ارمان مەن قيال قاناتىنا ءمىنىپ, ءبىلىم ىزدەگەن قازاق جاستارى بولاشاعىن قاشان دا جوعارعى وقۋ ورىندارىمەن بايلانىستىراتىندىعى بەلگىلى. ءبىلىم قۋعان الىستاعى اۋىل بالاسى – مەنىڭ دە ۇلكەن قالاداعى العاشقى قادامىم قارا شاڭىراق ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تابالدىرىعىن اتتاۋدان باستالدى. ودان بەرى دە وتىز جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. ول كەزدە ەلىمىزدەگى جالعىز ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قابىرعاسىندا ءبىلىم الۋ كوپتەگەن جاستاردىڭ باستى ارمانى-تۇعىن.
سول جىلى مەن قالاعان ماماندىقتىڭ العاشقى ەمتيحانى گەوگرافيا پانىنەن بولاتىن. ءبىرىنشى ەمتيحان قاشان دا قيىن. ەمتيحان – اۋىزشا. بيلەتكە دايىندالىپ بولعاننان كەيىن جاۋاپ بەرۋ كەزەڭى دە كەلدى. ەمتيحان قابىلداۋشى ەكى وقىتۋشى, ءبىرى – كوزىلدىرىك تاققان اققۇبا اعاي, ەكىنشىسى – ءتۇر-ءتۇسى قاتالداۋ, كوپ ۇندەمەيتىن اپاي ەكەن. سول اپاي – بۇل كۇندەرى 70 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتىپ جاتقان, گەوگرافيا عىلىمىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, كوپتەگەن شەتەل عىلىمي قوعامدارىنىڭ مۇشەسى, قازاقتىڭ ەرەكشە دارا تۋعان قىزدارىنىڭ ءبىرى گۇلجان مۇحيتقىزى جاناليەۆا.
گ.جاناليەۆا – تاعدىرى ەرەكشە جانداردىڭ ءبىرى. ول كىسى 1944 جىلدىڭ 9 ماۋسىمىندا رەسەيدىڭ قيىر سولتۇستىگىندەگى تۇمەن وبلىسىنىڭ يامال اۋدانىنا قاراستى جاڭا پورت پوسەلكەسىندە دۇنيەگە كەلگەن. بۇل – سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنىڭ جاعاسى. ونىڭ اتا-اناسى 1932 جىلى استراحان وبلىسىنان كونفيسكاتسياعا ۇشىراپ, جەر اۋدارىلعان ورتا شارۋا ادامدارى بولاتىن. تۋعان توپىراقتان الىس جىراقتا تۋىپ-وسكەن باتىل دا نامىسشىل قىز ءوزىنىڭ تامىرى تاراعان تۋعان توپىراعىنا دەگەن ساعىنىشىن بالا كەزىنەن سەزىنىپ ءوستى. ونىڭ تۋعان جەرگە ورالسام دەگەن ارمانى سول كەزدەگى ەل كوسەمى دۇنيەدەن قايتقاننان كەيىن عانا جۇزەگە استى. 1954 جىلى گۇلجان مۇحيتقىزىنىڭ وتباسى ءوزىنىڭ تۋعان توپىراعى استراحان وبلىسىنىڭ وبرازتسوۆو-تراۆينو اۋىلىنا كوشىپ كەلدى. وسى اۋىلدا بولاشاق عالىم-ۇستاز ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ, ۇرىمدەي ون التى جاسىندا ءبىلىم ىزدەپ, ورال قالاسىنا جول تارتتى. جولى بولىپ سول جىلى ا.س.پۋشكين اتىنداعى ورال پەداگوگيكا ينسيتۋتىنىڭ جاراتىلىستانۋ-گەوگرافيا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى بولىپ قابىلداندى. بۇل كەز سوعىستىڭ زاردابى ءالى دە تولىق بىتپەگەن قيىن-قىستاۋ زامان بولاتىن. وتان سوعىسى كەزىندە ەۆاكۋاتسيامەن كەلگەن سول كەزدەگى الدىڭعى قاتارلى عىلىمي مەكتەپتىڭ وكىلدەرى بۇل قالادا دا كوپ ەدى. اسىرەسە, قاشان دا گەوگرافيا سالاسىنىڭ بەدەلدى عىلىمي مەكتەبى سانالاتىن لەنينگراد گەوگرافتار مەكتەبىنىڭ كوپتەگەن مۇشەلەرى ورال پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى بولاتىن. گۇلجان مۇحيتقىزىنا سول وقىتۋشى-عالىمداردان ءتالىم-تاربيە الىپ ءوسۋ باعى بۇيىرىپتى. بۇل ونىڭ بولاشاق جولىن ايقىنداعان باستى جاعدايدىڭ ءبىرى ەدى.
جوعارعى وقۋ ورنىن ءساتتى تامامداعان جاس مامان وسىدان كەيىن, ياعني, 1965-67 جىلدارى ەسكى وزەن اۋىلىندا گەوگرافيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ ۇستازدىق جولىن باستادى. وجەت تە باتىل, ءارى قايسار قىز سول كەزدەگى كەڭەس-پارتيا ۇيىمدارىنىڭ نازارىنان تىس قالمادى. 1967 جىلى سول كەزدەگى شەۆچەنكو قالاسىنىڭ كومسومول كوميتەتىن باسقارۋعا شاقىرىلدى. بىرنەشە جىل قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان جاس قالانىڭ جاستار ساياساتىن باسقارۋ, ارينە, بولاشاق ۇيىمداستىرۋشىلىق شەبەرلىگىن ارتتىرىپ, ۇلكەن ءومىر مەكتەبىنەن وتكىزدى. بىراق, ءوزىنىڭ بويىنداعى ىزدەنۋشىلىككە دەگەن قۇشتارلىعى ونى 1971 جىلى سول كەزدەگى س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەسيتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىنا الىپ كەلدى. بالا كەزدەگى تۋعان توپىراققا دەگەن ساعىنىش پەن جاستىق شاقتاعى تۋعان ولكەسىنىڭ تابيعاتىن جەتىك ءبىلۋى گۇلجان اپامىزدىڭ بولاشاق عىلىمي تاقىرىبىنىڭ اياسىن انىقتاپ بەردى. اسپيرانتۋراداعى جىلدارى عىلىمي جەتەكشىسى كازگۋ-ءدىڭ سول كەزدەگى عىلىمي ىستەر جونىندەگى پرورەكتورى, گەوگرافيا عىلىمىنىڭ كانديداتى, دوتسەنت ا.ۆ.چيگاركيننىڭ جەتەكشىلىگىمەن كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋمەن اياقتالدى. مىنە, وسى ۋاقىتتان باستاپ گۇلجان مۇحيتقىزىنىڭ قازىرگى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندەگى ۇزاق تا ابىرويلى ۇستازدىق جانە عىلىمي جۇمىسى ءوزىنىڭ جالعاسىن تاپتى. گۇلجان مۇحيتقىزىنىڭ بارلىق عىلىمي جۇمىستارىنىڭ نەگىزگى باعىتى تابيعات گەوگرافياسىنىڭ تەمىرقازىعى لاندشافتانۋمەن تىعىز بايلانىستى. 1970 جىلداردىڭ ورتاسىنان باستاپ ونىڭ عىلىمي جۇمىستارىنىڭ تاقىرىبى –لاندشافتاۋدىڭ عىلىمي تەوريالىق جانە ادىستەمەلىك نەگىزدەرى مەن اسىرەسە ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن اسا وزەكتى بولىپ تابىلاتىن ىشكىكونتينەنتتىك باسسەيندىك ماسەلەلەر. ونىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارى تەك تەوريالىق ىزدەنىستەن تۇرعان جوق, نەگىزىنەن دالالىق ەكسپەديتسيالىق زەرتتەۋلەر بولدى. ول كىسىنىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن 80-ءشى جىلداردىڭ ورتاسىنان باستاپ ىلە وزەنى الابى مەن ونىڭ اتىراۋىنداعى لاندشافت تۇزەۋشى پروتسەستەر مەن ونداعى انتروپوگەندىك وزگەرىستەرگە عىلىمي تۇرعىدان تۇبەگەيلى ۇلكەن زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلە باستادى. بۇل زەرتتەۋدىڭ ويداعىداي اياقتالۋىنا, اسىرەسە, پروفەسسور ا.ا.تۇرسىنوۆتىڭ ىقپالى مەن كومەگى زور بولدى. كوپتەگەن جىلعى عىلىمي ىزدەنىستەردىڭ ناتيجەسى 1993 جىلعى گەوگرافيا عىلىمىنىڭ دوكتورى ديسسەرتاتسياسىن قورعاۋمەن ءوز ناتيجەسىن كوسەتتى.
گۇلجان مۇحيتقىزى – ەلىمىزدەگى لاندشافتانۋشىلاردىڭ كورنەكتى وكىلى عانا ەمەس, وسى سالاداعى كوپتەگەن عىلىم كانديداتتارى مەن دوكتورلارىن دايىنداعان ۇلاعاتتى ۇستاز دا. ول كىسىنىڭ ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتەگى تابىستى ەڭبەك جىلدارىنىڭ ەڭ شوقتىعى بيىك كورىنىسى – ارينە, ونىڭ شاكىرتتەرى. اتاپ ايتساق, و.مۇحامەدجانوۆ, ن.كەرىمباي, گ.ورازىمبەتوۆا, ب.اقتىمباەۆا, م.قۋانوۆ, ە.بايماقوۆا, س.باياندينوۆا, س.تۇگەلباەۆ, ت.بازارباەۆا جانە تاعى باسقالار. گۇلجان مۇحيتقىزىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن ءار جىلدارى كانديداتتىق جانە دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالارىن ءساتتى قورعاپ شىقتى. بۇگىنگى تاڭدا دا گۇلجان اپامىز ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە بىرنەشە (PhD) دوكتورانتتارىنا عىلىمي جەتەكشىلىك جاساۋدا. ونىڭ 1988-2005 جىلدار ارالىعىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ فيزيكالىق گەوگرافيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىلىگى قىزمەتىن اتقارعان كەز – فاكۋلتەتىمىز بەن بۇل كۇندەرى ءوزىنىڭ سەكسەن جىلدىعىن اتاپ ءوتىپ وتىرعان ۋنيۆەرسيتەتىمىز ءۇشىن التىن ارىپپەن جازىلاتىن كەزەڭ. ارينە, شاكىرتتەرى بىزدەر ءۇشىن گۇلجان مۇحيتقىزى تەك قانا بەلگىلى عالىم, ءبىلىمدى ۇستاز عانا ەمەس, ول كىسى ۇلكەن جۇرەكتى ازامات. كەز كەلگەن ۇجىمدا, اسىرەسە, شىعارماشىلىق پەن عىلىمي-ىزدەنىسپەن اينالىساتىن ورتادا ءوزىنىڭ ەرەكشە ءبىتىمى مەن باسقالارعا ۇقسامايتىن جەكە دارا مىنەزىمەن دارالاناتىن ادامدار بولادى. ونداي تۇلعالار ارقاشاندا ءوز سالاسىنىڭ كوشباسشىلارى قاتارىندا. ءبىز ءبىلىم العان كەڭەس زامانى كەزىندە فاكۋلتەتىمىزدەگى ۇستازداردىڭ كوپشىلىگى وزگە ۇلت وكىلدەرى بولاتىن, ءتىپتى, قازاق توپتارى دا جوق ەدى. ارينە, شەت توپىراقتا تۋىپ وسكەن گۇلجان اپامىزدىڭ سول كەزدە انا تىلىنە جۇيرىك بولماسا دا, قازاق جاستارىنا دەگەن قامقورلىعى ەرەكشە بولاتىن. ول كىسى – سىرت كوزگە تىم قاتال كورىنگەنىمەن, ءوزىنىڭ شاكىرتتەرىنە دەگەن قامقورلىعى ەرەكشە جان.
اراكىدىك اڭگىمەدە ول ءوزىنىڭ اتا-اناسىن, اسىرەسە, ولاردىڭ قيىر سولتۇستىكتەگى ومىرلەرىن ءجيى ەسكە الاتىن. سودان بولار, قازاقتىڭ حالىق اندەرىنە دەگەن كوڭىلى ەرەكشە. «بوزتورعاي» ءانى ايتىلعاندا ول كىسىنىڭ كوزىنە جاس تا ۇيىرىلەتىن, ونىڭ سەبەبىن سۇراعانىمىزدا, بۇل مەنىڭ انامنىڭ سولتۇستىكتە ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتاتىن ءانى ەدى دەيتىن. شەت جۇرگەن اناسىنىڭ ەلىنە دەگەن ساعىنىشىن ەسكە سالاتىن ءاننىڭ ءماتىنى مەن ىرعاعى بويىندا وشپەستەي ءىز قالدىرعانىنىڭ كۋاسىمىز.
بۇگىندە مەرەيتويلىق جاسىن جوعارى دەڭگەيدە اتاپ ءوتىپ جاتقان گۇلجان مۇحيتقىزى اسەم استاناداعى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى گەوگرافيا جانە گەوەكولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنا تابىستى جەتەكشىلىك ەتۋدە. ءوزىنىڭ اللا جانە ەللا قىزدارىنان بىرنەشە نەمەرە سۇيگەن مەرەيلى اجە – شاكىرتتەرى مەن ارىپتەستەرىنە ابىرويلى ۇستاز. مەرەيتوي يەسىنە ەلىمىزدەگى كوپتەگەن شاكىرتتەرىنىڭ اتىنان مىڭداعان العىس پەن دەنىنىڭ ساۋلىعىن جانە وتباسىنىڭ قىزىعىنا تويماي ارامىزدا ۇزاق جاساۋىن شىن جۇرەكتەن تىلەيمىز.
سانات تۇگەلباەۆ,
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ دوتسەنتى, گەوگرافيا عىلىمىنىڭ كانديداتى.
