پوليەتيلەن پاكەتتەردەن – اشەكەي, پلاستيك بوتەلكەلەردەن – پۋفيك, كەرەكسىز باننەرلەردەن – سومكە… كەشە ەلورداداعى Astana Hub تەحنوپاركىندە Coca-Cola Icecek Kazakhstan كومپانياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن «3. 2. 1. ستارت!» بايقاۋىنا قاتىسقان جاستاردىڭ ەكولوگيالىق جوبالارى وسىنداي ەرەكشە يدەيالاردان تۇرادى.
پاكەتتەردى ەرىتىپ, اشەكەي جاسايمىن
– مەن ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىندە جاپون مادەنيەتىن وقىپ جاتىرمىن. جاپونداردىڭ تابيعاتقا ۇقىپتى قارايتىن قاسيەتىنەن مەن دە ۇلگى الىپ, پوليەتيلەن پاكەتتەردەن اشەكەي جاساپ ءجۇرمىن. ونىڭ جاسالۋ تەحنولوگياسى مىناداي: بىرنەشە پوليەتيلەن پاكەتتەردى قاباتتاستىرىپ, پەرگامەنتتى قاعازدىڭ ۇستىنە توسەيمىن دە, ۇستىنەن ۇتىكپەن باسىپ شىعام. تەمپەراتۋرانىڭ اسەرىنەن پاكەتتەردىڭ بوياۋلارى ءبىر-بىرىمەن ارالاسىپ, قىزىق ورنەكتەر شىعادى. ياعني مەن اشەكەيلەرگە ەشقانداي بوياۋ قوسپايمىن. الگى توسەنىش قاتقاننان سوڭ, ونى ءتۇرلى پىشىندە قيىپ, سىرعا, القا ءتارىزدى اشەكەيلەر شىعارامىن. ولاردىڭ سالماعى وتە جەڭىل بولعاندىقتان, تاعىپ جۇرگەندە ەش قولايسىزدىق تۋدىرمايدى.
اينالامداعى ادامداردىڭ وسى جوباما قولداۋ ءبىلدىرىپ, كومەكتەسىپ جۇرەتىندەرى ءۇشىن قاتتى ريزا بولامىن. ماسەلەن, ۋنيۆەرسيتەتىمدەگى مۇعالىمدەر ۇيلەرىندەگى پاكەتتەردى اكەلىپ بەرەدى. ەشقانداي جارناما جاساماسام دا, الەۋمەتتىك جەلىدەگى اككاۋنتىمنان كورىپ, اشەكەيلەردى وسى كۇنگە دەيىن 70-تەن اسا كىسى ساتىپ الدى.
پلاستيكتەردى وڭدەيتىن قۇرىلعى شىعاردىق
– بۇل جوبانىڭ اياسىندا ەڭ كوپ قوقىسقا اينالاتىن زاتتار, ياعني ءبىر رەتتىك ىدىس-اياق, پلاستيك بوتەلكەلەر, سۋسابىن قۇتىلارىن جيناپ, سولاردان ۇزاق ۋاقىتقا جارامدى جاڭا دۇنيەلەر جاساۋعا بولادى. ماسەلەن, وسى كۇنگە دەيىن ءبىز الگى كەرەكسىز پلاستيكتەردى وڭدەپ, ولاردى ينتەرەرلىك پليتالارعا, ءموبيلدى اكسەسسۋارلارعا, ەرلەردىڭ موينىنا تاعاتىن ءساندى كوبەلەككە, ءتۇرلى بولشەكتەردى ساقتاۋعا ارنالعان ورگانايزەرلەرگە اينالدىردىق. وڭدەيتىن اپپاراتتى دا ءوزىمىز جاسادىق. ول ءتورت ستانوكتان تۇرادى: ونىڭ ءبىرى پلاستيكتەردى مايدالاپ تۋراسا, قالعان ۇشەۋى سولاردى بالقىتىپ, پىشىندەيدى. بۇگىندە ەلىمىز بويىنشا ءتورت جەردە – الماتىدا, قىزىلوردادا, قاراعاندىدا جانە رۋدنىيدا ءبىزدىڭ قۇرىلعىلارىمىز جۇمىس ىستەپ تۇر. بولاشاقتا استانا قالاسىندا دا شەبەرحانامىزدى اشقىمىز كەلەدى.
وسى جوبامىزدى دامىتۋ ارقىلى رەسپۋبليكامىزدان سىرتقا شىعارىلاتىن پلاستيكتەر كولەمىن ازايتۋ باستى ماقساتىمىز بولىپ تۇر. بۇرىندا ءبىزدىڭ كەرەكسىز پلاستيكتەرىمىزدىڭ كوبىسىن قىتاي ساتىپ الاتىن. ەندى ولار بۇعان شەكتەۋ قويدى. بۇل – ءوز قالدىقتارىمىزدى ءوزىمىز قاجەتكە جاراتاتىن كۇن تۋدى دەگەن ءسوز.
بالاباقشانىڭ اينالاسىن كوركەيتەمىز
– مەن سەمەي قالاسىنداعى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنەن كەلدىم. ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدىڭ ءدال جانىندا «اقىلتاي» بالاباقشاسى بار. سونداعى كىشكەنتاي ءىنى-سىڭلىلەرىمىزدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن ءبىز الگى بالاباقشانى كوگالداندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزگىمىز كەلەدى. جوبامىزدىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى, ءبىز گۇلدەردى تەك ءوزىمىز عانا ەمەس, سول بۇلدىرشىندەرمەن بىرگە وتىرعىزامىز. كەيىن گۇلدەردى وزدەرى كۇتىپ-باپتاپ, سۋعارادى. وسىلايشا تابيعاتقا جاناشىرلىقتىڭ قىر-سىرىن بالا كەزدەرىنەن سانالارىنا قۇيعىمىز كەلەدى. بۇگىندە بۇل تاجىريبە باتىس ەلدەرىندەگى بالاباقشالار مەن مەكتەپتەردە كەڭىنەن پايدالانىلادى. اۋماقتى كوگالداندىرۋمەن قاتار, وندا ماسساجدى جولدار دا توسەلەدى. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا مايتاباندىقتىڭ كەسىرىنەن كوپ بوزبالا اسكەرگە جارامايدى. ال جاستايىنان بۇل پروبلەمانىڭ الدىن الاتىن ءادىس-تاسىلدەر قولدانىلسا, ناتيجە بەرەدى دەپ ويلايمىن.
ەكو-پۋفيكتەر بالالار ءۇشىن دە ىڭعايلى
– بۇدان بۇرىنىراق مارافونعا ۆولونتەر رەتىندە قاتىسقانىمدا, ادامداردىڭ سۋ ىشكەن پلاستيك بوتەلكەلەردى وڭدى-سولدى لاقتىرا بەرەتىنىن كوردىم. سول كەزدە «وسى بوتەلكەلەردى قالاي كادەگە اسىرۋعا بولادى؟» دەپ ۇزاق ويلاندىم. اقىرىندا بىرنەشە جىگىت بىرىگىپ, سولاردان پۋفيك قۇراستىرۋدى شەشتىك. تەحنولوگياسى وتە قاراپايىم. باستاپقىدا ءبىز ولاردى ءبىر-بىرىنە كيگىزىلگەن بوس بوتەلكەلەردى توپتاۋ ارقىلى جاساساق, كەيىن بوتەلكەلەردى تاسپا ەتىپ كەسىپ, سولاردى ورىندىق قاڭقاسىنىڭ سىرتىنان وراۋ ارقىلى قۇراستىرۋعا كوشتىك. ءبىر پۋفيكتى جاساۋعا, كولەمىنە بايلانىستى, 18-70 بوتەلكە كەتەدى. ولار سالماعى جەڭىل ءارى بۇرىشى بولماعاندىقتان, بالالى ۇيلەرگە قويۋعا وتە ىڭعايلى. مۇنىمەن قوسا, فورماسى مەن تىسىنداعى ماتا زاماناۋي ستيلگە ساي بولعانى سەبەپتى, كەڭسەلەر مەن لوفت ستيلىندەگى رەستورانداردىڭ ينتەرەرىن دە جاقسى اشادى.
جاسىل جەلەكتەن قالقان ورناتامىن
– مەن وقيتىن ا.پۋشكين اتىنداعى №6 مەكتەپ اتىراۋ وبلىسى قۇلسارى قالاسىنداعى نەگىزگى تاسجولدىڭ بويىندا ورنالاسقان. ءارلى-بەرلى وتكەن كولىكتەردىڭ شۋى, شاڭى, گازى وقۋشىلارعا اسەر ەتپەي قويمايدى. ەگەر مەكتەپتىڭ اينالاسىن تۇگەلدەي قورشايتىنداي اعاش ەگىپ تاستاساق, بۇل پروبلەما شەشىلەر ەدى. ساناپ شىقسام, مەكتەپتىڭ اۋماعىن قورشاۋ ءۇشىن 300 اعاش كەرەك ەكەن. ال ءتۇرى رەتىندە اتىراۋلىق كليماتقا ءتوزىمدى دەپ قاراعاشتى تاڭدادىم. ولاردى تامشىلاي سۋارۋ ءادىسى ارقىلى كۇتىپ-باعادى. جوبامدى ىسكە اسىرۋعا 959 مىڭ تەڭگە قاجەت.
كونە كارتريدجدەردى كادەگە جاراتامىز
– مەنىڭ ەكولوگيالىق جوبام ەسكى كارتريدجدەردى ۋتيليزاتسيالاۋعا باعىتتالعان. ونىڭ جۇمىس ىستەۋ الگوريتمىن تۇسىندىرەيىن. اۋەلى ءبىز, ياعني وسى جوبانى قولعا العان ستۋدەنتتەر, ەسكى كارتريدجدەردى تازالاۋعا ارنالعان قۇرال-جابدىقتاردى قىتايدان الدىرتپاقپىز. سول ماشينالاردىڭ كومەگىمەن كارتريدجدەردىڭ تۇبىندە قالىپ قويعان بوياۋلاردى الىپ, ونىمەن فۋتبولكالارعا تابيعاتتى قورعاۋعا شاقىراتىن سوزدەر مەن ۇراندار جازامىز. كەيىن الگى فۋتبولكالاردى ساتىلىمعا شىعارامىز. بۇل جوبامىز ارقىلى ءبىز قاتارىنان ەكى پروبلەمانى شەشۋگە ىنتالىمىز. بىرىنشىدەن, ەسكى كارتريدجدەردىڭ تۇبىندە قالىپ قويعان كەرەكسىز بوياۋدى ىسكە جاراتساق, ەكىنشىدەن, كارتريدجدەردى بوياۋدان تازالاپ, پلاستماسسانى بولەك سۇرىپتاپ الۋعا مۇمكىندىگىمىز بار.
ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى, Coca-Cola Icecek Kazakhstan كومپانياسىنىڭ كوممۋنيكاتسيالار ءجونىندەگى مامانى ازەل جانىبەكتىڭ ايتۋىنشا, بۇل بايقاۋ ءۇشىنشى جىل قاتارىنان وتكىزىلۋدە. ونداعى ەڭ ۇلكەن ماقسات – وتاندىق جاستار اراسىندا ەكو-كوميۋنيتي قۇرىپ, ولاردىڭ تابيعاتتى قورعاۋعا باعىتتالعان باستامالارىنا قولداۋ كورسەتۋ. جارىسقا قاتىسۋعا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن 143 ۇل-قىز ءوتىنىش بىلدىرگەن. سولاردىڭ ىشىنەن جەتى جوبا سۋىرىلىپ شىعىپ, فينالدىق كەزەڭگە جەتكەن. كونكۋرستىڭ جۇلدە قورى – 3 ميلليون تەڭگە. ءادىل قازىلار بۇل سومانى ءبىر جوباعا تۇگەلدەي نەمەسە بىرنەشە جوباعا ءبولىپ بەرۋى مۇمكىن. ءبىر قىزىعى, گرانت جوبا اۆتورلارىنا اقشالاي تۇردە ۇسىنىلمايدى. جارىستىڭ سەرىكتەسى بولىپ وتىرعان ورتالىق ازيانىڭ ەۋرازيا قورى (واەق) جەڭىمپاز جوبا اۆتورلارىنىڭ ءار پروتسەسىن باقىلاپ, كەرەكتى ماتەريالدىق رەسۋرستى جەتكىزىپ وتىرادى. وسىلايشا باستامالار ءىس جۇزىندە تولىقتاي ورىندالماق.
