جاھاندانۋ ۇدەرiسi جاستارعا شەتەلدە وقۋ ءۇشiن ۇلكەن مۇمكiندiك تۋدىرۋدا. بiرiككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ مالiمەتiنشە, 1995 جىلى الەمدە شەتەلدiك ستۋدەنتتەردiڭ سانى 1,3 ميلليون بولسا, 2000 جىلى 2,1 ميلليونعا ءوسiپ, 2009 جىلى 3,7 ميلليوننان استى.
شەتەلدiك ستۋدەنتتەردiڭ سانى كۇننەن كۇنگە ارتقانىمەن, ۇكiمەت تاراپىنان قارجىلاندىرۋ تومەندەي ءتۇستi. سوندا شەتەلدiك ستۋدەنتتەردi كiم قارجىلاندىرىپ وتىر؟ سانى نەگە ارتۋدا؟
اقش-تىڭ حالىقارالىق بiلiم ينستيتۋتى تاراپىنان جاسالىنعان ساراپتاما بويىنشا, اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرi شەتەلدiك ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتاردىڭ 45 پايىزىنا قارجىلاي كومەك كورسەتسە, قالعانى ءوز قاراجاتتارىمەن وقىپ ءجۇر. وسىعان قاراعاندا, بۇعان دامۋشى ەلدەردە ءومiر ءسۇرۋ دەڭگەيiنiڭ كوتەرiلۋi سەپتiگiن تيگiزiپ وتىر. وسىلايشا, شەتەلدiك ستۋدەنتتەر ماسەلەسi بالاما شەشiم رەتiندە, بiر جاعىنان, نارىقتا قارجى كوزi بولسا, ەكiنشi جاعىنان, عىلىمي زەرتتەۋدi دامىتۋ ءۇشiن ادام رەسۋرستارى كوزi بولىپ تابىلادى.
سوڭعى جىلدارى ستۋدەنتتەردiڭ حالىقارالىق اعىمى iرi سالاعا اينالىپ وتىر. ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ مالiمەتi بويىنشا, وسى ۇيىمعا مۇشە ەلدەردiڭ وزiندە 2000 جىلى شەتەلدiك ستۋدەنتتەر نارىعى 30 ميلليارد اقش دوللارىن قۇراعان. كەيبiر ستاتيستيكا ورتالىقتارى بۇل نارىقتى 1999 جىلدىڭ وزiندە 2 تريلليون دوللاردان اسىپ تۇسەتiنiن شامالادى. 2005 جىلى شەتەلدiك ستۋدەنتتەر اقش ەكونوميكاسىنا 13 ميلليارد دوللار كولەمiندە ۇلەس قوسقان. بiلiم ەكسپورتتاۋشى مەملەكەتتەردiڭ باسىندا اقش, ۇلىبريتانيا, اۆستراليا, يتاليا جانە كانادا تۇر. بiزدiڭ ەلدiڭ دە وسى باعىتتى ۇستاناتىنىن پرەزيدەنتتiڭ «بولاشاق» باعدارلاماسىنا وزگەرتۋ ەنگiزگەنiنەن بايقاۋعا بولادى. ەلباسى نەگiزiن قالاعان نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتi مەن ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتi – وسىنىڭ ۇلگiسi.
ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ-دە ءۇش جۇزگە جۋىق شەتەل ستۋدەنتتەرi وقيدى. ولار – اۋعانستان, اقش, ازەربايجان, بەلارۋس, جاڭا زەلانديا, جاپونيا, قىتاي, قىرعىزستان, موڭعوليا, وڭتۇستiك كورەيا, وزبەكستان, رۋمىنيا, رەسەي, تاجiكستان, تۇركiمەنستان, ۋكراينا ەلدەرiنiڭ وكiلدەرi. شەتەل ستۋدەنتتەرiنiڭ باسىم بولiگi ءتۇرلi مەملەكەتارالىق گرانتتار نەگiزiندە بiلiم الادى. بۇگiنگi تاڭدا ولاردىڭ 10 پايىزعا جۋىق بولiگi عانا اقىلى نەگiزدە بiلiم الۋدا.
بiلiم الاتىن شەتەل ستۋدەنتتەرiنiڭ جارتىسىنان استامى تاريحي وتانىنا ورالعان ۇلتىنىڭ وكiلدەرi بولىپ تابىلادى. شەتەلدiك ستۋدەنتتەر سانىنىڭ كوبەيۋi ەلدەگi جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ حالىقارالىق رەيتينگiنiڭ كوتەرiلۋiنە تiكەلەي سەپتiگiن تيگiزەدi.
وتكەن عاسىر مەن سوڭعى ونجىلدىقتار اياسىندا ەۋروپا جانە سولتۇستiك امەريكا بiلiمگەرلەرi جاپونياعا قاراي اعىلسا, بىلتىرعى قىركۇيەك وقيعاسىنان كەيiن بۇل باعىت باسەڭدەي ءتۇستi. اتالمىش نارىققا سينگاپۋردىڭ, وڭتۇستiك كورەيا مەن مالايزيانىڭ الدىڭعى قاتارلى جوعارى وقۋ ورىندارى اتسالىسۋدا. ءار ەلدiڭ عىلىمي-تەحنولوگيالىق دامۋى, يننوۆاتسيالىق ورلەۋi ۋنيۆەرسيتەتتەردiڭ وسى نارىققا كiرۋiمەن تiكەلەي بايلانىستى ەكەنiن بايقاۋعا بولادى. سوڭعى جىلدارى اتالعان مەملەكەتتەر جاڭا ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ۇلگiسiنە اينالعانى جالپىعا ءمالiم. 2008 جىلعى قارجى داعدارىسى جانە قازiرگi ەۋروپالىق وداق پەن اقش-تاعى ەكونوميكالىق شىرعالاڭ قىتاي, ءۇندiستان سياقتى ەلدەردiڭ شەتەلدiك ستۋدەنتتەر نارىعىنا كiرۋiنە ۇلكەن مۇمكiندiك جاسادى. ەندi بۇل باسەكەلەستiككە قارسى ەۋروپالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر قارقىندى جۇمىس جۇرگiزۋدە. ەۋروپادا شەتەلدiك ستۋدەنتتەردi كiرiس كوزi رەتiندە عانا قاراستىرىپ قويماي, ولارعا كارi قۇرلىقتىڭ دەموگرافيالىق قۇلدىراۋىنا بالاما شەشiم رەتiندە قارايدى. دەموگرافيالىق تۇرعىدان جاستار سانى ازايىپ كەتكەندiكتەن ۋنيۆەرسيتەتتەر جەرگiلiكتi تالاپكەرلەردiڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشiن شەتەلدiك تالاپكەرلەرگە مۇقتاج بولىپ وتىر. ستۋدەنتتەردiڭ حالىقارالىق اعىمىن جولداۋشى ءارi قابىلداۋشى تاراپتىڭ ۇكiمەتتەرi قولداپ وتىر. اقش-تىڭ «فۋلبرايت», ەۋروپالىق وداقتىڭ «ەرازمۋز مۋندۋس» باعدارلامالارى وسىعان ايقىن دالەل. ەلiنە ورالعان ستۋدەنتتەر ەكi ەلدiڭ تاجiريبەسi مەن مادەنيەتiن ناسيحاتتاۋمەن قوسا, ساۋدا اينالىمى مەن ورتاق جوبالار ءۇشiن دايىن ادام رەسۋرستارى بولىپ تابىلادى.
بiلiم وردالارى ەلiمiزدەگi ەكونوميكالىق جەتiستiكتەرiنە ساي بiلiم مەن عىلىم سالاسىندا ايتارلىقتاي كورسەتكiشتەرگە قول جەتكiزiپ وتىر. 2011 جىلعى QS رەيتينگi بويىنشا الەمدەگi 450 ۋنيۆەرسيتەتتiڭ قاتارىنا كiرسە, 2011 جىلى دۇنيەجۇزiندەگi ەڭ ۇزدiك 400 ۋنيۆەرسيتەتتiڭ قاتارىندا بولادى دەپ كۇتiلۋدە.
بۇعان ەۇۋ-دىڭ بiلiم جانە عىلىم سالاسىندا الەم ۋنيۆەرسيتەتتەرiمەن بەلسەندi ىنتىماقتاسۋى, شىنايى ارiپتەستiك قۇرۋى وراسان زور ۇلەس قوسىپ وتىر. الەمنiڭ ءتۇرلi ەلiندەگi 100-دەن اسا جوعارى وقۋ ورنىمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلiسiمشارت جاسالىپ, ستۋدەنتتەرiمiز شەتەلدiك جوعارى وقۋ ورىندارىندا بiلiم الۋعا, وقىتۋشى-پروفەسسورلارىمىز تاجiريبە الماسۋعا, بiرلەسiپ عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالارىن قۇرۋعا, الەمدەگi سوڭعى عىلىمي جەتiستiكتەردi قازاقستان عىلىمىنا ەنگiزiپ, بiرلەسە قىزمەت iستەۋگە جول اشۋدا. سونداي-اق, يسپانيانىڭ ەلشiلiگiمەن كەلiسسوزدەر ناتيجەسiندە ۋنيۆەرسيتەتiمiزدە ايماقتاعى جالعىز يسپان تiلi ورتالىعى اشىلدى. قارجى ماسەلەسiن ەلشiلiك ءوز موينىنا الدى. بۇل ستۋدەنتتەرگە تiل ۇيرەنiپ قانا قويماي, يسپان تiلiن مەڭگەرگەندiگi تۋرالى «DELE» كۋالiگiن يەلەنۋگە مۇمكiندiك بەرەدi.
وسى جىلدىڭ 10 مامىرىندا, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى پولشا ەلشiلiگiنiڭ قارجىلىق قولداۋىنىڭ ارقاسىندا ەۇۋ-دە پولياك مادەني-وقىتۋ ورتالىعىنىڭ رەسمي اشىلۋ سالتاناتى ءوتتi. ەۇۋ-دىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرi پولياك ەلiنiڭ تiلi مەن مادەنيەتiمەن عانا تانىسىپ قويماي, بiلiم سالاسىنداعى بايلانىستى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ الدىن الا ۇسىنىسىمەن, ستيپەنديالىق باعدارلامالارعا دا قاتىسا الادى.
ەۇۋ-دىڭ وقىتۋشىلارى, تۇلەكتەرi مەن ستۋدەنتتەرi «بولاشاق» ستيپەندياسىنىڭ سايىسىنا بەلسەنە قاتىسۋدا. سوڭعى جىلدارى ۋنيۆەرسيتەتiمiز رەسپۋبليكاداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ iشiندە ستيپەندياتتار سانى جاعىنان بiرiنشi ورىندى بەرمەي كەلەدi.
قازiرگi تاڭدا ەۇۋ-دا الەمنiڭ 14 مەملەكەتiنەن كەلگەن 256 شەتەل ازاماتى بiلiم الۋدا.
الەن سابىروۆ,
ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ-دiڭ حالىقارالىق قاتىناستار دەپارتامەنتiنiڭ ديرەكتورى
