كەزىندە حالقىمىزدىڭ قالاعاڭى اتانعان كورنەكتى قالامگەر قالتاي مۇحامەدجانوۆ اعامىز «ۇلىسىمنىڭ ۇيىتقىسى – وڭتۇستىك» دەپ ايتقان ەكەن. ايتسا ايتقانداي, استاناداعى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى كۇندەرى اياسىندا جىلى ولكەدەن جەتكەن جىل قۇستارىنداي بىرقاتار مادەني شارالاردىڭ شىمىلدىعى ءتۇرىلىپ, ەلوردالىقتارعا تاماشا تارتۋ جاسالدى.
شىرايلى ولكەنىڭ شەجىرەسى
الدىمەن باس قالاداعى ۇلتتىق مۋزەيدە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى بەينەلەۋ ونەرى مۋزەيىنىڭ «شىرايلى وڭتۇستىك شەجىرەسى» اتتى جىلجىمالى كورمەسى اشىلدى.
كورمەدە حالقىمىزدىڭ ۇزىنا بويعى تاريحىنداعى ەلەۋلى كەزەڭدەرى قامتىلعان. حاندىق ءداۋىردەن باستالعان جادىگەرلەر مەن 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس پەن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى بەينەلەگەن كارتينالار قويىلدى. سونىمەن بىرگە, كورمەدە قازاقستاننىڭ گرافيكاسىن قالىپتاستىرعان سۋرەتشىلەر ۆ.ولەنوۆتىڭ «كەڭەستىك بەيبىت اسپان كۇزەتىندە», ە.سيدوركيننىڭ «قىز جىبەك», «اقساقال», ا.دروزدوۆتىڭ «ىلە وزەنىنىڭ جاڭا ارناسى» جانە ق.تىنىبەكوۆتىڭ «دومالاق انا», «تۋعان ولكە», ب.وتەپوۆتىڭ «بايتەرەك» سىندى گوبەلەندەرى كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ۇسىنىلدى.
شارانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ۇلاسبەك سادىبەكوۆ ءسوز الىپ, ءوڭىردىڭ تاريحى مەن رۋحانياتى تۋرالى ساليقالى ءسوز قوزعادى.
– تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا استانادا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ كۇندەرى ءوتىپ جاتىر. وسى جيىرما بەس جىلدا ەلىمىز ۇلكەن بەلەستەردى باعىندىردى. وعان وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ دا قوسقان ۇلەسى زور. اسىرەسە, مادەنيەت پەن ونەردە ايتۋلى جاڭالىقتار كوپ بولدى. ونى وسى كورمەدەن كورۋگە بولادى, – دەدى ول. ءوز كەزەگىندە ۇلتتىق مۋزەي ديرەكتورى دارحان مىڭباي دا ەلوردالىقتارعا تاماشا سىي جاساعان وڭتۇستىكقازاقستاندىقتارعا العىسىن ءبىلدىردى.
كورمەدەن كەيىن مۋزەيدىڭ كونتسەرت زالىندا حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, بەلگىلى اقىن ءحانبيبى ەسەنقاراقىزىمەن كەزدەسۋ ءوتتى. وندا اقىن جۇرتشىلىققا جاڭا ولەڭدەرىن وقىپ, وقىرماندارمەن ەمەن-جارقىن تىلدەستى. كەش بارىسىندا ونىڭ ولەڭدەرىنە جازىلعان اندەر ورىندالدى. حالايىق «حان قىزىنداي ءحانبيبى» دەپ ەركەلەتەتىن اقىن اپايىمىزدىڭ كەشى ءابدىمومىن جەلدىباەۆ اعامىزدىڭ «ەركە سىلقىم» كۇيىندەي جايماشۋاق كەيىپتە بولدى.
جازۋشىلارمەن وتكەن جۇزدەسۋ
وڭتۇستىك ولكەدەن قالام ۇستاعان قايراتكەرلەر كوپ شىققان. اسىرەسە, بالا كۇنىمىزدەن وسى وڭىردەن قاناتتانعان ناسىرەددين سەراليەۆ پەن قاراۋىلبەك قازيەۆ اعالارىمىزدىڭ شىعارمالارىنان ءسۇيسىنىپ وقۋشى ەدىك. وسىنداي ارداقتى ازاماتتاردىڭ ىزگى جولىن جالعاعان مارحابات بايعۇت اعامىزدىڭ تۋىندىلارى دا ءبىر توبە.
وقىرماندارمەن كەزدەسۋگە ارنالعان كەشتى قارا ءسوزدىڭ جۇيرىگى اتانعان مارحابات اعامىزدىڭ ءوزى مولدىرەتىپ جۇرگىزدى. ول كىسى وڭتۇستىكتەگى ادەبي الەم تۋرالى تەرەڭىرەك اڭگىمەلەدى. مۇندا دا العاشقى ءسوزدى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ۇلاسبەك سادىبەكوۆ الىپ, ايماقتىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى مەن مادەني قۋاتى جايىندا پاراساتتى وي ءوربىتتى. كىتاپحانا ديرەكتورىنا ءوڭىر تۋرالى جاڭادان شىققان كىتاپتاردى سىيعا تارتتى.
كەشتىڭ كورىگىن وڭتۇستىكتەن كەلگەن نارماحان بەگالى, ءحانبيبى ەسەنقاراقىزى, باقىتجان الديار, سەرىك سەيىتمان سەكىلدى بەلگىلى اقىندار قىزدىردى. اسىرەسە, ءاربىر ولەڭى تاڭعى شىقتاي مولدىرەپ تۇراتىن نارماحان بەگالى اعامىزدى كورىپ, قۋانىپ قالدىق. اقىنداردىڭ بارلىعى دا جاڭا ولەڭدەرىن وقىدى. وزدەرىنىڭ تۋعان ولكەلەرى جايىندا سالماقتى ءسوز قوزعادى. شارا بارىسىندا وبلىستىق «وتىرار» عىلىمي امبەباپ كىتاپحاناسىنىڭ «ۇلىسىمنىڭ ۇيىتقىسى – وڭتۇستىك» اتتى كىتاپ كورمەسى ۇيىمداستىرىلدى.
سونىمەن بىرگە, ءدال وسى كىتاپحانادا وڭتۇستىكتەن ات ارىتىپ كەلگەن جاس اقىن داۋرەن ايمانبەتتىڭ جىر كەشى ءوتتى. وعان ەلوردالىق شايىرلار دا قاتىستى. بارلىعى دا جاس دارىنعا ىزگى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى. اقىننىڭ ءوزى دە وسى كەشتى ۇيىمداستىرۋعا ۇيىتقى بولعان كىتاپحانا ۇجىمى مەن وقىرماندارعا العىسىن ايتتى.
كورەرمەن جۇرەگىن ەلجىرەتتى
كەشكە قاراي جاستار تەاترىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جۇمات شانين اتىنداعى اكادەميالىق قازاق دراما تەاترى جازۋشى ءسابيت دوسانوۆتىڭ «توزاق شەڭبەرى» اتتى تراگەدياسىن استانالىقتارعا تارتۋ ەتتى. قويىلىمعا جەلتوقسان وقيعاسى ارقاۋ بولعان. ونداعى قايسار قىز-جىگىتتەردىڭ وشپەس رۋحى بەينەلەنگەن. باس كەيىپكەردەن جەلتوقسان قاھارمانى اتانعان قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ تۇلعاسىن تانۋعا بولادى. سول كەزدەگى الاڭعا شىققان جاستاردىڭ ازاپتى ساتتەرىن كورگەندە, كوزىمىزگە جاس كەلدى. سپەكتاكلدىڭ قويۋشى رەجيسسەرى – ش.ايتماتوۆ اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىقتىڭ يەگەرى قۋاندىق قاسىموۆ. قويىلىمدى جۇرتشىلىق وتە جىلى قابىلدادى.
«سپەكتاكل ماعان وتە ۇنادى. 86 جىلعى كوتەرىلىستىڭ قالاي بولعانى, قالاي وتكەنى تۋرا كوز الدىما كەلدى. كوزىمە ەرىكسىز جاس الدىم. وسى قويىلىمدى سونداي شىنايى ەتىپ كورسەتكەن تەاتر ارتىستەرىنە شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن. وسىنداي پاتريوتتىق شىعارمالار جاستارعا كوبىرەك كورسەتىلسە دەيمىز. ولار ازاتتىقتىڭ قانداي جولمەن كەلگەندىگىن ءبىلۋ قاجەت» دەيدى ساۋلە قارسىبەكوۆا دەگەن كورەرمەن.
سونداي-اق, استانالىقتار «وڭتۇستىك-فيلم» كينوستۋدياسى تۇسىرگەن بىرقاتار كينولار مەن مۋلتفيلمدەردى تاماشالادى. ءدال وسى ولكەدە بالالارعا ارنالعان مۋلتفيلم ءتۇسىرۋدىڭ جاقسى دامىپ كەلە جاتقانىن بايقادىق. مادەني كۇندەر سوڭى كونگرەسس-حولل سارايىنداعى وڭتۇسىك ولكەنىڭ ءۇش جۇزگە جۋىق ونەر شەبەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن «ءان شاشۋىم وزىڭە, مەرەيلى استانام» اتتى گالا-كونتسەرتكە ۇلاستى. ونى استانا اكىمى اسەت يسەكەشەۆ پەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى جانسەيىت تۇيمەباەۆ تاماشالادى. شارا اياسىندا «نۇرىن شاشقان وڭتۇستىك» اتتى فوتوكورمە ۇيىمداستىرىلدى.
ازامات ەسەنجول
