كونە تورعايدان شامامەن ەلۋ شاقىرىمداي جەردە ارالباي دەپ اتالاتىن اۋىل بار. مۇنداعى ءبىلىم ۇياسى داڭقتى رەۆوليۋتسيونەر ءالىبي جانگەلديننىڭ ەسىمىندە. ەرتەدە اۋدان اۋىلدارىنىڭ دەنىندە ون جىلدىق مەكتەپتەر بولمادى. ماسەلەن, «قىزبەل», «ەڭبەك», «الباربوگەت» كەڭشارلارى بالالارى وزدەرىندەگى سەگىزىنشى سىنىپتى تامامداعان سوڭ, ارالبايعا كەلىپ, تۋىس-تۋعاندارى ۇيلەرىندە, ينتەرناتتا جاتىپ ورتا مەكتەپتى ءبىتىردى. قانشا دەگەنمەن قانىندا قازاقى قاسيەتى قالىڭ قىز-جىگىتتەر ەمەس پە؟ ءار اۋىلدان جينالسا دا, جاستار ىنتىماق اياسىندا عۇمىر كەشتى. وسى اۋىلدىڭ بەلدى بالالارىنىڭ ءبىرى تورەتاي تيتتەيىنەن ادام جاتىرقاماي ەر جەتتى.
كىمگە بولسا دا ەلگەزەك, ەلپىلدەك. ءبىلىم ۇياسىن بىتىرگەننەن كەيىن وقۋدى ودان ءارى جالعاستىرۋدى قويا تۇرىپ, ەڭبەك ەتۋگە بەكەم بەل بۋدى. ارالبايدا بايمۇرات ەسىمدى كىسى بولدى. ماشينا موتورىن جوندەۋدىڭ حاس شەبەرى. اۆتوكولىكتەردى تاباندا بۇزىپ, بولشەكتەپ, قايتا قۇراستىرادى. ىشەك-قارىندى قوپارعان قولى قۇدىرەتتى وتاشىلارعا ۇقسايدى. كيىمى, ءۇستى-باسى, بەت-اۋزى, اياق-قولى ىلعي ماي-ماي بولىپ جۇرەدى. ءبىر قىزىعى, اۋىلدا ەڭبەكقورلىق جاعىنان سول كىسىگە ۇقساۋعا بەيىمدەلگەندەر كوبەيدى. تورەتاي باكەڭە بارىپ, اقىل-كەڭەس سۇرادى. ول قوستانايعا وقۋعا تارت دەپ, بىردەن كەسىپ ايتتى. اقىلشى اعالارى ەرمۇحان كاكىمبەكوۆ, جاناحمەت شايحىستانوۆ كينومەحانيكتەر دايىندايتىن كاسىپتىك تەحنيكالىق ۋچيليششەگە بارۋىن قالادى. ءسويتىپ, كينومەحانيك ماماندىعىن مەڭگەردى. اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ, سىبىردەگى زابايكال اسكەري وكرۋگىندە ازاماتتىق بورىشىن وتەدى. 1973 جىلى ءوزىنىڭ تۋعان اۋىلى ارالبايعا ورالىپ, كينومەحانيك قىزمەتىنە ورنالاستى. ورتا مەكتەپتە بىرگە وقىعان اجارلى, اقىلدى, سىپايى, سالماقتى مىنەزگە باي ۇمىتپەن كوڭىل قوستى. ىلە-شالا تورعاي سەلوسىنداعى «قارلىعاش» كينوتەاترىنا تەحنيكالىق جەتەكشى قىزمەتىنە جۇمىسقا شاقىرىلدى. 1979 جىلى ءوسىپ, جەتىلىپ كەلە جاتقان جەتكىنشەكتەردىڭ بولاشاعىن ويلاپ ارقالىققا قونىس اۋداردى. مۇندا ەكپىندى قۇرىلىس قاناتىن كەڭگە جايا تۇسكەن مەزگىل. ادام ەرىنبەسە, ىنتالى بولسا, بارلىق شارۋا دوڭگەلەنىپ جۇرە بەرەدى ەكەن. تورەتاي كانىگى قۇرىلىسشىلارمەن يىق تەڭەستىرە جۇمىس ىستەدى. اپات ايقايلاپ, ايتىپ, ەسكەرتىپ كەلمەيدى. توسىننان ۇيلەرى ورتكە شالىندى. اكىمشىلىكتىڭ ايدىك قامقورلىعىنا قالايشا ريزا بولماسسىڭ. كوپ بالالى ەكەندىگى ەسكەرىلىپ, قاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىنەن ءتورت ءبولمەلى پاتەر كىلتى قولعا ءتيدى. كوڭىل كول-كوسىر. شاتتىق شاعالاسى اسپانعا شارىقتادى. الەۋمەتتىك تۇرمىستىق حال احۋال تۇزەلگەسىن جۇمىس تا جاڭاشا ارنا تاپتى. ءسويتىپ جۇرگەندە تورعاي وبلىستىق كينو جۇيەسى باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى ۆ.ي.سۇلتانوۆ ارنايى ادام جىبەرىپ شاقىرتتى. اعا ينجەنەر قىزمەتىنە تۇرۋعا كومەكتەستى.
تاريح بارلىعىنا كۋا. ءتالكەككە ۇشىراپ, تورعاي وبلىسى ءبىر اشىلىپ, ءبىر جابىلدى. 1992 جىلى تورعاي وبلىستىق تەلەديدارى جەكە وتاۋ تىگىپ, ونىڭ باسشىلىعىنا جۋرناليست, قازاقستاننىڭ حالىق اقىنى قونىسباي ءابىل تاعايىندالدى. كينو جانە كوگىلدىر ەكران ۇقساستىعىنا ەشكىم داۋ ايتا قويماس. تەلەوپەراتورلىق قىزمەتكە شۇعىل كىرىستى. ازىن-اۋلاق تۇسىنىگى بولسا دا بۇل جۇمىس مۇلدە بەيتانىس. كومەك, جاردەم كەرەك. تورعاي تەلەديدارىنا تسەلينوگراد قالاسىنان ماماندار شاقىرتىلا باستادى. باي تاجىريبەلى تەلەوپەراتور بەكەت مۇحامەتراحىمۇلى الياكباروۆ تورەتايعا تالىمگەرلىك جاسادى. ەندى ەڭسەسىن كوتەرىپ, تەلەوپەراتور قىزمەتىنىڭ قۇپيا سىرلارىن ۇعىنا باستاعاندا تورعاي تاعى جابىلدى. تورەتاي اڭ-تاڭ بولىپ جۇرگەندە تالىمگەرى بەكەتتىڭ شاقىرۋىنا سايكەس تسەلينوگرادتاعى «راحات-تۆ» تىلشىلەر ورتالىعى جۇمىسقا تارتتى. بۇل تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇعىرى بيىكتەپ, جۇرت جۇمىلا استاناعا كوشكەن ۋاقىت ەدى. تورەتاي وپەراتور رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ حالىققا انت بەرۋ ءراسىمىن ءتۇسىرۋ قۇرمەتىنە يە بولدى.
ءسال تاريحتى ءتۇرتىپ قوزعاساق, ەلباسشىسى تورعاي توپىراعىنا العاش بارۋىنا دا وپەراتور كۋاگەر اتاندى. پرەزيدەنتتى قارسى الۋ راسىمىندە دەنە ءبىتىمى شاپ-شاعىن, كوڭىلى كەڭ دالا قارت اقىن ءبوپىش توقسەيىتوۆا ولەڭمەن كەستەلەپ باتا بەردى. كەيىن تەلەوپەراتور دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىن, ارقالىق ماڭىنا باياۋ كەلىپ قونعان عارىشكەرلەر ەرلىگىن نانىمدى ناسيحاتتاۋعا اتسالىستى.
سىرت كوز ونشا بايقاماسا دا تەلەوپەراتوردىڭ جۇمىسى وتە جاۋاپتى. ول تەك قانا تۇسىرگەنىنە ءماز بولماۋعا ءتيىس. شىعارماشىلىق ادامى ۇنەمى وي ۇستىندە جۇرەدى. بەينەكورىنىستەردى تاڭداپ, تالعاپ تۇسىرۋگە ارەكەتتەنەدى. ءتۇسىرۋ الاڭىنا بىرگە بارعان ءجۋرناليستىڭ ماقسات-مۇددەسىن, وقيعانىڭ ءمان- جايىن تەرەڭنەن قامتۋ كەرەك. قىراعىلىق, كورگىشتىك, سەزىمتالدىق, ەڭبەك, تالاپ, ىزدەنىس وپەراتورعا ءتان تىرشىلىك. تورەتاي ءوزىنىڭ تاۋەلسىز قازاقستان ەلىن تۇگەل ارالادى دەۋگە ابدەن بولادى. شەتەلدەردى دە قامتىدى. جيىرما بەس جىلدىق تاجىريبەسى بار قىزمەتكەردىڭ جۇمىسى جوعارعى ورگاندار تاراپىنان لايىقتى باعالاندى.
استانادا جەرلەستەر جيىلىپ, باس قوسىپ جۇزدەسە قالعاندا تورەتايدى تىنىم تاپپاي ىزدەيدى. كۇندەلىكتى قىزمەتىنىڭ سىرتىندا مەرەيتويلاردى, باسقا دا دۋمانداردى ۇلگەرىپ ءتۇسىرىپ جۇرگەنى. ادامعا مادەنيەتتى مىنەز, كىسىلىك قاسيەت, ماماندىققا بايلانىستى مارتەبە قاجەت دەسەك, سونىڭ ءبارى ۇلگىلى وپەراتوردىڭ بويىندا بار.
ەڭبەكقورلىق ادامدى شىڭداپ, ىلگەرى جەتەلەيدى. تورەتاي شيرەك عاسىرداي بۇرىن استاناعا قونىس اۋدارىپ, جۇرتتان قالماي ءۇي تۇرعىزدى. جارى, باياعى مەديتسينا قىزمەتكەرى, ءۇمىت ەكەۋى ءۇش ۇل تاربيەلەپ ءوسىردى. ءبارى دە بالالى-شاعالى. بىلايشا ايتقاندا, اۋلەتى بۇتاقتارى كوپ, جاپىراقتارى جەتكىلىكتى بايتەرەككە اينالىپ بارادى.
تاعى دا تىنىمسىز تەلەوپەراتور تىرلىگىنە ورالايىقشى. بايقايسىزدار ما, وسى ماماندىق يەلەرى ماڭىزدى ءماجىلىستەردە مازاسىز كۇي كەشەدى. تۇك وتىرمايدى. تۇرەگەلىپ تۇرادى. زالداعىلارعا قاراعاندا كوبىنە ءتور جاقتا جۇرەدى. توي-تومالاقتا دا بوساعادا تۇرعانى بايقالمايدى. ءسوزدى ءتۇيىندەپ ايتساق, قىزمەتتەگى بەدەل, ابىرويلارى ۇنەمى ءتور جاقتا. تورعايلىق ايتۋلى ازامات, استانالىق تەلەوپەراتور تورەتاي ءداۋجانۇلى المامبەتوۆتى ءالى دە مەن مۇندالاعان شىڭدارىنان كورۋگە ىنتىقپىز. كوركەم, دەرەكتى بەينە كورىنىستەردى بىرگە تاماشالايىق اعايىن. تۇسىرە بەر, تورەتاي!
ناعاشىباي مۇقاتوۆ,
اقىن
