بىزدە «كليەنتتىكى ءاردايىم دۇرىس» دەگەن ۇعىم بار. كليەنتىمىز – تۇتىنۋشى. وندىرىلگەن زاتتى قالاسا – الادى, قالاماسا – جوق. وعان «سەن نەگە المايسىڭ؟» دەۋگە دە ەشكىمنىڭ قۇقى جوق. قالا كولىكتەرىن پايدالانۋشىلار دا وسى تۇرعىدان بەلگىلى دارەجەدە كليەنتتەر قالاسا وتىرادى, قالاماسا كەلەسىنى كۇتەدى. ءتىپتى قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنا شاعىم دا جاساي الادى, الايدا بۇل كليەنت قۇقىعىنىڭ شەكسىزدىگىن كورسەتپەسە كەرەك. بۇلاي دەۋىمىزگە جۇرگىنشىنىڭ كولىكتى پايدالانۋ قۇقىعىن بۇزا تۇرىپ, ەسكەرتۋ جاساعان قىزمەتكەرلەردىڭ ۇستىنەن شاعىم جاساۋ جاعدايلارى سەبەپ بولىپ وتىر. «كليەنتتىكى دۇرىستىڭ» باسىمدىعىمەن ول شاعىمداردان سوڭ كونسۋلتانتتاردىڭ سوگىس الۋى, قالا بەردى جەپ وتىرعان نانىنان ايىرىلۋى عاجاپ ەمەس ەكەن. بۇل ماسەلەنى قوزعاۋعا جۋىرداعى ءبىر وقيعا سەبەپ بولدى.
زەينەتكەر كارتاسىن قولداناتىن جاستار
جۇرتتىڭ جۇمىستان شىعىپ, بالاسىن باقشادان الىپ سابىلىساتىن ەكى كەشتىڭ اراسىنداعى قاربالاس كەزى. قالالىق №7 اۆتوبۋس ءىشى ىعى-جىعى, لىق تولا ادام. كوپتىڭ ىشىندە ءبىز دە بارمىز. «ەستىمەگەن ەلدە كوپ» دەمەكشى, مىناداي ءبىر قىزىق جايدىڭ كۋاسى بولدىق. تۇلكى زامانىنىڭ تازىسى بولعىسى كەلدى مە ەكەن, الدە جاعداي سوعان يتەرمەلەدى مە, ءبىر بويجەتكەن بارشا جۇرتتىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى. ەشكىم بىلمەي قالۋى مۇمكىن ەدى, بۇل جولى قانشا اككى بولسا دا ۇستالىپ قالدى. سەبەبى ءسۇپ-سۇيكىمدى قىزدىڭ قولىنداعى جول ءجۇرۋ ەمەس, زەينەتكەر كارتاسى. جولاقىسىن وسى كارتامەن «تولەپ ءجۇر» ەكەن. ەشكىم بايقاماس ءۇشىن بەتىنە سۇرعىلت سكوتچ جاپسىرىپ قويعان. مۇنى كونسۋلتانت بايقاپ قالىپ, سول ارادا ءتارتىپ ساقشىلارىنا حابار بەردى. كۋاگەر بولىپ وتىرعان جۇرت «مۇنداي دا بولادى ەكەن-اۋ!» دەگەندەي تاڭداي قاقتى. قاراپ وتىرعانداردىڭ اراسىنداعى قانشا ادامنىڭ باسىنا قۋلىق جاساۋدىڭ جاڭا ءتۇرى تۋرالى وي كەلگەنىن بولجاۋ قيىن. كەز كەلگەن توسىن وقيعانىڭ اينالاسىندا ءارتۇرلى پىكىرلەردىڭ تۋاتىنى زاڭدىلىق قوي. سوندىقتان مىنا جاعداي قازىرگى «قاربالاس تۇستا» جالعاندىققا جاڭا ءبىر جول اشپاي, «وسى ورىندا ءوزىم بولسام قايتەر ەدىم, ماسقارا…!» دەيتىن ويعا جەتەلەسە دەيمىز عوي.
وقيعا ويلاندىرىپ تاستادى. بويجەتكەننىڭ كوز الدىنداعى جاعداي كوپشىلىككە قالاي اسەر ەتەر ەكەن دەگەن باسىمىزداعى ىلگەرىدەگىدەي ەكۇدايى وي كونسۋلتانتپەن تانىسىپ, حابارلاۋعا يتەرمەلەدى. حابارلاسىپ, قازىرگى جولاۋشىلاردىڭ مادەنيەتى تۋرالى بىلگىمىز كەلگەن. سولاي ەتتىم. اتى-ءجونى – زۇلحامار سەيداحمەتوۆ. جولداعى وقيعانىڭ اڭگىمەسى سونىمەن اياقتالماعان ەكەن. قىزىعى سول, الگى ايىپپۇل تولەگەن بويجەتكەن ارتىنشا اۆتوپارك باسشىلىعىنا حابارلاسىپ, شاعىم ءتۇسىرىپتى. شاعىمىنىڭ ءمانىن كونسۋلتانتتىڭ دورەكىلىگىمەن بايلانىستىرعان. قىزمەتكەردىڭ جۇمىسىنان ءمىن تابا الماعان سوڭ باسشىلىق تاراپىنان ەسكەرتۋ السىن دەگەنى بولسا كەرەك.
– وسىعان ۇقساس وقيعا كۇنىنە بىرنەشە مارتە قايتالانادى, – دەيدى. جۇرتتىڭ ءبارىن كىنالاۋعا بولمايدى, بىراق كوپشىلىكتىڭ اراسىنان وسىندايلار كەزدەسىپ جاتادى. وكىنىشتىسى, زەينەتكەر كارتاسىن پايدالاناتىن جاستار كوبەيىپ بارادى. ءبىر مەزەتتە ونداعان ادامعا قىزمەت كورسەتەتىن كونسۋلتانتتار ونى دەر كەزىندە بايقاي بەرمەيدى. ال تەكسەرۋشىلەر كەلگەنگە دەيىن اۆتوبۋستان ءتۇسىپ ۇلگەرەدى. – بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر شەتى عانا, – دەپ كەلەسى ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردى.
جولاقى تولەمەۋدىڭ «ءتيىمدى» جولى
– ونلاين تولەم جۇيەسى ەنگىزىلگەلى بەرى قۋلىقتارىن جۇزەگە اسىراتىن جولاۋشىلار دا جيىلەپ بارا جاتىر. ماسەلەن, Activ, Tele2 ابونەنتتەرىن پايدالانىپ جۇرگەن جۇرت QR-كود ارقىلى اقى تولەدىم دەپ تۇرا بەرەدى. ال تولەمنىڭ بۇل جۇيەسى تەك beeline ابونەنتى ارقىلى عانا جۇزەگە اسادى. ونى دا كونسۋلتانتتار ۋاقىتىندا كورمەيدى. ال ەگەر تۇپتەپ تەكسەرىپ, ءتارتىپ ساقشىلارىنا حابار بەرسەڭ اۆتوپارككە ۇستىڭنەن شاعىم تۇسىرگەنىن ەستيسىڭ, – دەيدى كونسۋلتانت.
بۇدان بولەك, SMS-حابارلاما ارقىلى تولەم جاسايتىن جولاۋشىلاردىڭ دا ايلا-شارعىلارى جەتەرلىك كورىنەدى. ماسەلەن, ءبىر ادام جولاقىسىن تولەگەن سوڭ قاسىنداعى سەرىكتەستەرىنە جىبەرىپ, تەكسەرۋشىلەرگە سونى كورسەتەدى ەكەن. ارينە, الدىندا قانشاما ادام تۇرعان سوڭ كوبىسى ونى سوڭىنا دەيىن تەكسەرە بەرمەيدى. تەگىن جۇرگىسى كەلەتىندەردىڭ كوبىسى تاڭعى جانە كەشكى قاربالاس ۋاقىتىندا ءجيى كەزدەسەدى.
بىرەر كۇن بۇرىن عانا «استانا LRT» باسشىسى بەكمىرزا يگەنبەرديەۆ «استاناداعى قوعامدىق كولىكتى دامىتۋ» تاقىرىبىنداعى جيىندا بيىل جولاقىسىن تولەۋدەن جالتارعان 7 مىڭ ادامعا 30 ميلليون تەڭگە شاماسىندا اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىنعانىن ءمالىم ەتكەن.
باسشىلاردىڭ ءادىس-ءتاسىلى
الگىندەي شاعىم تۇسكەننەن كەيىن قانداي قىزمەتكەر بولسىن جۇمىسىندا كىبىرتىكتەۋ بولاتىنى بەلگىلى. كەشكە دەيىن «اتاعى شىققانىن» كىم قالاسىن؟ بۇل جەكە قىزمەتكەرلەردەن باستاپ, بۇكىل اۆتوپارك قىزمەتىنە زيانىن تيگىزەرى انىق. ءبىز اڭگىمەگە تارتقان كونسۋلتانت-ماماننىڭ بۇل سالادا جۇرگەنىنە 10 جىلعا جۋىق ۋاقىت بولىپتى. كوپ جىلدىق تاجىريبەنىڭ ارقاسىندا جولاۋشىلارمەن ءتىل تابىسۋ, قارىم-قاتىناس جاساۋ مادەنيەتىن جاقسى مەڭگەرگەن. ۇستىنەن جازىلعان ارىزداردان سوڭ دا قىزمەتىندە قالۋىنا سول سەبەپ بولعان. ال تاجىريبەسى ازداۋ ماماندار قايتپەك؟ جاڭا قىزمەتكەردى جۇمىسقا الاردا باسشىلىق قانداي تالاپتار قويادى؟ نەمەسە شاعىم تۇسكەن ساتتە قانداي قادامدارعا بارادى؟ كوكەيىمىزدە تۇرعان وسى ساۋالداردى بىلگەندەي اڭگىمەنى ارى قاراي جالعاي جونەلدى.
بىلگەنىمىزدەي, اۆتوپارك باسشىسى نۇرماحان پولاتوۆ پەن كونسۋلتانتتار باسشىسى ەركىن اسانوۆ جاڭا ماماندى جۇمىسقا الار ساتتە ونى سىرتتاي تەكسەرەدى. ياعني, العاشقى كۇنىندە جاڭا قىزمەتكەر وتىرعان اۆتوبۋسقا قاراپايىم جولاۋشى بولىپ كىرىپ, جۇمىسىنا سىرتتاي باعا بەرەدى. ەگەر ءوز مىندەتىن تولىقتاي, كوڭىلگە قونىمدى تۇردە ورىنداسا جۇمىسىن ارى قاراي جالعاستىرادى ەكەن.
بىردە زۇلحامار وتىرعان اۆتوبۋستىڭ باعىتى ءبىر اپتاعا وزگەرىپ, №29 مەكتەپتىڭ جانىنان وتەتىن بولىپتى. ءدال وسى ايالدامادان 14 وقۋشى مىنەردەن الدىن جولاقىسىن تولەۋگە اقشالارىنىڭ جوق ەكەنىن ايتىپ, جەتكىزىپ سالۋىن ءوتىنىپتى. ءوزى دە اكە بولىپ وتىرعاننان كەيىن ءارى ايازدى كۇن بولعان سوڭ ەكى سوزگە كەلمەي وتىرعىزىپ الىپتى. ءبىر-ەكى ايالدامادان كەيىن تەكسەرۋشىلەر توبى كىرىپ قالعان ساتتە الگى بالالار جولاقىسىن تولەگەنىن ايتىپ, اۆتوبۋستان تۇسە سالا قاشا جونەلگەن. وبالى نە كەرەك, زۇلحاماردىڭ قولىنا 14 ادامنان قولما-قول اقشا الىپ, بيلەت بەرمەگەنى تۋرالى ايىپ قاعازىن جازىپ بەرگەن. ال 10 جولاۋشىعا بيلەت بەرمەۋدىڭ سوڭى اپتاسىنا ەكى مارتە وتەتىن ارنايى جيىندا ەش تالقىلاۋسىز كونسۋلتانتتىڭ جۇمىستان قۋىلۋىمەن اياقتالادى ەكەن. سودان اتالعان مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەركىن اسانوۆقا ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپ, اراشا تۇسكەن ەكەن.
بەكمىرزا يگەنبەرديەۆ سول جيىندا كاسىبي مامانعا سۇرانىس ىلعي دا جوعارى ەكەنىن ايتىپ, استانادا 900-گە جۋىق جۇرگىزۋشىنىڭ جەتىسپەي جاتقانىن ءمالىم ەتكەن. ەگەر جولاۋشىلاردىڭ ارىز-شاعىمىن نازارعا الىپ, ءجون-جوسىقسىز قىزمەتكەرلەردى جۇمىسىنان قاعىپ جاتسا, ول سالادا بەرەكە كەتەرى ءسوزسىز. ايتپاقشى, بۇل اۆتوپاركتە ورازحان وماروۆ باستاعان زاڭگەرلەر توبى جۇرگىنشىلەردەن كەلگەن شاعىمداردىڭ نەگىزىندە قىزمەتكەرلەردىڭ كىنالى نەمەسە كىناسىزدىگىن انىقتايدى. بىلىكتى باسشى مەن وعان لايىق قىزمەتكەرلەردىڭ ءوزارا ۇيلەسىمى وسىلاي جۇمىستى تۇيىققا تىرەمەي, العا جىلجىتادى. جازىقتى دا, جازىقسىز دا ءوز ورنىندا.
ءۇش اپتادا – 2691000 تەڭگە
«استانا LRT» كولىكتىك باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى سايات شايمەردەنوۆ جۇرگىزۋشىلەر اراسىندا رەيتينگ جۇرگىزىلەتىنىن ايتادى. ال مۇنداي رەيتينگ كونسۋلتانتتار اراسىندا دا بولادى ەكەن. ماسەلەن, ءبىر كونسۋلتانت جاقىندا ءۇش اپتانىڭ ىشىندە 25 مىڭ ادامنىڭ ونلاين جانە 2450 جولاۋشىنىڭ قولما-قول تولەماقىسىن قابىلداپتى. ياعني, ءوز جۇمىسى ارقىلى قازىناعا 2691000 تەڭگە پايدا تۇسىرگەن. قازىر وسى جەتىستىگى ارقىلى ول ەلورداداعى كونسۋلتانتتار اراسىندا كوش باستاپ تۇر ەكەن.
كورە كورە كوسەم بولارسىڭ دەگەندەي, ادامنىڭ جەكە باسىنان باستاپ, بۇكىل قوعامنىڭ بەينەسىن سيپاتتايتىن ءتۇرلى وقيعالار بولادى. كەلەڭسىزدىك كورىنسە دە, كورگەندىلىك كوبەيسە دە – تۇسىنگەنگە تاعىلىم. ماقالاعا ارقاۋ بولعان ءبىر عانا وقيعا قانشاما ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ بەردى. الايدا ءبىر عانا ارەكەت ادامنىڭ بارشا قاسيەتىن كورسەتە المايدى, سوندىقتان بىرەۋدى كوكتەن الىپ, جەرگە سالعىمىز كەلمەيدى, تەك تارازىنىڭ ەكىنشى جاعى ورىنسىز اۋىر بولماسا ەكەن دەيمىز.
