مەنى بىلايعى تانىستار «تابىلدىڭ بالاسى» دەپ ايتادى. ول كىم دەسەڭىز, ساتيريك-جازۋشى تابىل قۇلياس اعامىز. قالاي ايتسا دا وسى ءسوزدىڭ استارىندا ءبىر اقيقات بار. شىنىندا دا, ول كىسىنى جانىما جاقىن رۋحاني اكەلەرىمنىڭ ءبىرى كورەمىن. ءوزى دە كۇنارا رەداكتسياعا قوڭىراۋ شالىپ, ەلدىڭ جاڭالىعى مەن حال-جاعدايىمدى سۇراپ, جانى قالماي تۇرادى. جاقىندا عانا قارىمدى قالامگەر سەكسەن بەس جاسقا تولدى.
تابىل اعا وسى ءبىر-ەكى جىلدىڭ كولەمىندە عانا كوزىنىڭ ناشارلاپ قالعانىنا بايلانىستى ۇيدەن الىسقا ۇزاپ شىعىپ جۇرگەن جوق. ايتپەسە, وعان دەيىن قۇر اتتاي شاۋىپ ءجۇردى. جولىعا قالعاندا: «كەشە ومبىدان كەلدىم», «وتكەندە ورىنبورعا باردىم», «قازاندا قانشاما دۇنيە جاتىر» دەپ جات جەردەگى شاڭ باسقان ارحيۆتەردەگى حالقىمىزعا, تۇلعالارعا قاتىستى ءبىر تىڭ دەرەك تابىلا قالسا, سونى ەلگە جەتكىزگەنشە اسىعاتىن.
قالامگەرمەن مەنى تاعى ءبىر بايلانىستىراتىن دۇنيە بار. ول – تۋعان جەرىم تورعاي. اعامىزدىڭ اقتوبەنىڭ ويىلىندا كىندىك قانى تامعانىمەن, ءومىرىنىڭ ەڭ ءبىر بازارلى شاعى تورعايدا ءوتتى. دالىرەك ايتقاندا, وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارى رەسپۋبليكالىق تەلەراديونىڭ تورعاي وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولدى. بۇل جىلدار جاڭا وبلىس اشىلىپ, شالعاي جاتقان ەلدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلىپ, بەينەلەپ ايتقاندا, «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان» بەرەكەلى شاق ەدى. ءدال وسى كەزەڭدە بۇل وڭىردە حالقىمىزدىڭ ارداقتى ازاماتى وزبەكالى جانىبەكوۆ قىزمەت ىستەدى. سول كەزدە قارت ولكەنىڭ رۋحانياتى مەن مادەنيەتى كوكتەمدەگى كوكتەي دۇرك قاۋلادى. ارقالىق شاھارىندا بىرەگەي ونەر وردالارى اشىلىپ, ساۋلەتتى مۇراجاي بوي كوتەرىپ, ۇلتتىق انسامبل قۇرىلدى. سونىڭ باسى-قاسىندا وزبەكالى اعامىزدىڭ ءوزى ءجۇردى. وسى جارقىن ىستەردى كوزىمەن كورگەن قالامگەر اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ ايتقاندا, تامسانا تىڭداپ وتىراسىز.
– وزبەكالىنىڭ تاپسىرماسىمەن اۋىلداردى ارالاپ, ەلدىڭ مەرەيىن اسىرعان ەڭبەككەرلەرمەن جۇزدەسىپ, وتىز تەلەوچەرك جازدىم. اتاقتى ۇستا سادۋاقاس كوبەنتايۇلىمەن كەزدەسىپ, اڭگىمەلەستىم. كوكىرەگى كەنىش قاريا ەكەن, ونداي ادامدار قازىر جوق. ءبىر عانا ارقالىقتىڭ ىرگەسىنە قوناتىن كوسموناۆتار تۋرالى جيىرماعا جۋىق تەلەوچەرك جازىپ, جارىققا شىعاردىم. بۇدان بولەك, كوسموناۆتاردى كۇتىپ الۋعا ەلىمىزدىڭ اتىنان حالىقارالىق جۋرناليستەر ەكيپاجى قۇرامىندا بولدىم, – دەپ وتكەن كۇندەردەن ەستەلىك وربىتەدى.
جالپى, تابىل اعامىزدىڭ بولمىسى كەيدە ماعان شاكەن ايمانوۆ سومداعان «الدار كوسەگە» ۇقسايدى. ارينە, ۇلتتىق تۇلعاعا اينالىپ كەتكەن وسى ءبىر بەينەگە تەرەڭىرەك ۇڭىلە بىلسەڭىز, كەيبىرەۋلەر ايتىپ جۇرگەندەي, بار قۋلىقتى بويعا جيىپ, بايلاردىڭ ۇستىنەن كۇن كورگەن قۋشىكەش ەمەس, ونىڭ بويىنان تازالىق پەن ادالدىقتىڭ قاسيەتى قونعان, ەلگە قايىرى جوق جۋانداردى جۇندەي ءتۇتىپ, جارلىنىڭ جاقتاسى بولعان جاندى كورەسىز. جازۋشىنىڭ ونەردەگى مۇراتى دا وسى كەيىپكەرمەن ۇندەسە بىلگەن. ادەبيەتتىڭ اۋىر ارتيللەرياسى – ساتيرا. بۇل جانرعا كەز كەلگەن سۋرەتكەر بارا بەرمەيدى. ول ءۇشىن قالامگەردىڭ جۇرەگىنىڭ تۇگى مەن ءتىلىنىڭ بەزى, قالامىنىڭ قىلىشتاي قيىپ تۇسەر وتكىرلىگى قاجەت. تابىل اعامىزدىڭ العاشقى كىتابى 1977 جىلى «كەسىلگەن بۇرىم» دەگەن اتپەن جارىق كوردى. وسى جيناقپەن جازۋشى ادەبيەت تابالدىرىعىن ەركىن اتتادى. ودان كەيىن جىل ارالاتىپ بىرنەشە كىتاپتارى شىعىپ, ساتيرا ساردارىنا اينالدى.
– تابىل ساتيرالىق ەپوپەيا جازبادى دەمەسەڭ, ودان باسقاسىنىڭ ءبارىن – اڭگىمە, حيكايات, پوۆەست, ءتىپتى ساتيرالىق رومان دا جازدى. ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى ماقالالاردا الدىمەن اۋىزعا الىناتىنى «جىلاننىڭ ءتىلى» رومانى ساتيرالىق تۋىندىلاردىڭ وزىق ۇلگىلەرى قاتارىنان ورىن الادى. بۇل ورايدا «كەسىلگەن بۇرىم», «جالماۋىز», «ساۋدا ساقال سيپاسقانشا», «قوڭىراۋلى كۇلكىگرامما», «شي وق», «قارا تەرەڭ», «اق مىلتىق», «جەگى», «ميعا قويىلعان بومبا» جيناقتارى – ساتيرا جانرىنىڭ ءسانىن كەلتىرگەن ءنارلى جيناقتار, – دەيدى جازۋشى انەس ساراي.
وسى جەردە قالامگەردىڭ الاش ارىسى جيەنعالي تىلەپبەرگەنوۆ تۋرالى «اڭىز ىزىمەن» اتتى رومانىن ەرەكشە ايتۋعا بولادى. «ەلىم دەپ وتكەن ەرلەردىڭ, ءسوز بىلگەن جاندا حاقى بار» دەپ ىعىلمان اقىن ايتقانداي, كەزىندە ۇلكەن قىزمەت اتقارىپ, اسىل تۇلعاعا اينالعان ازاماتتىڭ بەينەسىن قارا سوزبەن كوركەمدەپ, جۇرتىمەن قاۋىشتىردى. مۇنى ارۋاق الدىندا بولسىن, ەل الدىندا بولسىن جازۋشىنىڭ ازاماتتىعى دەپ بىلەمىز. وسى كىتاپقا العى ءسوز جازعان اكادەميك ديحان قامزابەكۇلى: «جازۋشى تەك قانا جيەنعالي ءومىر سۇرگەن كەساپاتى مول ورتانى بەينەلەۋدى ماقسات تۇتپاعان. جيەنعالي شىعارماشىلىعى – قانداۋىردىڭ قىلپىپ تۇرعان ءجۇزى. سول ارقىلى ۇتىمدى ءادىس (شەندەستىرۋ ءتاسىلى) تاڭداي بىلگەن جازۋشى بۇگىنگى قوعامنىڭ, ۇلت تاعدىرىنا قاتىسى بار وتكەن زاماننىڭ ىرىڭدەپ, جارىلايىن دەپ تۇرعان مەرەزدەرىن اياۋسىز تىلەدى» دەيدى. ال اعامىزدىڭ «قانجوسا عاسىر» جيناعى تۋرالى زاڭعار جازۋشى ءابىش كەكىلبايۇلى: «بۇل شىعارما ادەبي ءتاسىلدىڭ جاڭا قىرىمەن كوركەم جازىلىپ, بۇرىن-سوڭدى وقۋشىلارعا بەلگىسىز بولعان دەرەكتەردى ءمالىم ەتۋىمەن قۇندى. «بارىنەن دە نە قىمبات, كۇندەگى ىشكەن اس قىمبات, التىن كۇمىس تاس ەكەن, ارپا بيداي اس ەكەن» دەپ تاۋ-تاس, وزەن-كولدەر, سىڭسىعان تابيعات ءتىل قاتىپ قىرىلعان ادامداردىڭ ءۇنىن عاسىردان-عاسىرلارعا جەتكىزگەندەي سەزىندىرەدى» دەپ ايتىپتى.
قالامگەر ءبىراز جىلدار مەرزىمدى ءباسپاسوز سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ, ۇلتتىق جۋرناليستيكانىڭ دامۋىنا ءبىر كىسىدەي ۇلەسىن قوستى. قازاق تەلەۆيزياسىندا جۇمىس ىستەگەن جىلدارى «جەبە» اتتى ساتيرالىق تەلەجۋرنال اشىپ, ونىڭ داڭقى جالپاق ەلگە جايىلدى. اقمولا وبلىستىق تەلەۆيزياسىندا «بۇعالىق» ساتيرالىق تەلەجۋرنالىن اشىپ, جۇرگىزدى. قازىر فەلەتون دەگەن جانر ءوشىپ بارادى. كەزىندە بۇل جاۋىنگەر جانردىڭ ءبىرى بولدى. قۇلياسوۆتىڭ فەلەتونشىلدىعىمەن دە اتى شىققان. كەڭەستىك كەزەڭدە فەلەتونشىنىڭ نىساناسىنا ىلىنگەندەر جازادان قۇتىلىپ كورمەگەن. ءتىپتى ولاردى ورتالىق كوميتەتتىڭ ءوزى باقىلاپ وتىرعان. سانالى عۇمىرىن ساتيرا جانرىن زەرتتەۋگە ارناعان عالىم تەمىربەك قوجەكەەۆ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە ونىڭ 19 فەلەتونىنا تالداۋ جاساپ, ستۋدەنتتەردىڭ وقۋ قۇرالىنا ەنگىزگەن.
ارقانىڭ تورىندەگى اقمولانىڭ – باس قالا بولعانعا دەيىن وسىندا ۇلت جاناشىرلارىمەن بىرگە انا ءتىلىمىز بەن سالت-ءداستۇرىمىزدى بيىك تۇعىرعا كوتەرۋگە كۇش سالعانداردىڭ ءبىرى دە تابىل اعامىز بولدى.
بۇگىندە جازۋشى «سەكسەن بەسكە كەلدىم, قارتايدىم» دەپ قاراپ وتىرعان جوق. تاياۋدا ونىڭ اتاقتى جىراۋ, ءادىل بي, جاۋجۇرەك باتىر جيەمبەت بورتوعىشۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان, قۇندى مالىمەتكە تولى «جيەمبەت باتىر» دەگەن رومان-ەسسەسى جارىق كوردى. بۇل سۇيەكتى شىعارمادا قالامگەر جىراۋ ومىرىندەگى ەلەۋلى ساتتەردى دەرەكتى قۇجاتتار نەگىزىندە كوركەم تىلمەن جەتكىزە بىلگەن. ءومىرىنىڭ بار عۇمىرى ۇلت مۇراسىنىڭ ءبىر جوقشىسىنا اينالعان قالامگەردىڭ وقىرمانعا بەرەرى ءالى دە كوپ دەپ ويلايمىز!
