كەشە بارشا قازاقستاندىقتار ەل تاريحىنداعى ەڭ ءبىر قارالى كەزەڭ – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەستە ساقتاۋ, رۋحىن ۇلىقتاۋ كۇنىن اتاپ ءوتتى.
حح عاسىردا الەمدە ەشبىر مەملەكەت, ەشبىر حالىق ءدال مۇنداي قاسىرەت شەككەن جوق. ورىس دالاسىنداعى اق قاشىپ, قىزىل قۋعان دۇربەلەڭنىڭ سوڭى كەدەي تابىن بيلىككە اكەلگەن توڭكەرىسپەن اياقتالىپ تىندى. ال ولار قۇرعان كەڭەستەر ۇكىمەتى قازاق ءۇشىن پاتشا ۇكىمەتىنەن دە اسقان قانقۇيلى بولىپ شىقتى. 20-جىلدارداعى باي-كۋلاكتارمەن كۇرەس, 30- جىلداردىڭ باسىنا دەيىن ءۇش مارتە قايتالانعان اشتىق ناۋبەتى, 37-38 جىلدارداعى جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن حالقىمىزدى قاتتى قىرعىنعا ۇشىراتتى. ونىڭ قايعىسى حالقىمىزدىڭ قابىرعاسىن قايىستىرىپ كەتتى, بىراق رۋحىن سىندىرا المادى. قايتا نامىسىمىزدى قايراپ, كۇش-جىگەرىمىزدى جاني ءتۇستى. «مىڭ ءولىپ, مىڭ تىرىلگەن» قازاق تالاي زۇلماتتاردى باسىنان كەشىرسە دە, ەل رەتىندە جويىلىپ كەتپەي, بۇگىندە تاۋەلسىز مەملەكەت بولىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىنا تاۋبە دەيىك.
31 مامىر – ۇلتىمىز ءۇشىن ءارى قاسىرەتتى, ءارى قاسيەتتى كۇن. قاسىرەتتى بولاتىنى – بۇل جازىقسىز جاپا شەككەن ارىستارىمىزدى, ەل ءۇشىن قۇربان بولعان اتا-بابالارىمىزدى ازا تۇتىپ ەسكە الاتىن كۇن. قاسيەتتىسى – تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرسا دا حالىق ءۇشىن تايسالماي قىزمەت ەتكەن الاش ارداقتىلارىنىڭ ءومىرى مەن مۇراسىنان الاتىن تاعلىمىمىز.
ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى زاڭ تاۋەلسىز قازاقستاندا قابىلدانعان العاشقى دەربەس زاڭدارىمىزدىڭ ءبىرى بولدى. وسى ارقىلى مىڭداعان اياۋلى ۇل-قىزدارىمىز اقتالىپ, جارقىن ەسىمدەرى ورتامىزعا قايتىپ ورالدى.
وسى كۇنى ەلوردالىقتار ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە توتاليتاريزم قۇرباندارىنىڭ الجير مەموريالىنا جينالىپ, اقتاڭداقتاردى ەسكە الدى. وسى جيىندا قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جانسەيىت تۇيمەباەۆ ءسوز سويلەدى. ول: «وتكەن عاسىردىڭ 30-40 جىلدارى رەسمي دەرەك بويىنشا حالقىمىزدىڭ 42 پايىزى قۇربان بولىپ, قازاق 2 ميلليون ادامنان ايىرىلدى. 120 مىڭ قانداسىمىز ستاليندىك لاگەرلەرگە قامالىپ, ءسۇت بەتىنە شىققان 20 مىڭنان استام قايماقتارىمىز اتىلدى. بۇل ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا, رۋحاني بولمىسىنا وراسان زور زارداپ شەكتىردى» دەپ اتاپ ءوتتى.
مۇنان كەيىن قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرلان قاناليموۆ, تاريحشى-عالىم مارات ابسەمەتوۆ, 8 جىل الجير تۇتقىنى بولعان ۆالەنتينا گريۋنبەرگتىڭ جيەنى ۆەرا يۆاننيكوۆا, الاش قايراتكەرلەرىنىڭ بىرەگەي وكىلدەرىنىڭ ءبىرى قوشكە كەمەڭگەرۇلىنىڭ شوبەرەسى قايىربەك كەمەڭگەر ءسوز سويلەپ, ءوز ويلارىمەن ءبولىستى. سوڭىنان جازىقسىز قۇربان بولعان ارۋاقتارعا قۇران باعىشتالدى. شاراعا جينالعان جۇرت الجير مەموريالىن ارالاپ, سول جىلدارداعى قاسىرەتتى تاريحتىڭ مۇرالارىمەن تانىستى.
داۋلەت اساۋوۆ
