ادام جۇرەكسىز ءومىر سۇرە المايتىنى سەكىلدى, وتانسىز دا ءومىر سۇرمەك ەمەس. ال ەل ىرگەسىنىڭ بەرىك بولۋى ءاربىر ازاماتتىڭ يگى ىسىمەن ولشەنەتىنى ءسوزسىز. استانا قالاسىنداعى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى اسكەري-تاريحي مۋزەيىندە بۇگىندە كوپشىلىككە ۇلتتىق كادەسىي بۇيىمدارىن جاڭعىرتۋشى, ەلىمىزدەگى جەكەمەنشىك كونە جادىگەرلەر مۋزەي-قورىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى, ەتنوگراف-توپتاماشى رەتىندە تانىلعان باھارگۇل تولەگەنقىزىنىڭ «ۇلى دالا جاۋھارلارى» اتتى جەكە كورمەسى اشىلدى.
باھارگۇل حانىم جيناعان ۇلتىمىزدىڭ اسىل قۇندىلىقتارىنىڭ اربىرىنەن ۇلتىن سۇيگەن جۇرەكتىڭ ءۇنىن ەستىپ تۇرعانداي اسەردە بولدىق. كورمەدەگى كوز تارتارلىق بۇيىمداردىڭ سانى 350-دەن اسادى. جادىگەرلەردىڭ دەنى كونە دۇنيەلەر. كورمە سورەسىنەن قازاق حالقىنىڭ بايىرعى بۇيىمدارىن, اتاپ ايتساق, تۇسكيىز, توقىلعان كىلەمدەر, كۇمىس, التىن بۇيىمدارمەن ارلەپ جاسالعان شولپى, القا, شاشتەڭگە, وڭىرجيەك, ورنەكتى تۇيمەلەر, بىلەزىك, سىرعا سىندى ساندىك بۇيىمداردى كورە الاسىز. قازاق حاندىعى كەزەڭىندەگى ساۋىت-سايماندار, ءحىىى-ءحVى عاسىرلاردا جاسالعان قولونەر تۋىندىلارى, ءحىح عاسىرعا ءتان اڭشىنىڭ پىلتە مىلتىعى, ءحVىىى عاسىرداعى تەڭگەلى كامزول مەن كيمەشەك, ءۇش عاسىر بۇرىن جاسالعان جەز ساماۋرىندار, بولات كەسە, مىس قۇمان سەكىلدى جادىگەرلەر تاريحىمىزعا ساپار شەككىزىپ, حالقىمىزدىڭ تۇرمىس-سالت بۇيىمدارىمەن تەرەڭ تانىستىرادى. كەزىندە شەبەرلەردىڭ كوز مايىن تاۋىسىپ جاساعان قولونەر بۇيىمدارى قاشاندا قاستەرلى, باعالى. ەسكى مۇرالاردى جيناۋدى 20 جىل بۇرىن باستاعان باھارگۇل حانىم كوللەكتسياسىنداعى 1855 جىلى تۋلا قالاسىنداعى قارۋ-جاراق زاۋىتىندا جاسالعان مىلتىق پەن عاسىر بۇرىن ءبىز كەستەمەن توقىلعان تۇسكيىزدى اسكەري-تاريحي مۋزەي قورىنا سىيعا تارتتى. قازىرگى تاڭدا حالقىمىزدىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن كورمە كەلۋشىلەرگە تەگىن قىزمەت كورسەتىپ جاتىر. «باستى ماقساتىم – حالىققا, اسىرەسە جاس ۇرپاققا قازاقتىڭ ۇلتتىق جاۋھارلارىن ناسيحاتتاپ, ونىڭ ماڭىزدىلىعىن دارىپتەۋ» – دەيدى باھارگۇل تولەگەنقىزى. «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا حالىقتىڭ تاڭداۋىمەن «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنا ەنگەن باھارگۇل حانىمنىڭ بۇل كورمەسى استانا قالاسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالىپ وتىر. كورمەگە كەلگەن جۇرت اتا-بابالارىمىزدىڭ قالاي ءومىر سۇرگەنىن, ادەت-عۇرپىمىزدىڭ قانداي بولعانىن كورىپ, رۋحاني كۇش-قۋات جيناپ قايتادى. بۇل – باھارگۇل حانىمنىڭ تالاي جىلعى تاباندى ەڭبەگى مەن ماڭداي تەرىنىڭ جەمىسى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شاۋەشەك قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن باھارگۇل تولەگەنقىزى پەكين مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بيولوگيا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. پەكيندە جۇرگەندە قىتاي حالقى ءوز تاريحىنا اسا ءمان بەرىپ, بايىرعى بۇيىمدارىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتايتىنىن بايقايدى. ولاردىڭ ءبىرازىن باھارگۇل حانىمنىڭ ءوزى دە كورىپ, ءتانتى بولعان ەكەن. سول كەزدە «مەن ءوز حالقىمنىڭ اسىل مۇرالارىن جيناپ, باي ءداستۇرىن ناسيحاتتايمىن» دەپ الدىنا ماقسات قويادى. مىنە, 20 جىلدان بەرى كونە جادىگەرلەرىمىزدى جيناپ, كوپشىلىككە تانىستىرىپ جۇرگەن باھارگۇل حانىمعا «اتامنىڭ, اجەمنىڭ كوزى ەدى» دەپ, ەسكى بۇيىمدارىن الىپ كەلۋشىلەر دە بار ەكەن. كوللەكتسياسىنداعى تاريحي دۇنيەلەردىڭ قاتارىن تولىقتىرۋ ءۇشىن باھارگۇل حانىم ولاردى ساتىپ الۋعا دا دايىن. كىشكەنتايىنان اناسىنىڭ سىرماق, كەستە تىگىپ, تەكەمەت باسقانىن كورىپ, ونەرگە جاقىن بولىپ وسكەن قىزدىڭ بۇگىندە ارمانى ورىندالدى دەۋگە بولادى. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى جيناپ قانا قويماي, مادەنيەتىمىزدىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسىپ جۇرگەن باھارگۇل حانىم بۇگىندە ەلدىڭ ىستىق ىقىلاسىنا, العىسىنا بولەنىپ ءجۇر. بۇدان اسقان قانداي ماراپات بولۋى مۇمكىن؟! ەڭبەكتىڭ ەلەنگەنى وسى ەمەس پە؟! جۇرتشىلىقتى ءالى تالاي جاۋھار دۇنيەلەرىڭىزبەن قۋانتىپ, رۋحاني بايلىق سىيلاي بەرەسىز دەگەن سەنىمدەمىز. ەڭ باستىسى باسىڭىز امان بولسىن, ەڭبەگىڭىزدىڭ جەمىسىن كورىڭىز!
باعداگۇل راحمەتقىزى,
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى
