ءالىمجان قۇرتاەۆ – سەنات دەپۋتاتى, ەكونوميكالىق ساياسات, يننوۆاتسيالىق دامۋ جانە كاسىپكەرلىك كوميتەتىنىڭ مۇشەسى. وڭتۇستىك قازاقستان (تۇركىستان) وبلىسىنان سايلانعان. جامبىل گيدرومەليوراتيۆتىك قۇرىلىس ينستيتۋتىن بىتىرگەن. ماماندىعى – ينجەنەر, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ارىس قالاسىنىڭ, وتىرار اۋدانىنىڭ اكىمى, وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى, «نۇر وتان» پارتياسى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
ءالىمجان قۇرتاەۆ تۇركىستان-وتىرار ايماعىنىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنى, بولاشاعى جونىندە ءوزىنىڭ ورامدى ويلارىمەن ءبولىسىپ, «استانا اقشامى» گازەتىنە ارنايى سۇحبات بەردى. سول سۇحباتتى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.
– ءالىمجان سەيىتجانۇلى, قازىر كۇللى ەلدىڭ نازارى تۇركىستانعا اۋىپ وتىر. 2018 جىلدىڭ 19 ماۋسىمى – تۇركىستاننىڭ تاريحىنا التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. تۋرا سول كۇنى ەلباسىنىڭ تۇركىستان وبلىسى دەگەن جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ايماقتىڭ قۇرىلاتىنى جونىندە جارلىعى شىقتى. تۇركىستان – ءتۋريزمنىڭ بىرنەشە ءتۇرىن دامىتۋعا الەۋەتى زور ءوڭىر. الايدا ءبىز وسى تۇركىستاندى ەلدىك برەند ەتىپ كورسەتە الماي وتىرعان سياقتىمىز. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟
– ۇشقان قۇستىڭ قاناتى تالاتىن, جۇگىرگەن اڭنىڭ تۇياعى جەتپەيتىن التاي مەن اتىراۋعا دەيىن سوزىلىپ جاتقان قازاقتىڭ كەڭ دالاسىنىڭ قاي ايماعىن الساق تا كيەلى, قاسيەتتى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. سونداي تاريحىنىڭ تامىرى تەرەڭگە كەتكەن ولكەنىڭ ءبىرى بۇل – سىر بويى, تۇركىستان – وتىرار ايماعى. ەلباسى ن.نازارباەۆ كۇنى كەشە عانا ءوز جولداۋىندا «باي تابيعاتىمىز بەن مادەني الەۋەتىمىزدى پايدالانۋ ءۇشىن سىرتتان كەلەتىن جانە ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ قاجەت» دەپ اتاپ ايتتى. وتىراردى دا, تۇركىستاندى دا بۇكىل دۇنيە ءجۇزى بىلەدى. تۇركىستان ءبىر زاماندا تۇركى قاعاناتىنىڭ, قازاق حاندىعىنىڭ, دەشتى قىپشاقتىڭ ورتالىعى بولعان. قازاقتىڭ تاريحى, قازاقستاننىڭ تاريحى تۇركىستاننان باستالادى دەسەك تە قاتەلەسپەيمىز. كەشەگى كەڭەستىك يمپەريانىڭ قاراماعىندا بولعان 70 جىلدان اسا ۋاقىتتا تۇركىستاننىڭ ءرولىن, ورنىن تومەندەتۋ ءۇشىن, ول تۋرالى ەش جەردە ايتقىزبادى. قۇدايعا شۇكىر, ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ, ەركىندىگىمىز قولىمىزعا تيگەننەن كەيىن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا قازىر بارىمىزدى ماقتان ەتۋگە قولىمىز جەتتى. بيىل ەگەمەندىگىمىزدىڭ 27 جىلدىعىندا تۇركىستاننىڭ ورلەۋ, وركەندەۋ ءداۋىرى باستالىپ وتىر دەۋگە بولادى.
– ءبىر كەزدەرى تۇركىستاننىڭ جاسىنا قاتىستى قىزۋ داۋ-دامايدىڭ بولعانى راس. بىرەۋلەر قالانىڭ جاسى 1500 جىل دەسە, ەكىنشى بىرەۋلەر 2500 جىل دەگەندى ايتتى. شىن مانىسىندە تۇركىستاننىڭ جاسى قانشادا؟
– بۇگىندە ارحەولوگتار: «تۇركىستاننىڭ 1500 ەمەس, 2500 جىلدىق تاريحى بار» دەگەندى ايتىپ ءجۇر. ءوز باسىم كەيىنگى مالىمەتپەن تولىق كەلىسەمىن. سايىپ كەلگەندە, بۇل داۋلى ماسەلەنىڭ توقەتەرىن تاريحشى, ارحەولوگ مامانداردىڭ ەنشىسىنە قالدىرايىق. تۇركىستاندا اتى ەلگە ءمالىم 21 حان, قانشاما بيلەر, اسىل ازاماتتار جەرلەنگەن. ارقانىڭ قاريالارى: «شىركىن, تۇركىستاننىڭ توپىراعىندا جامباسىم جەرگە تيسە عوي!» دەپ ارماندايدى ەكەن. وسى ءسوزدىڭ استارىندا تۇركىستاننىڭ قادىر-قاسيەتى جاتىر دەۋگە بولادى. تۇركىستاندى وبلىس ورتالىعى ەتۋ تۋرالى شەشىمىمەن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاعى دا اسقان كورەگەندىگىن كورسەتتى. وسى شەشىمنىڭ شىعۋىنا اللا-تاعالا ءبىزدى قالاي كۋاگەر ەتسە, الداعى كۇندەرى تۇركىستاننىڭ كۇللى تۇركى دۇنيەسىنىڭ استاناسىنا اينالعانىن كورۋدى جاراتقان بارىمىزگە ءناسىپ ەتسىن!
– تۇركىستاندى تۇلەتۋدىڭ ونىڭ ماڭايىنداعى قاسيەتتى جەرلەرگە دە جاعىمدى اسەرى بولارى ءسوزسىز. ماسەلەن, كيەلى وتىرار جەرى. وتىرار – ەڭ كونە قالالاردىڭ ءبىرى. ول جەردىڭ قويناۋى رۋحاني قازىناعا, تاريحقا تۇنىپ تۇر. وتىراردى دامىتۋعا مەملەكەتتەن قاراجات ءبولىندى مە, وعان قانشا كولەمدە قارجى قاجەت؟
– تۇركىستان مەن وتىراردىڭ تاريحى دا, تاعدىرى دا ءبىر, تامىرلاس جەرلەر. تۇركىستاندا قوجا احمەت ياساۋي بابامىز, ال وتىراردا ونىڭ ۇستازى ارىستانباب اۋليە جەرلەنگەن. وتىراردىڭ تاريحى دا تەرەڭگە تامىر تارتقان. مەن 2005-2009 جىلدارى وتىرار اۋدانىنىڭ اكىمى بولىپ قىزمەت ەتتىم. 2005 جىلى ۇكىمەتتىڭ «كونە وتىراردى قالپىنا كەلتىرۋ» اتتى ارنايى قاۋلىسى شىقتى. سول قاۋلىنىڭ نەگىزىندە وتىراردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن جاساپ, ەلباسىنىڭ وزىنە بايانداعان ەدىك. 2009 جىلى وسى جوبا ءتۇرلى سەبەپتەرمەن توقتاپ قالدى. قۋانارلىعى سول, مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلىنىڭ قولداۋىمەن جوبا قايتا قولعا الىندى. 1 ملرد 200 ملن تەڭگە قاراجات ءبولىنىپ, تۋريستەردى قابىلداۋ بەكەتىنىڭ قۇرىلىسى باستالۋى ءتيىس. اتالعان نىسان وتىرارتوبە مەن ارىستانبابتىڭ ورتاسىندا ورنالاسادى. قۇرىلىس جۇرگىزۋگە 2,5 شاقىرىم, 200 گەكتار جەر ءبولىندى. سول جەرگە مۋزەي, قولونەر شەبەرلەرىن دايىندايتىن مەكتەپ, تۋريستەردى قابىلدايتىن ورتالىقتار سالىنادى. ءسوزىمنىڭ باسىندا تۇركىستان مەن وتىرار تاريحىنىڭ تامىرلاس ەكەنىن ايتتىم. تۇركىستاننىڭ وبلىسقا اينالۋى وتىراردىڭ دامۋىنا دا سەپتىگىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.
رەتى كەلىپ تۇرعاندا ايتا كەتەيىن, وسى شەجىرەلى, تاريح تۇنعان وتىرار ولكەسىن تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋ يدەياسىن سوناۋ 2005-2008 جىلدارى قولعا العان ەدىك. ول كەزدە سول اۋداننىڭ اكىمى بولاتىنمىن. ءتول مۇرالارىمىزدىڭ ىزىمەن سيريادا, داماسكىدە بولىپ قايتقانبىز. باستى ماقساتىمىز – «الەمنىڭ ەكىنشى ۇستازى» اتانعان ۇلى عالىمىمىز ءھام جەرلەسىمىز ءابۋناسىر ءال-فارابي مەن باتىرلاردىڭ باتىرى ءاز-زاكىر بەيبارىس سۇلتان جاتقان قاسيەتتى توپىراقتى تۋعان جەرىنە جەتكىزۋ, ولاردىڭ رۋحتارىن ورالتۋ, بولاشاقتا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلەتىن تۋريستەرگە جول اشۋ بولاتىن. دەلەگاتسيا قۇرامىندا سول كەزدەگى ەلىمىزدىڭ باس ءمۇفتيى ءابساتتار قاجى دەربىسالى, «ءبىلىم» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى جارىلقاسىن نۇسقابايۇلى, ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى تولەگەن قوجامقۇلوۆ, شاۋىلدىردەگى ءال-فارابي مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى ابدۋللا جۇماشوۆ سىندى ەلگە تانىمال جاندار بولدى. ەلگە ورالعانىمىزدا كۇللى حالىقتىڭ زور قۋانىشپەن قارسى العانىن كورىپ ەڭبەگىمىزدىڭ ەش بولماعانىنا, بابالار رۋحىنىڭ شىن مانىندە وتانىنا ورالعانىنا ءبىر مارقايىپ قالعان ەدىك. مىنە, وتىرار جەرىندە, تۇركىستان وڭىرىندە ءتۋريزمدى دامىتاتىن ۋاقىت ەندى جەتتى دەپ بىلەمىن. ارينە, سول كيەلى جەردىڭ تۋماسى رەتىندە ءوزىمنىڭ دە از-ماز ەڭبەگىمنىڭ سىڭگەنىنە قۋانىشتىمىن.
– ءبىر كەزدەرى وتىراردى الەمدەگى تۋرفان, پومپەي سياقتى قازىپ الىپ, تۋريستەر تاماشالايتىن مادەني تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرايىق دەگەن باستاما بولعان. بىراق بۇل باستاما قولداۋ تاپپادى. ءوزىڭىز پومپەيدە نە تۋرفاندا بولدىڭىز با؟ جىلدىڭ قاي مەزگىلىندە بولسىن, تۋرفاندا شەتەلدىك تۋريستەردەن اياق الىپ جۇرە المايسىڭ دەيدى. ەجەلگى دۇنيەنىڭ قاھارمان قالاسى تۋريستەردى ماگنيتشە تارتادى. وتىراردىڭ الەۋەتى دە مۋزەي-قالا جاساۋعا جەتەدى عوي. بۇعان نە نارسە كەدەرگى بولۋدا؟
– وقىعانىم, تەلەديداردان كورگەنىم بولماسا, پومپەيدە بولعان جوقپىن. قىتايدىڭ شۇاا-ىنداعى تۋرفان قالاسىنا ارنايى باردىم. كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن سوڭ, ەجەلگى قالا 10-12 عاسىرلارداعى كەيپىنە قايتا ورالعان. تاماشالاۋعا كەلگەن تۋريستەردى ات اربامەن, ەسەك اربامەن تاسيدى. تۋرفانعا سول كەزدەرى كۇن سايىن شامامەن 100 مىڭنان اسا ادام كەلەتىن كورىنەدى. تۋرفان مەن وتىراردىڭ تاعدىرى ۇقساس. وتىراردى دا تۋرفان سياقتى الەمگە تانىمال تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋعا مۇمكىندىكتەر بار. ول ءۇشىن قالانى تولىق قازىپ الۋى كەرەك. وتاندىق ارحەولوگتاردىڭ اقساقالى كارل بايپاقوۆتىڭ ايتۋىنشا, وتىرارتوبەنى قازىپ الۋ قيىن ەمەس. 2-3 جىلدا قازىپ, توپىراقتان ارشىپ الۋعا بولادى. ال سول ارشىپ العان جەردەگى, توپىراقتىڭ استىنداعى قۇندى دۇنيەلەردى ساقتاۋ ماسەلەسىن قالاي شەشەمىز؟ قازىر ارحەولوگتارىمىز وسى ماسەلەنى شەشۋدىڭ الۋان ءتۇرلى جولدارىن قاراستىرۋدا. جازدا جاڭبىردىڭ سۋىنان, قىستا قاردان قالاي قورعايمىز؟ كليماتتىڭ اسەرىنەن جەردىڭ استىنان قازىپ الىنعان نارسەلەر تەز بۇزىلادى. مىسالعا, وتىرارتوبەنىڭ جانىندا ەسكى مونشا بولعان. ارحەولوگ-ماماندار مونشانىڭ ورنىن قازىپ, ۇستىنە ۇلكەن شاتىر ورناتتى. بىراق ول جەرگە بارعان ادام شاتىرعا قارايدى, ال قازىلعان مونشا كورىنبەي قالادى. تۋرا سونداي الىپ شاتىردى وتىرارتوبەنىڭ ۇستىنە تۇگەل جابۋ مۇمكىن ەمەس. قازىرگى كەزدە وتىرارتوبەگە كىرەبەرىستەگى قاقپانى ارشىپ, جۇرتقا كورسەتىپ قويدى. الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلەلەر رەت-رەتىمەن شەشىمىن تابادى دەگەن ءۇمىتىمىز بار.
– قازىر ءبىز دە تۋريزم سالاسىن دامىتۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ جاتىرمىز. شەتەلدەردە زيارات ەتۋ ءتۋريزمى دەگەن بار. ءبىر عانا تۇركىستاننىڭ وزىندە 21 حانىمىزدىڭ مۇردەسى جاتقانىن ايتتىڭىز. وسى وتىراردىڭ زيارات ەتۋ ءتۋريزمىن دامىتۋعا دەگەن الەۋەتى قانداي؟
– زيارات ەتۋ دەگەنىمىز – قۇلشىلىق ەتۋ, سالەم بەرۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. وتىراردا قىزمەت ەتىپ جۇرگەنىمدە ارىستانبابقا قازاقتارمەن قاتار ورىس, تاتار, وزبەك, قىرعىز ۇلتىنىڭ وكىلدەرى كەلىپ, قۇلشىلىق ەتكەنىنە تالاي رەت كۋا بولدىم. ارىستانبابقا اسىرەسە, وزبەكستان مەن قىرعىزستاننان تۋريستەر كوپتەپ كەلەدى. تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياساۋي ماۆزولەيىنە دە زيارات ەتۋشىلەر كوپ بارادى. مىسالى, 2017 جىلدىڭ دەرەگى بويىنشا, تۇركىستاندى جىلىنا 1 ملن تۋريست تاماشالاسا, سونىڭ ىشىندە 90 پايىزى ارىستانباب ارقىلى وتەدى. بۇل كورسەتكىش ەكى ەسە ءوسىپ, اعىلاتىن تۋريستەردىڭ سانى 2 ملن-عا جەتكەندە جەرگىلىكتى جەردىڭ ەكونوميكاسىن كوتەرۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. اشىعىن ايتسام, زيارات ەتۋ ءتۋريزمىن دامىتۋدا وتىراردىڭ دا, تۇركىستاننىڭ دا مۇمكىندىكتەرى مول. بىرىنشىدەن, وتە ساپالى تاس جول توسەلدى. ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن «باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي» حالىقارالىق كولىك ءدالىزى جوعارى دەڭگەيدە سالىندى. تەك حالىقارالىق دالىزدەن وتىرارتوبەگە قاراي جۇرەتىن شامامەن 50 شاقىرىمعا سوزىلاتىن جول جانە وتىرارتوبەدەن تۇركىستانعا دەيىنگى ارالىقتاعى 60 شاقىرىمدىق جەر بار. وسىناۋ 110 شاقىرىم جولدى قوس جولاقتى ەتىپ سالعان ابزال. بولاشاقتا زيارات ەتۋگە كەلەتىن تۋريستەر وسى جولمەن جۇرەدى.
– تۋريستەر اعىلىپ كەلۋى ءۇشىن جول ماسەلەسى شەشىلۋى قاجەت. جول دەگەنگە اۋە جولى, تەمىر جول, اۆتوكولىك جولى جاتادى. بىزدە اۋە جولدارىنىڭ ماسەلەسى وتە كۇردەلى. سەبەبى ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ ۋداي قىمباتتىعى تۋريستەردى تارتۋعا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. وسى ماسەلەنى پارلامەنت, ۇكىمەت دەڭگەيىندە قاراپ, وڭ شەشۋگە بولا ما؟
– بىرىنشىدەن, جاڭا وبلىس ورتالىعى بولعان تۇركىستانعا, ونىمەن كورشىلەس جاتقان وتىرارعا مىندەتتى تۇردە اۋەجاي سالۋىمىز كەرەك. ول اۋەجايدىڭ قاي جەردە ورنالاساتىنى باس جوسپار بەكىتىلگەننەن كەيىن بەلگىلى بولادى. ءبىز, دەپۋتاتتار, تۇركىستان وبلىسىنىڭ باسشىلىعىنا اۋەجاي تۇركىستان مەن وتىراردىڭ ورتاسىنان بوي كوتەرسە دەگەن ۇسىنىسىمىزدى ايتتىق. بۇل جاڭا اۋەجايعا كەلىپ قونعان تۋريستەردىڭ وتىرارعا دا, تۇركىستانعا دا بارىپ-كەلۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. ەكىنشى ءبىر نۇسقاسى, كەنتاۋ جاعىنان دا سالۋعا بولادى. ەكىنشىدەن, ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ قىمباتتىعى – كۇردەلى ماسەلە. بىزدە ۇشاققا مىنەتىن بيلەت قۇنى ۋداي قىمبات دەگەندى دۇرىس ايتىپ وتىرسىز. ءبىزدىڭ ۇشاقتاردىڭ بيلەتىنىڭ قۇنى باسقا ەلدەردەگى بيلەت قۇنىمەن ساي بولۋى ءتيىس. مىسالى, يرانعا بارعانىمىزدا مەشحەدتەن تەگەرانعا ۇشتىق. ەكى قالانىڭ ارا قاشىقتىعى – 1,5 ساعات, بيلەتتىڭ قۇنى – 11 اقش دوللارى تۇرادى. ال بىزدە شە؟ تۋرا سونداي ارا قاشىقتىق استانا مەن شىمكەنتتىڭ ەكى ورتاسىنا ۇشاقتىڭ بيلەتىن 150 اقش دوللارىنا ساتىپ الاسىڭ. ەلىمىزدەگى اۋە كولىگى ەندى-ەندى دامىپ كەلەدى. حالىقارالىق دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتەتىن 4-5 («ەير استانا», «سكات», «بەكەير, «قازاقەير») اۋە كومپانيامىز بار. بۇلار – كۇش-قۋاتى مىعىم كومپانيالار. ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ قىمباتتىعىنا قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندار تالداۋ جۇرگىزگەنى ءجون. جۋىردا عانا ماجىلىستە وتكەن ۇكىمەت ساعاتىندا مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ەلىمىزگە كەلەتىن شەتەلدىك تۋريستەردىڭ سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ باعاسىنا جاردەماقشا تولەۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. بالكىم, بۇل قادام دا تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءبىر جولى شىعار.
– مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاياۋدا تۇركىستان وبلىسىنا, شىمكەنتكە جاساعان جۇمىس ساپارىنان قانداي ءتۇيىن ءتۇيدىڭىز؟ ءدۇيىم ەلدى الاڭداتقان ەڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەر وسى ساپاردان كەيىن شەشىمىن تابا ما؟
– وڭتۇستىك وڭىردەن سايلانعان دەپۋتات رەتىندە, ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە ەلباسىمىزدىڭ بۇل ساپارىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىم. ول اقتالدى دا. ەلباسىنىڭ باتاسىمەن تۇركىستاننىڭ گۇلدەنۋ ءداۋىرى باستالدى دەپ سەنىممەن ايتا الامىن. پرەزيدەنت وزىمەن بىرگە قازاقستانداعى تانىمال بەدەلدى قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ جەتەكشىلەرىن, ۇلكەن كاسىپكەرلەردى ەرتىپ باردى. ەلباسى تاپسىرماسىمەن سولاردىڭ ارقايسىسى تۇركىستانعا شاشۋ رەتىندە ءبىر-ءبىر مەكەمە, عيمارات سالىپ بەرەتىن بولدى, ەلدى دامىتۋعا ولاردىڭ قوسقان ۇلكەن ۇلەسى بولادى عوي. بۇگىنگى تاڭدا تۇركىستان قالاسىندا 160-170 مىڭداي حالىق تۇرادى. الداعى 10 جىلدا تۇرعىندار سانى 500 مىڭعا جەتۋى كەرەك دەپ سانايمىن. تۇركىستان تەز داميدى دەپ ويلايمىن. وعان بارلىق مۇمكىندىكتەر بار. بيىلعى جىل ەلباسىنىڭ شەشىمىمەن تاريحي جىل بولىپ جىلناماعا جازىلدى. تۇركىستاننىڭ ەكىنشى ءومىرى, وركەندەۋ ءداۋىرى باستالدى دەۋگە ابدەن بولادى. تۇركىستان جالعىز ەلىمىزدىڭ رۋحاني استاناسى عانا ەمەس, ورتالىق ازيانىڭ استاناسى عانا ەمەس, كۇللى تۇركى الەمىنىڭ استاناسى بولۋعا قادام جاسادى. تۇركيانىڭ بۇرىنعى مادەنيەت ءمينيسترى, ۇلكەن قايراتكەر نامىق كەمال زەيبەك مىرزا جۋىردا باسپاسوزگە ءبىر جاقسى سۇحبات بەرىپ, تۇركى ەلدەرىنىڭ پارلامەنتتىك اسسامبلەياسى, تۇركسوي-دىڭ شتاب-پاتەرى, جالپى العاندا, بارلىق تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ باس قوساتىن جەرى تۇركىستان بولۋى ءتيىس دەگەن وي-پىكىرىن ءبىلدىرىپتى. وتە ورىندى پىكىر! شولپاناتاداعى باسقوسۋدا دا تۇركى الەمىنىڭ بىرىگۋىنە قاتىستى ەلباسىمىزدىڭ ايتقان ۇسىنىستارىن تۇركيا, ازەربايجان, وزبەكستان, قىرعىزستان ەل باسشىلارى ءبىراۋىزدان ماقۇلدادى. تۇركىستان – تۇركى الەمىنىڭ استاناسى بولۋعا بەت العان قالا.
سۇحباتتاسقان
تولەن تىلەۋباي
