ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن بيىل ەلىمىزدە ەكىنشى رەت وتكىزىلگەن «مەرەيلى وتباسى» ۇلتتىق بايقاۋىندا «مەيىرلى وتباسى» نوميناتسياسى بويىنشا جەڭىمپاز اتانعان استانالىق رامازان بۇركىتبايۇلى مەن قامقا ماديقىزىن جەرگىلىكتى جۇرت جاقسى بىلەدى. سەبەبى, ولار – باس قالانىڭ بايىرعى تۇرعىندارى.
جاسانوۆتاردىڭ قاي-قايسىنان دا قامقورلىق پەن قولداۋ, سىيلاستىق پەن تۇسىنىستىك, وزىنەن گورى وزگەنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا الاڭداپ, جاناشىرلىق تانىتۋ سەكىلدى قاسيەتتەردى اڭعاراسىز. سۇرىنگەندى قولتىعىنان دەمەي بىلەتىن بۇل جاندار ءدال وسى ادامي اسىل مىنەزدەرىنىڭ ارقاسىندا ءومىر ايدىنىندا كەزدەسكەن قيىندىقتارعا مۇجىلمەي, ونى جەڭۋگە بىرلەسە ۇمتىلىپ كەلەدى.
قوسىلعان قوس وزەن سەكىلدەنىپ
رامازان مەن قامقا مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەن كەزدەرىنەن تانىس. التى جاسىندا اكەسىنەن ايىرىلىپ, اعا قولىندا تاربيەلەنگەن بالا كىشكەنتايىنان جان مەن ار تازالىعىن كوكىرەگىنە ءتۇيىپ وسەدى. سوزگە شورقاق بولسا دا, ىسكە كەلگەندە تىندىرىمدى, العىر دا اقكوڭىل جىگىتتى تۇستاستارى ەرەكشە قادىر تۇتادى. دوسقا سىيلى, الابوتەن قىلىعى جوق, اڭقىلداق ازاماتتى قامقا دا ۇناتىپ قالادى. اقىرى, ءدام-تۇزدارى جاراسىپ, جەتى جىل تانىستىقتان سوڭ, جاستار ءسوز بايلاسادى.
الدىمەن ەكى قىز, سودان كەيىن ەكى ۇل تۋعان انا شاڭىراق شاتتىعىنا بولەنىپ, قۇداي قوسقان قوساعىمەن بالاپاندارىنىڭ قۋانىشىنا كەنەلىپ, جۇبايلىق عۇمىردىڭ باقىتتى ءساتتەرىن باسىنان وتكەرىپ جاتقان-دى. ومىردە قايعى-مۇڭنىڭ بارىنان مۇلدە حابارسىز ەدى. كەنەت, بالاباقشاداعى تاربيەشى اپاي قۇلاعىنىڭ مۇكىسى بار نۇرلاننىڭ ۇزاقتى كۇنگە جالعىز ءوزى وينايتىنىن, دىبىسقا ەلەڭدەمەيتىنىن, ياعني مۇلدە ەستىمەي قالعانىن ەستىرتكەندە, قامقا ەسەڭگىرەپ قالادى. ءومىر وسىمەن توقتاعانداي كورىنىپ ەدى, بايقاپ قاراسا, تاعدىردىڭ «سىيى» مۇنىمەن شەكتەلمەپتى. كەيىن جاسۇلانى ستافيلاكوكپەن اۋىرىپ, ءدارىگەرلەر باسقا ءدارى بولماعاندىقتان, كانامەتسينمەن ەگەتىندەرىن, بىراق مۇنىڭ سوڭى بالانىڭ ەستۋ قابىلەتىن تومەندەتۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتقاندا, باسقا تۇسكەننەن پەندەنىڭ قاشىپ قۇتىلا الماسىن انىق سەزىندى. اللانىڭ سالعانىنا كونبەسكە شارا بار ما؟! وسىلايشا, ويلاماعان جەردەن تاعدىر وتباسىن سىناققا الادى. سول ءسات سەنىم مەن سەزىم, ماحاببات پەن مەيىرىم ولاردى بۇرىنعىدان بەتەر بىرىكتىرە تۇسەدى. قينالا ءجۇرىپ, قايىرىمدى بولۋدى, ءبىر-بىرىنە جاناشىرلىق تانىتۋدى, جانىنداعىلارعا جاقسىلىق جاساۋدان جالىقپاۋدى ۇيرەنەدى. باسىنا قانداي ءىس تۇسسە دە جاسىماي, كەرىسىنشە, ەرىك-جىگەرىن قايراي تۇسكەن جاسانوۆتار بەلدى بەكەم بۋىپ, بالاعا, باۋىرعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ولاردى العا جەتەلەيدى.
وتباسىنىڭ بۇگىنگى كاسىبى – قايىرىمدىلىق. «وسى جىلدار ارالىعىندا رامازان ماعان قولداۋ كورسەتپەسە, بالالارىمنىڭ ءارى وتباسىمنىڭ تاعدىرى نە بولارىن كىم ءبىلسىن؟!» دەيدى قامقا ماديقىزى.
قيىندىقتان قايمىقپايتىن قامقا
ول – وتباسىندا قىزدىڭ ۇلكەنى. ۇزاق جىل تاريح پانىنەن ساباق بەرگەن اكەسى اسا ءبىلىمدى, كەزىندە مەكتەپ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارىپ, وسكەلەڭ ۇرپاق تاربيەسىنە ءبىر كىسىدەي اتسالىسسا كەرەك. تاعدىردىڭ ىسىنە نە شارا؟! 52 جاسىندا ءبىر اياعىنان جۇرە الماي, سال بوپ قالادى دا, ون ءبىر بالانى شەشەسى جالعىز ءوزى جەتكىزەدى.
ءالى ەسىندە, ون جاس شاماسىنداعى كەزى. اناسى ەت تۋراپ تۇرىپ قولىن وڭدىرماي كەسىپ الادى دا, ول كىسىنىڭ كۇندەلىكتى اتقاراتىن بار جۇمىسى جالعىز وزىنە قاراپ قالادى: ۇيدەگى سيىردى, ءتىپتى بيەنى دە كىپ-كىشكەنتاي قىز ءوزى ساۋادى. سوندا تۇنىمەن كوز ىلمەي, ەرتەڭىنە اتقاراتىن شارۋاسىن ويشا جوسپارلاپ, قايتسەم اناما جەڭىل بولادى دەگەن وي جەتەگىندە جاتىپ, قالعىپ كەتەدى.
ءبىر كۇنى ءتۇس كورەدى. تۇسىندە وزىنەن كەيىنگى بارلىق ىنىلەرىن ارقاسىنا سالىپ الىپ, ۇشىپ بارادى ەكەن. تومەندەگى قاسقىرلار بولسا مۇنى تىستەپ الۋعا ۇمتىلادى. بىراق, بۇل بيىككە قاراي ۇشا بەرەدى, ۇشا بەرەدى…
قارشاداي قىزىنىڭ قامقور پەيىلىنە قايران قالعان اناسى سوندا: «ە, قاراعىم, مىنا ىنىلەرىڭە قامقور بولادى ەكەنسىڭ. بۇيىرتسا, بيىككە سامعايسىڭ ءالى» دەپ باتاسىن بەرەدى. سول اناسى كوزى جۇمىلعانشا, ەشكىمگە سالماعىن سالماي, بالاپاندارىنىڭ تىلەۋىن تىلەۋمەن بيىل 84 جاسىندا دۇنيەدەن ءوتتى.
قيىندىقتى كوتەرە الاتىن ادامعا عانا بەرەدى دەۋشى ەدى بۇرىنعىلار. بالاپاندارىن جەتكىزۋ جولىندا قامقانىڭ كورمەگەن قۇقايى جوق. اسىرەسە, بالالار مەكتەپكە باراتىن كەزدە قاتتى قينالدى. استانانىڭ بىردە-ءبىر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى ولاردى قابىلداماعان سوڭ, ەكى بالانى اتباسارداعى ەستىمەيتىن بالالارعا ارنالعان مەكتەپكە, كەيىن تالدىقورعانداعى ارناۋلى مەكتەپكە بەرەدى. سول جىلى بالالارىمەن بىرگە وزدەرى دە سول قالاعا كوشىپ كەتەدى.
ءسويتىپ, 1998 جىلى ول استانادا مۇگەدەك بالالار قوعامىن قۇرىپ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ماسەلەسىمەن اينالىساتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمعا جەتەكشىلىك ەتەدى.
تاڭىردەن تىلەگەنى سابىر عانا
ءاربىر اتا-انا ءوز پەرزەنتىنىڭ ادەپتى, سانالى, يماندى دا يبالى, وتانىنىڭ سۇيىكتى جانە كىشىپەيىل ازاماتى بولىپ جەتىلۋىن قالايدى. ال, مۇگەدەك بالاسى بار انا ءۇشىن بالاسىنىڭ اماندىعىنان باسقا ارمان بار ما؟! ەڭبەك جولىن ساۋدا سالاسىندا قىزمەت ەتۋدەن باستاعان قامقاعا سول كەزدە بىرەۋ كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە وسىنداي قوعام اشىپ, قايىرىمدىلىقپەن اينالىساسىڭ دەسە سەنبەس ەدى. تاعدىردىڭ جازۋىن كورمەيسىز بە؟ ويلانۋعا دا مۇرشا بەرمەي, اقىرى وسى باعىتتى تاڭدايدى. كوكسەگەنى – بالاپاندارىنىڭ باسقا بالالار سەكىلدى مەكتەپكە بارىپ, ەل قاتارلى ءبىلىم الىپ, ومىردەن ءوز ورىندارىن تابۋىنا تيتتەي دە بولسا سەپتىگىن تيگىزۋ. قالتاسىندا – اقشاسى, ەڭ بولماسا ارقاسىندا تىرەۋ بولار اۋقاتتى اعاسى دا جوق جانعا مۇنداي ارمانعا قول جەتكىزۋ وڭاي ەمەس, ارينە. ول سونى ءتۇسىندى, ءتۇسىندى دە تاڭىردەن سابىر تىلەدى. «سابىر ءتۇبى – سارى التىن».
بۇگىندە قامقا جاسانوۆا – «جان» مۇگەدەكتەر قۇقىعى جونىندەگى ازيا قوعامى بىرلەستىگى استانا بولىمشەسىنىڭ جەتەكشىسى, قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىعىن قورعاۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ مۇشەسى. قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە ارالاسا ءجۇرىپ, ول وتباسى-وشاق قاسىنىڭ تىرلىگىن ءبىر ءسات ەستەن شىعارمادى.
مۇگەدەكتەر ماسەلەسى مازالايدى
ەلباسىنىڭ بيىلعى «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات, ءبىر مۇددە, ءبىر بولاشاق» اتتى جولداۋىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگى ايتىلدى. «ولار ءۇشىن قازاقستان كەدەرگىسىز ايماققا اينالۋعا ءتيىس. بىزدە از ەمەس ونداي ادامدارعا قامقورلىق كورسەتىلۋگە ءتيىس, بۇل – ءوزىمىزدىڭ جانە قوعام الدىنداعى ءبىزدىڭ پارىزىمىز» دەدى ن.نازارباەۆ. مەملەكەت باسشىسىنىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى جۇمىسپەن قامتۋعا ەرەكشە ءمان بەرگەنىنە, سونىڭ ارقاسىندا جەر-جەردە وسى ماسەلە كۇرت قولعا الىنىپ, بۇگىنگى تاڭدا ولاردىڭ ءومىرىن وزگەرتۋگە ۇلكەن مۇمكىندىك تۋىپ تۇرعانىنا قۋانادى. بۇل رەتتە قامقا ماديقىزى تەلەديدار ارقىلى, گازەت-جۋرنالدار بەتتەرىندە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن, بەلگىلى ءبىر جەتىستىككە جەتكەن, ءتىپتى تەمىر تۇلپار تىزگىندەگەن مۇگەدەكتەردى كورسەتىپ ناسيحاتتاسا, ۇيدە وتىرعان مۇگەدەكتەر سولاردى كورىپ تالپىنار ەدى دەگەن ويىن جاسىرمايدى. ءالى دە بولسا كەيبىر قوعامدىق مەكەمەلەردە مۇگەدەكتەردىڭ كىرىپ-شىعۋلارىنا مۇمكىندىكتىڭ جاسالماۋىنا, ولاردىڭ كوپ جاعدايدا قوعامدىق كولىكتەرمەن جۇرە الماۋىنا الاڭدايدى. اقش-قا بارعان ساپارىن ءجيى ەسىنە الادى. وندا كەز كەلگەن شاعىن اۋدانداعى نەمەسە تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىندەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە قاراستى مەكتەپتەردە, بالاباقشالاردا مۇگەدەكتەرگە ارنالعان سىنىپتار بار. مۇگەدەك بالالار ساۋ بالالارمەن ءبىر مەكتەپتىڭ ەسىگىنەن كىرىپ, ءبىر اسحانادا تاماق ىشەدى, ءبىر زالدا شىنىعادى. ولاردىڭ ايىرماشىلىعى بولەك سىنىپتاردا, كابينەتتەردە وتىرىپ وقيدى. بىزدە دە وسىلاي بولسا عانا مۇگەدەك بالالار وزدەرىن قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەسى رەتىندە سەزىنەدى, قوعام ومىرىنە بەلسەنە ارالاسۋعا تىرىسادى. ساۋ بالالار بولسا ولاردى شەتتەتپەيدى. كەرىسىنشە, ولارعا كومەكتەسۋگە, قول ۇشىن بەرۋگە دايىن تۇراتىنىن اڭگىمەلەي كەلە, بىزدە مۇگەدەك بالالاردى وقىتاتىن مامانداردىڭ جەتىسپەيتىنىنە قىنجىلادى.
«مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ بويلارىندا ومىرگە دەگەن قۇشتارلىق, قۇلشىنىس ەرەكشە بولادى. ولارعا ارناپ جىل سايىن رەسپۋبليكالىق فەستيۆال وتكىزەمىز, حالىقارالىق شىعارماشىلىق سايىستارعا دا بەلسەنە قاتىسادى. ولاردىڭ ءوز-وزدەرىن مەيلىنشە ەركىن ۇستاۋىنا وسىنداي مادەني ءىس-شارالاردىڭ بەرەرى كوپ» دەيدى قامقا جاسانوۆا. ول الداعى ۋاقىتتا استانانىڭ ءار اۋدانىندا ءمۇگەدەك بالالارعا ارنالعان شاعىن ورتالىقتار اشۋدى ارماندايدى.
شاتتىعى شالقىعان شاڭىراق
«بىرلىك بار جەرگە باق قونادى». ال, بالانىڭ ساناسى تازا بولىپ, وتباسىندا مەيىرىمگە بولەنىپ وسسە, ول قاتىگەزدىك پەن قاتەلىكتىڭ اۋىلىنان الىس بولادى. جاسانوۆتار وتباسىنىڭ ۇل-قىزى اتا-انا ماحابباتىنا قانىپ ءوستى. قىزدارى وسى جەردە ۋنيۆەرسيتەت ءبىتىرىپ, تۇرمىسقا شىقتى. ۇلدارى دا وزدەرى تاڭداعان ماماندىق بويىنشا ءبىلىم الىپ, وتاۋ قۇرىپ, جاندارىنا جاقىن كاسىپپەن اينالىسىپ ءجۇر. بۇگىندە نۇرلان سپورت شەبەرى بولسا, جاسۇلان – ديزاينەر. قىزىلگۇل «جاسنۇر» ساڭىراۋلار اسسوتسياتسياسى» جاستار ۇيىمىن باسقارسا, اسەمى – قالالىق مۇگەدەك بالالار قوعامىنىڭ قولداۋىمەن قۇرىلعان «بالام-اي» قايىرىمدىلىق قورىنىڭ جەتەكشىسى.
وتباسى باقىتىنىڭ سىرى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىن-ءبىرى باعالاي بىلۋىندە, قانداي ماسەلەنى دە بىرلەسە, اقىلداسا شەشۋىندە دەسەك, ارتىق-كەمدى تىزبەلەمەي, كەشىرىمشىل بولعان جاندار عانا شاڭىراعىن شاتتىققا تولتىرا الاتىنىن رامازان مەن قامقا جاقسى تۇسىنەدى.
گۇلبارشىن وكەشقىزى
