانە «كازگورودوك» ەلدى مەكەندەرىنە بارىپ, بەلسەندى تۇرعىندارمەن بەتپە-بەت كەزدەستى. اڭگىمە بارىسىندا حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن, شەشىلمەي جاتقان كەلەلى ىستەر انىقتالدى. ولار قوعامدىق كەڭەستىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا تالقىلانىپ, ءماسليحاتتىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلاتىن بولادى.
«وندىرىستە» وزگەرىس كوپ
حالىق قالاۋلىلارى ارالاۋدى الدىمەن «ءوندىرىس» تۇرعىن الابىنان باستادى. اۋا رايىنىڭ وزگەرىپ, كۇننىڭ كۇرت سۋىتۋىنا قاراماستان, بەلسەندى تۇرعىندار بيلىك وكىلدەرىن بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا قارسى الدى. جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتىڭ ولارعا ايتارى از بولمادى.
كۇن سايىن كوركەيىپ كەلە جاتقان ەلوردانىڭ حالقىمەن بىرگە ايماق تۇرعىندارىنىڭ دا سانى ارتىپ كەلەدى. دەگەنمەن, قازىر وسى ءۇردىس الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمعا زور سالماق ءتۇسىرىپ وتىر. بەلسەندى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا, اتالعان ەلدى مەكەندە قوردالانىپ قالعان پروبلەمالاردىڭ نەگىزگىسى – جول سالۋ, قوعامدىق كەڭىستىكتەردى اباتتاندىرۋ, سۋ تارتۋ, كارىز, جارىقتاندىرۋ سىندى جۇمىستار. اسىرەسە, جولدار مەن تروتۋار ماسەلەسى جۇرتشىلىقتى قاتتى الاڭداتىپ وتىر ەكەن.
بەلسەندى تۇرعىن تىلەكتەس تىلەنوۆا ايماقتاعى كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتىپ تۇرعان جولداردى كورسەتتى.
– سۋىق بولعان سوڭ جەر قاتىپ, قيىندىق ونشا بايقالماي تۇر. كۇن ءسال جىلىنسا, جەر ەزىلىپ, اينالا باتپاق بوپ كەتەدى. اياق كيىمگە جابىسىپ الىپ, وڭايلىقپەن تۇسپەيتىن سول ساز بالشىقتان قۇتىلار كۇن بولار ما ەكەن؟ قانشاعا ساتىپ اپەرسەك تە, بالالاردىڭ ءتۋفليى مەن ەتىگى ەكىنشى ماۋسىمدا كيۋگە جاراماي قالادى. مەكتەپكە جەتكەنشە اياق كيىمدەرى عانا ەمەس, شالبارلارى دا بىلعانادى. ونى كۇن سايىن جۋا بەرگەن سوڭ تەز توزادى. ماۋسىم سايىن جاڭا كيىم ساتىپ اپەرۋگە بارلىق اتا-انانىڭ بىردەي مۇمكىندىگى جوق, – دەدى تۇرعىن.
ەكىنشى ماسەلە, ايماقتا قوعامدىق كولىكتەردىڭ تىم از جۇرەتىنى تۋرالى بولدى. نەگىزى, «وندىرىسكە» 24 جانە 30 ءنومىرلى ەكى اۆتوبۋس قاتىنايدى. ولاردىڭ ءوزى جۇمىسقا باراتىن جانە جۇمىستان قايتاتىن ۋاقىتتا ادامعا لىق تولادى. كەيدە اۆتوبۋسقا سىيماعاندىقتان دىتتەگەن جەرلەرىنە جەتە المايتىندارىن, كوپ كۇتۋگە تۋرا كەلەتىنىن ايتىپ شاعىمدانعان تۇرعىندار ولاردىڭ ينتەرۆالىن جاقىنداتۋدى ءوتىندى. بۇل رەتتە قالالىق ءماسليحاتتىڭ زاڭدىلىق, قۇقىق ءتارتىبى جانە قوعاممەن جۇمىس ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى قانات ەستەك جىل اياعىنا دەيىن تۇرعىن الاپقا قاتىنايتىن قوعامدىق كولىك سانىنىڭ ارتاتىنىن ايتتى.
– جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 3 اۆتوبۋس ىسكە قوسىلادى. ول اۆتوبۋستاردىڭ ينتەرۆالىن ازايتادى. سونىمەن بىرگە تۇرعىندار سۋ, گاز جانە كارىز ماسەلەلەرى تۋرالى ءسوز ەتتى. بۇل دا قازىر جوسپاردا بار. جوبالاۋ جۇمىستارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. كوكتەم ايىندا كارىز ماسەلەلەرى جوباسى جۇرگىزىلەدى دەگەن ويدامىز. ال گازداندىرۋ كەلەر جىلدىڭ ماۋسىم, شىلدە ايلارىنا جوسپارلانۋدا. بۇعان دەيىن ۇكىمەت وسى تۇرعىن الاپتا گاز وتكىزۋدى جەردىڭ استىمەن جۇرگىزۋ تۋرالى ايتقان بولاتىن. قازىر بۇل مۇمكىن بولماي وتىر. كوريدور ماسەلەسى دە كۇردەلى. سوندىقتان گاز العاشقىدا جوسپارلانعانداي جەردىڭ استىمەن ەمەس, سىرتپەن جۇرگىزىلەتىن بولادى. جالپى, اۋداندا اتقارىلعان جۇمىس از ەمەس, الدا شەشىمىن كۇتكەن شارۋا ودان دا كوپ. مەملەكەت باسشىسى تاپسىرعانداي, شەت ايماقتاردى شاعىن اۋداندارعا اينالدىرۋىمىز كەرەك. بۇل رەتتە قالا اكىمدىگى دە كوپ قولداۋ كورسەتىپ وتىر. بيىل بايقوڭىر اۋدانىنىڭ بيۋدجەتى ەكى ەسەگە ءوستى. بەلسەندى تۇرعىنداردىڭ پىكىرى نەگىزىندە الدا بارلىق جۇمىستار جالعاسادى. نەگىزى, اباتتاندىرۋدى ءبىرىنشى بولىپ باستاعان وسى اۋدان, – دەدى قانات ەستەكوۆ.
كۇن سايىن كوركەيىپ كەلە جاتقان ەلوردانىڭ حالقىمەن بىرگە ايماق تۇرعىندارىنىڭ دا سانى ارتىپ كەلەدى. دەگەنمەن, قازىر وسى ءۇردىس الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمعا زور سالماق ءتۇسىرىپ وتىر. بەلسەندى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا, اتالعان ەلدى مەكەندە قوردالانىپ قالعان پروبلەمالاردىڭ نەگىزگىسى – جول سالۋ, قوعامدىق كەڭىستىكتەردى اباتتاندىرۋ, سۋ تارتۋ, كارىز, جارىقتاندىرۋ سىندى جۇمىستار
بۇگىنگى تاڭدا ەلدى مەكەندە 600 م سۋاعار ىستەپ تۇر. ونى ءبارىمىز كوزىمىزبەن كوردىك. ناسوسپەن ەمەس, ءوز ەركىمەن اعادى. جولدىڭ ەكىنشى جاعىندا ەسكى سۋاعار بار. تەك, تۇرعىندار جولدىڭ جوندەلۋىن, بوس جەرلەرگە قيراعان جەرلەرىن تۇزەتۋ, جەتپەگەن جەرلەرىن قوسۋ جانە اشىق جەرلەرىن جابۋ, قورشاۋ ارقىلى اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلۋىن تالاپ ەتۋدە.
«كيرپيچينىيدا» مەكتەپ جوق
ودان ءارى قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى «كيرپيچنىي» تۇرعىن الابىنا بارىپ, وندا سالىنىپ جاتقان مەكتەپتىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىمەن تانىستى. جۇرتشىلىق وسىلايشا اتاپ كەتكەن ايماقتاعى مەكتەپ بۇعان دەيىن اپاتتى دەپ تانىلعان بولاتىن. ەندى ونىڭ ورنىنا جاڭا وقۋ ورنىنىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. ازىرگە بۇل ەلدى مەكەندە باسقا مەكتەپ جوق, سول سەبەپتى وقۋشىلار وزگە اۋداندارعا قاتىناپ وقۋدا.
ەسكى مەكتەپ-كەشەننىڭ ورنىنا سالىنىپ جاتقان جاڭا عيماراتتىڭ قۇرىلىس بارىسىمەن تانىسۋ ءۇشىن حالىق قالاۋلىلارى قامىستى كوشەسى, 7 مەكەنجايدا ورنالاسقان ءبىلىم وشاعىنا كەلدى. ءوزى تۇراتىن اۋداننىڭ ماسەلەلەرىن كوتەرىپ جۇرگەن بەلسەندى تۇرعىن قارلىعاش نابيۋلينا بۇل مەكتەپ ەسكى №12 مەكتەپ-كەشەننىڭ ورنىنا سالىنىپ جاتقانىن, ەكى قاباتتى ەسكى عيماراتتا بالاباقشا دا بولعانىن, ابدەن توزىعى جەتىپ, اپاتتى جاعدايدا دەپ تانىلعان سول مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى 2020 جىلدان بەرى باسقا مەكتەپتەرگە اۋىستىرىلعانىن, ال 600 ورىنعا لايىقتالىپ سالىنىپ جاتقان جاڭا مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى كەشىكتىرىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.
مەردىگەردىڭ مالىمدەۋىنشە, ەڭ باستى ماسەلە قارجىلاندىرۋعا بايلانىستى بولىپ وتىر. مەكتەپ قۇرىلىسىن باستاعان ءبىرىنشى مەردىگەردىڭ تاراپىنان جوبالاۋ جۇمىسىندا قاتەلىك كەتتى, كەيىننەن قۇرىلىس كومپانياسىمەن شارت بۇزىلىپ, وسىنداي جاعدايعا بايلانىستى جوبالاۋ-سمەتالىق ءىس-شارالار قايتا جاسالعان. قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتالعان جوق, جوسپار بويىنشا جەلتوقساننىڭ اياعىندا تاپسىرىلۋى كەرەك. ال تۇرعىندار كوپتەن كۇتكەن ءبىلىم مەكەمەسىنە قاتىستى مەردىگەرلەردىڭ جۇمىسى بارىنشا ساپالى بولعانىن قالايدى. اسىعىس بىتكەن شارۋانىڭ ساپاسىز بولاتىنىن العا تارتا وتىرىپ, ولار وسى تۇرعىن الاپتاعى قانشاما اتا-انا مەن بالالاردىڭ پروبلەماسى ءوز دەڭگەيىندە دۇرىس شەشىلسە دەيدى. ويتكەنى جاڭا مەكتەپ اشىلسا, بۇل وقيعا سول اۋدانداعى بارشا تۇرعىننىڭ باستى قۋانىشىنا اينالار ەدى. دەپۋتاتتار قالا شەتىندەگى تۇرعىن الاپتىڭ الەۋمەتتىك پروبلەماسىن ۇدايى نازاردا ۇستايتىندارىن ايتتى.
كوشپەلى وتىرىسقا قاتىسقان بايقوڭىر اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ريشات تۇردىبەكوۆ اۋداندا اتقارىلىپ جاتقان يگى ىستەرگە توقتالدى.
– جىل باسىنان بەرى «جول كارتاسى» اياسىندا اۋلالاردى اباتتاندىرۋ, كوشەلەردى كورىكتەندىرۋ, كوگالداندىرۋ جانە جارىقتاندىرۋ جۇمىستارى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلىپ كەلەدى. جالپى, قاي ەلدى مەكەندى الساق تا, كەز كەلگەن تۇرعىندا ينسپەكتوردىڭ, اۋدان اكىمدىگىندەگى جاۋاپتى تۇلعالاردىڭ تەلەفوندارى بار. ولار كەز كەلگەن ۋاقىتتا باسشىلارمەن بايلانىسقا شىعىپ, وزدەرىن تولعاندىرعان ماسەلەلەردى تىكەلەي جەتكىزە الادى. ءبىز ۇنەمى اشىقپىز, ايماقتاردى دامىتۋدا تۇرعىنداردىڭ تىلەگىن ەسكەرىپ وتىرامىز, – دەدى ريشات تۇردىبەكوۆ.
ايتۋىنشا, اتقارىلعان جۇمىستار جەتەرلىك, الدا تۇرعان مىندەت ودان دا كوپ. ماسەلەن, 2022 جىلى اۋدان بويىنشا 55 اۋلا اباتتاندىرىلدى, ونىڭ ىشىندە «حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت» جوباسى اياسىندا 15 اۋلانى اباتتاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. اباتتاندىرۋ بارىسىندا 13 فۋتبول الاڭى, 3 باسكەتبول الاڭى, 1 حوككەي كورتى, 304 كوشە ترەناجەرلەرى, 600 شاعىن ساۋلەت نىساندارى, 70 جارىقتاندىرۋ باعاناسى, 30 مىڭ شارشى مەتر توسەنىش جابىنى, 45 مىڭ شارشى مەتر اسفالتبەتون جابىنى, 7 قوعامدىق كەڭىستىك ورنالاستىرىلدى. بيىل 8 قوعامدىق كەڭىستىكتى, 25 اۋلانى, ونىڭ ىشىندە «حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت» جوباسى اياسىندا 15 اۋلانى اباتتاندىرۋ جوسپارلانعان بولاتىن. جارىقتاندىرۋ جابدىقتارىن ورناتۋ بويىنشا جۇمىستار اۋداننىڭ بارلىق كوشەسىندە جۇرگىزىلدى. 450 كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇيدىڭ كىرەبەرىستەرى, بالالار الاڭدارى, ورامىشىلىك كىرەبەرىستەر مەن وتپەلەر جارىقتاندىرىلدى.
«كازگورودوكقا» ساپالى ينتەرنەت كەرەك
ەلدى مەكەن تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋدە ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە اتقارىلۋى قاجەت جۇمىستار ءسوز بولدى. بۇل رەتتە «كازگورودوك» تۇرعىندارى جول, تروتۋار, بالالاردىڭ سپورت الاڭدارىن سالۋ جانە ينتەرنەت ماسەلەلەرىن قوزعادى.
بەلسەندى تۇرعىن راۋشان ماحاتوۆانىڭ سوزىنە سەنسەك, ايماقتا ينتەرنەت بايلانىسى مۇلدە سىن كوتەرمەيدى. ءۇشىنشى كۇن عالامتورمەن بايلانىسقا شىعا الماي وتىرعان ول دەپۋتاتتارعا بۇل ماسەلە تەز ارادا شەشىلمەسە, تۇرعىندار ءۇشىن قولايسىز جاعداي تۋدىراتىنىن جەتكىزدى.
سونىمەن بىرگە تۇرعىنداردى تولعاندىرعان تاعى ءبىر پروبلەما – كارىز ماسەلەسى جانە گازداندىرۋ. وتكەن جىلى قاراقۇم كوشەسىندە قوعامدىق كەڭىستىك سالىنعان بولاتىن. جاتاقحانالاردىڭ الدىنداعى ويىن الاڭىندا بوس جاتقان جەرلەر بار. بەلسەندى تۇرعىن كەلەشەكتە سونى اباتتاندىرۋدى ۇسىندى.
– ينجەنەرلىك جۇيەنى جوندەۋ كەرەك. ونى ىستەپ بىتپەيىنشە مەن جوندەلگەن جەردى قايتادان قازباۋ ءۇشىن جولداردى تەگىستەۋگە تاپسىرىس بەرە الماي وتىرمىن. جالپى, ءبىز بارلىق جۇمىستى تۇرعىن الاپتىڭ ينسپەكتورىمەن جانە اۋدان اكىمدىگىندەگىلەرمەن حابارلاسا وتىرىپ اتقارامىز. ولار تۋىنداعان ماسەلەنى دەر كەزىندە شەشىپ بەرەدى, – دەدى راۋشان ماحاتوۆا.
قالالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى باۋىرجان قاسىمبەرگەباەۆ تۇرعىن الاپتىڭ بەلسەندى ازاماتتارىنا العىسىن ءبىلدىردى.
– استانانىڭ سىرتىندا ورنالاسقان شەت ايماقتاردى ارالاپ, ونداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىمەن تانىسىپ جۇرگەندەگى باستى ماقسات – تۇرعىن الاپتاردى كوركەيتىپ, جۇرتقا قولايلى جاعداي جاساۋ. ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ بىردە-ءبىرى ەسكەرۋسىز قالمايدى. بارلىق وتىنىشتەر مەن ەسكەرتپەلەردى نازارعا الىپ, ەلدى مەكەننىڭ الداعى دامۋ جوسپارىنا ەنگىزەمىز. سەبەبى باس قالانىڭ اينالاسىنداعى ايماقتاردى كوركەيتۋ, ونداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋ – بارىمىزگە ورتاق مىندەت, – دەدى دەپۋتات.
كۇن سايىن دامىپ, قارىشتاپ ءوسىپ كەلە جاتقاندىقتان ەلوردانىڭ تۇرعىن الاپتارىنداعى جاعداي, مىنە وسىنداي. قاي ايماقتىڭ بولسىن تۇرعىندارى كەز كەلگەن ىستە باقىلاۋدىڭ بولعانىن, اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ اياعىنا دەيىن جەتكىزىلگەنىن قالايدى. بۇل – زاڭدى دا.
استانا كوپتەگەن سالادا, سونىڭ ىشىندە ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى بويىنشا دا باسقا قالالارعا ۇلگى كورسەتۋى كەرەك. سوندىقتان قالانىڭ تۇراقتى دامۋىنا كەدەرگى بولىپ جاتقان تۇيتكىلدەردى شەشۋدە حالىق قالاۋلىلارى شەت ايماق تۇرعىندارىنىڭ تىلەگىن ەستەن شىعارماسا بولعانى. ەلدى مەكەن تۇرعىندارى كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ بارلىعى قوعامدىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا تالقىلانىپ, باقىلاۋعا الىنادى.
