استاناداعى ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندەگى قازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن جامبىل جاباەۆتىڭ 170 جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا «ولەڭ-جىردىڭ الىبى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل ءماجىلىسى ءوتتى.
ءبىز جامبىلعا ءجيى-ءجيى ورالىپ وتىرامىز. ويتكەنى, بابامىزدىڭ بويىنان بۇگىنگى تاڭدا سيرەپ بارا جاتقان قازاقتىڭ قازىنالى قارياسىنىڭ دارالىق مادەنيەتى مەن دانالىق قالىبىن كورىپ, كوز ۇشىندا بۇلدىراپ قالعان عاسىرلارداعى ۇلتىمىزدىڭ عاجايىپ قاسيەتى مەن ونەرىن ءبىر ءوزى ارقالاپ, كەيىنگى ۇرپاقتارىنا جەتكىزگەن ۇلىلىعى ءۇشىن دە ۇلىقتايمىز.
اتالعان وقۋ ورداسىنداعى ماعجان جۇماباەۆ اتىنداعى ادەبي بىرلەستىكتىڭ جەتەكشىسى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور راحىمجان تۇرىسبەك تاۋ تۇلعا تۋرالى تەبىرەنە ءسوز تولعادى.
– جامبىلدىڭ اقىندىعى, جىراۋلىعى مەن جىرشىلىعىنىڭ ءوزى قۇبىلىس سانالادى. سۋىرىپسالمالىق قابىلەتى دە قارىمدى. اتامىز وزىنە دەيىنگى داڭعايىر اقىنداردىڭ ءداستۇرىن ءوز دارىنىمەن بايىتقان. بابامىزدىڭ 100 جىلدىعىندا جازۋشى ساپارعالي بەگاليننىڭ «جامبىل» دەگەن كىتابى جارىق كورگەن ەدى. ول – دالانىڭ داناگويىن كوزىمەن كورىپ, ءسوزىن تىڭداعان ادام. ساپەكەڭ سول ەڭبەگىندە جامبىلدى شىن مانىندە حالىقتىڭ ادامى, تۋما تالانت دەپ باعالاعان. اتا تەگى مەن ناعاشى جۇرتىندا اقىندىق, انشىلىك, كۇيشىلىك ارنانىڭ بولعانىن جازادى. جالپى, جىراۋ تۋرالى ايتىلعان, جازىلعان ەستەلىكتەردىڭ بارلىعىندا ونىڭ ارۋاقتى كىسى ەكەندىگىن ايتادى. سوندىقتان, جامبىل جىلدار جىلجىپ, عاسىرلار وتسە دە جاڭعىرىپ, جاڭارىپ تۇراتىن تۇلعا, – دەدى بەلگىلى عالىم.
جىراۋدىڭ بىرقاتار دۇنيەلەرى كورشى قىرعىز ەلىندە ساقتالىپ قالعاندىعىن كەيىنگى كەزدە عالىمدار ءجيى ايتىپ ءجۇر. بەلگىلى عالىم بەكەن ىبىرايىم وسى جايىندا مەرزىمدى باسپاسوزدە تارقاتىپ جازدى. ەندى وسى دەرەكتى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولات قورعانبەكوۆ تە دالەلدەي ءتۇستى. ونىڭ ايتۋىنشا, جامبىل «شورا باتىر», «مۇڭلىق-زارلىق», «الپامىس» داستاندارىن تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ جىرلاعانىن, بىراق ولاردىڭ بىزدە قاعازعا قاتتالىپ قالماعانىن, قايتا وسى دەرەكتەردىڭ قىرعىزداردا بار ەكەنىن جەتكىزدى. «ءبىزدىڭ قوعامدا اۋىز ادەبيەتىن ارحايزم دەپ قارايتىن تۇسىنىكتىڭ اسەرىنەن اقىن تۇلعاسىن ءالى جەتە تۇسىنبەي ءجۇرمىز. ونىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى بىزگە جەتكەن جوق. اقىن تۋىندىلارىنىڭ تارتىمدى بولاتىن سەبەبى, ول رۋحاني ءىلىمدى ءجىتى زەردەلەگەن» دەدى ءسوزىن تۇيىندەپ.
جيىندا ارقالى اقىن داۋلەتكەرەي كاپۇلى ولەڭ-جىردىڭ كەمەلى اتانعان كەنەن ازىرباەۆتىڭ «جامبىل جىر» داستانىنان ۇزىندىلەر ورىنداپ, جيىلعان قاۋىمنىڭ دەلەبەسىن قوزدىرىپ, ايتۋلى شارانىڭ شىرايىن اشا ءتۇستى. جانە حالىق اقىنىنىڭ ادەبي حاتشىلارى جازىپ قالدىرعان ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى.
يگىلىكتى شارا بارىسىندا عالىمدار عانا ەمەس ستۋدەنتتەر دە سالماقتى ءسوز ءوربىتتى. اتاپ ايتقاندا, گۇلجاينا التىنبەكوۆا, ايدانا ساريەۆا, ايتولقىن مولدابەكوۆا جىراۋدىڭ «وتەگەن باتىر», «سۇرانشى باتىر» داستاندارى مەن ايتىستارى نەگىزىندە بايىپتى بايانداما جاسادى. جاس اقىندار بەيىمبەت سەيىلحان مەن داۋلەت جالەلوۆ ادەمى ايتىس وتكىزدى. جامبىل اتامىزدىڭ شىعارمالارى 1955 جىلى قىتاي تىلىنە اۋدارىلىپ, 1980 جىلدان باستاپ سول جاقتاعى قازاق وقۋلىقتارىنا ەنگەن ەكەن. بۇل تاقىرىپ تا تالقىلاندى. قىسقاسى, ءجۇز جىلعا جۋىق عۇمىر كەشىپ, ءومىردىڭ بارلىق اششى-تۇششىسىن قاتار كورىپ, ارعى-بەرگى جاقسى-جايساڭداردان باتا الىپ, ءوزى دە اۋزى دۋالى باتاگويگە اينالعان دارا تۇلعانىڭ قادىرىن سالماقتاعان ساليقالى جيىن ءوتتى.
astana-akshamy.kz
