«اسىلى, ادام – ءوز ءومىرىنىڭ سۋرەتشىسى. ول ءومىردى سىرلاپ بوياۋعا, وعان اجار ءتۇر بەرۋگە, اشەكەيلەپ, ورنەكتەۋگە ەڭبەك ەتەدى». عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ وسى اتالى ءسوزى بۇگىنگى مەنىڭ اڭگىمەمدەگى ءوزىنىڭ ونەگەلىگىمەن ءجانە جاقسى قاسيەتتەرىمەن ءوز ماڭايىنداعىلارىنا جانە بولاشاعىنا سەنىمدىلىك ۇيالاتا بىلەتىن بىلگىر تۇلعا, گەنەرال-مايور مارات سەرالىۇلى ناگۋمانوۆقا تىكەلەي قاتىستى. وتانىن قورعاۋدى تاڭداعان ۇلكەن جۇرەكتى, جانى جارقىن ادام تسەلينوگراد وبلىسىنىڭ «گۆاردەەتس» اتالعان ەگىن شارۋاشىلىعى سوۆحوزىنان اسكەرگە شاقىرىلعان ول ومىر جولىن ساربازدان باستاپ گەنەرال شەنىنە دەيىن جەتتى.
اسىرەسە, كومسومول مۇشەسى مارات ناگۋمانوۆ ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشىن اتقارۋعا كەتىپ بارا جاتقان ميتينگىدە: «گۆاردەەتس اۋىلىنان ارمياعا اتتانعان جىگىتتەر ناعىز گۆاردياشىلار سياقتى قىزمەت اتقارادى» دەگەن ءسوزى اۋىلداستارىنىڭ ەسىندە قالدى. ونىڭ جاۋىنگەرلىك ادال ەڭبەگى تۋعان ەلىمىزدىڭ باسشىلىعى جانە اسكەري قولباسشىلىعى ەلەنىپ, وعان «ادال قىزمەتى ءۇشىن» وردەنى بەرىلگەن, بىراق مارات سەرالىۇلى ءوزىنىڭ سارباز كەزىندە العان «زا ۆوينسكۋيۋ دوبلەست» مەدالىن ەرەكشە قۇرمەت تۇتادى. سول كەزدەگى ونىڭ زامانداستارىنا ءتان قاسيەت – ءوز ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن جەڭىل جول ىزدەمەي, تەك ءوز ەڭبەگىمەن جەتۋ بولاتىن. قولىندا اسكەري ۋچيليششەسىنىڭ قىزىل ديپلومى بار مارات اعا رەسەيدىڭ نوۆوچەركاسسك قالاسىنان قىتاي شەكاراسىنا قىزمەت ەتۋگە اتتانادى.
– راسىندا, مەن قىزمەت اتقارۋعا كەلگەن جالاڭاشكول اۋماعىندا تىنىشتىق بولعان جوق ەدى. 60-جىلداردىڭ اياعى مەن 70-جىلداردىڭ باسىندا قىتاي جانە كەڭەس وداعىنىڭ شەكاراسىندا قيىر شىعىستاعى, ورتا ازيانىڭ ۋچاسكەلەرىندەگى جالاڭاشكول جانە دامانسك ارالى اۋماعىندا قارۋلانعان شەكارالىق شيەلەنىستەر بولىپ تۇردى. بىراق مەن سول كەزدەگى بارلىق قۇرداستارىم سياقتى اكەلەرىمىز بەن اعالارىمىزدىڭ ەرلىگىن دارىپتەپ وسكەندىكتەن بولار, قاۋىپتىلىكتى ويلامادىم. كەرىسىنشە, ءبىز قاجەتتى جەردە بولماي قالامىز دەپ قورىقتىق. قاۋىپتى جەرلەردەگى قىزمەتتى ءبىز باتىلدىق ەمەس, بورىشىمىز دەپ قابىلدادىق, – دەپ ەسىنە الادى مارات سەرالىۇلى.
بالكىم, وتانشىلدىق – ءوز وتانىڭدى قورعاۋعا دەگەن تالپىنىس, ەل ءۇشىن ءوز ءومىرىن قيۋ, سول كەزدەگى زامانداستارى – كاپيتان بۋبەنين, سەرجانت بابانسكي سياقتى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارىنداي ەرلىك جاساۋدى ماقسات ەتكەن شىعار. ولار بۇل اتاقتى مەملەكەتتىك شەكارانى قورعاۋ كەزىندە العان بولاتىن.
مارات سەرالىۇلىنىڭ ايتۋىنشا, دامانسك ارالىن قىتايلار «چجانباو», ياعني «اسىل ارال» دەپ اتايتىن كورىنەدى. ارالدىڭ ۇزىندىعى – 1500, ەنى – 500 مەتر. ول جىلدارى شەكارا بەلگىسى تارتىلماعان كورشى ەلدىڭ ازاماتتارى اڭ-قۇس, بالىق اۋلاۋعا كەلىپ جۇرەتىن.
– ءالى ەسىمدە, – دەيدى مارات اعامىز, – تۇنگى ساعات 22.00 كەزىندە اسپان جەرگە تۇسكەندەي جارقىلدادى, سول كەزدەگى قۇپيا قارۋ «گرادپەن» اتقىلاپ, قارسىلاستارعا وراسان شىعىن كەلتىردى, جەردى ءشوپ شىقپاستاي ەتىپ, قارا تاسقا دەيىن كۇيدىرىپ جاندىرىپ جىبەردى. كەيىننەن ەكى مەملەكەت مامىلەگە كەلىپ, ەل باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزدەرى ارقىلى كەڭەس-قىتاي شەكاراسى قايتادان قارالدى. سونىمەن بىرگە, ءبىز جاۋىز دۇشپاندى جەڭگەن, سۇراپىل سوعىستى باستارىنان وتكەرگەن, ماقتانىشىمىز بولعان اتا-اكەلەرىمىزدى ۇلگى تۇتتىق. ءبىزدىڭ سول اكەلەرىمىزگە ۇقساعىمىز كەلدى.
گەنەرال اعامىز جاستاردى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋدە ۇلگى-ونەگە كورسەتۋ ماڭىزدى دەپ ەسەپتەيدى. ول ۇلگى-ونەگە تۇتۋعا لايىقتى تۇلعالار مەن باتىرلار قازاق حالقىنان كوپ شىققان. سونىڭ ءبىرى – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, حالىق قاھارمانى, ارميا گەنەرالى ساعادات قوجاحمەتۇلى نۇرماعامبەتوۆ. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ العاشقى جىلدارىندا قازاقستاندىق جاس اسكەردى باسقاردى. ول كىسى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ – ۇلى جەڭىستىڭ ساربازى بولعان سوڭ, ءبىزدىڭ جاس اسكەردى سول كەزدە سەنىپ تاپسىردى, ال ناعىز گەنەرال رەتىندە ادالدىقپەن ءوزىنىڭ اسكەري پارىزىن اتقارا ءبىلدى. مارات سەرالىۇلى ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ ونەگەلى ءومىر جولىن, ەرلىككە تولى عۇمىرىن بارلىق مەكتەپتەردىڭ, ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ «قازاقستان تاريحى» باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ قاجەت دەپ سانايدى. مارات سەرالىۇلىنىڭ باستى قاسيەتتەرى – پاراساتتىلىق, جىگەرلىلىك, ەڭبەكسۇيگىشتىك, ەرجۇرەكتىلىك, باتىلدىق, ەڭ باستىسى, ادامدارعا دەگەن ايرىقشا اسەر ەتەتىن ىلتيپاتتىلىق. مەنىڭشە, ونىڭ وسى قاسيەتتەرى قاراپايىم تاماشا ادام رەتىندە تاربيەلىك قۇرىلىمداردا جاقسى اتاعىن شىعارعانى ءسوزسىز.
مارات اعامىز 90-جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس وكىمەتىنىڭ ىدىراپ, ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ, قيىن دا كۇردەلى جاعدايدا مەملەكەتتىلىكتى قالىپتاستىرۋعا ۇلەس قوستى, ول كەزدە ەلىمىزدىڭ العاشقى قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلا باستادى. ەگەمەندى ەلدىڭ اسكەرىن ۇيىمداستىرىپ, باسقارۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ اسكەرىمىزگە مىقتى باسقارۋشىلىق ءتارتىپ قاجەت بولدى. ونى ورىنداۋ ءۇشىن اسكەري ماماندار كەرەك بولدى, اعامىز ءوز جۇرەگىنىڭ قالاۋىمەن ەلگە ورالدى.
سودان 1992 جىلدان باستاپ قارۋلى كۇشتەردىڭ سالاسىندا تاربيە جانە قۇقىقتىق جۇمىستارمەن اينالىستى.
– سول كەزدەردى ەرەكشە سەزىممەن ەسكە الامىن جانە العاشقى قارۋلى كۇشتەردىڭ قۇرىلۋىنا قاتىسقان تاعدىرىما شەكسىز ريزامىن, – دەيدى اعامىز.
قارۋلى كۇشتەرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ مارات سەرالىۇلى ءوزىنىڭ ىسكەرلىگىن جانە اسكەري-ساياسي جانە تاربيە جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن تانىتا ءبىلدى. ماڭايىنا تەك ىسكەر وفيتسەرلەر جينالدى. ۋاقىتپەن قاتار ءجۇرۋ, زامان تالاپتارىنا ساي بولۋ ءۇشىن جۇمىسقا جانىن سالىپ, تاجىريبەسى مەن بىلىمدىلىگىن كورسەتە ءبىلدى. اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا اتسالىستى, قولىنان كەلەتىن كومەگىن اياعان جوق. سول كەزدەگى بىرەگەي جانە دارىندى اسكەري قولباسشىلارمەن بىرگە جۇمىس ىستەگەن العاشقى كۇندەردەن باستاپ مەن ءۇشىن جانە قارۋلى كۇشتەردىڭ بارلىق جەكە قۇرامى ءۇشىن ءوز وتانىنا ادال قىزمەت ەتۋدىڭ جارقىن ۇلگىسى بولدى.
جەكە دارا قاتىناس, بىرەۋدىڭ كەلەلى ماسەلەسىن كورە ءبىلۋ جانە ونىڭ تاعدىرى تۋرالى دۇرىس شەشىم قابىلداۋ – زور مارتەبە. اتاپ ايتقاندا, گەنەرال مارات ناگۋمانوۆ «تاربيە – وتانشىلدىق دامۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالى» دەپ ەسەپتەيدى. عۇلاما ويشىل, فيلوسوف اريستوتەل: «ەگەر دە اياق كيىم تىگەتىن كەبىسشى جامان جۇمىس ىستەسە, سول ەلدىڭ بىرنەشە ازاماتتارى ناشار اياق كيىم كيەدى, ەگەر دە سول ەلدىڭ تاربيەشىسى جامان جۇمىس ىستەسە, ول ەلدىڭ بۇكىل ۇرپاعى نادان بولادى» دەگەن. سونىمەن, قازىرگى جاستارىمىز جاھاندانۋ داۋىرىندە مادەنيەتتى, ونەرلى, ءبىلىمدى, رۋحاني بايلىعى جوعارى بولسا, وندا ەلىمىز تەز داميدى, شەشۋشى باعىتى دۇرىس جانە ىرگەسى بەرىك, ەڭسەسى بيىك بولادى دەيدى گەنەرال.
– بۇگىن جاستارمەن اسكەري-تاربيە جۇمىسى ءوز ماڭىزدىلىعىن, وزەكتىلىگىن جوعالتقان جوق, كەرىسىنشە, ۇلكەن ماعىناعا يە بولدى, – دەيدى تاعى دا مارات ناگۋمانوۆ. سوندىقتان ءبىزدىڭ قارۋلى كۇشتەردىڭ ارداگەرلەر بىرلەستىكتەرى ورىندايتىن ەڭ باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى ارداگەرلەرگە قامقورلىقپەن بايلانىستى بولسا, بۇدان وسكەلەڭ ۇرپاق ءتالىم مەن تاربيە الادى. قازاقستاندىق وتانشىلدىق رۋحى قالىپتاسادى, ءوز وتانى الدىنداعى بورىشىن سەزىنۋ جانە ونىڭ مۇددەلەرى مەن قاۋىپسىزدىگىن ادالدىقپەن قورعاۋ قاجەتتىلىگىن بويىنا سىڭىرەدى.
ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىز بويىنشا ەڭ باستى ماقسات – وتانشىلدىققا تاربيەلەۋ, كەشەندى باعدارلاما ازىرلەۋ جانە ەندىرۋ. ەلباسى – جوعارعى باس قولباسشى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ مىناداي تاماشا ءسوزى بار: «ەگەر ەل بارار باعىتىن جانە قايدا توقتارىن بىلمەسە, ەشقانداي جەل وڭىنان سوقپايدى». قارۋلى كۇشتەردىڭ باسشىلىعى مارات ناگۋمانوۆتىڭ اسكەري جانە ومىرلىك تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ, ونى اسكەري-پاتريوتتىق تاربيە سەكتورىنا جاۋاپ بەرەتىن اسكەري-تەحنيكالىق مەكتەپ ديرەكتورى ورىنباسارىنىڭ لاۋازىمىنا 2013 جىلى ۇسىندى.
ونىڭ ارقاشاندا تاپسىرعان جۇمىستارعا اسا زور جاۋاپتىلىقپەن قارايتىندىعىن دالدەپ ايتقىم كەلەدى. ول بۇگىنگى كۇنى, ءوزىنىڭ 70 جاسىندا ەڭ كۇردەلى ءىستى موينىنا الۋعا قابىلەتتى جانە دايىن ەكەندىگىن, ولاردى بەلگىلەنگەن مەرزىمدە, وتە تىعىز ۋاقىتتا دا ورىنداي الاتىندىعىن كورسەتتى. مارات سەرالىۇلى – ەنتۋزياست ادام, ۇدايى ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ وتىرادى جانە ونى بىزبەن جانە باسقالارمەن ومىرلىك تاجىريبەسىمەن شىن كوڭىلمەن بولىسەدى. ونىڭ سويلەگەن سوزدەرىن وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر, ارداگەرلەر, وقىتۋشىلار, ازاماتتىق جانە اسكەري عالىمدار دا ريزاشىلىقپەن, قاناعاتتانارلىق سەزىممەن قابىلدايدى. ونىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىن وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋگە باعىتتالعان جاسامپازدىق, شىعارماشىلىققا تولى تولىققاندى كۇش-قۋاتى ءالى دە تولىسقان شاعىندا.
جىلدام الىپ تىنىسىن,
ەلدەن تاۋىپ ىرىسىن,
جالعىز ءوزى جاسايدى
ءجۇز ادامنىڭ جۇمىسىن! – دەپ تىنىمسىز تىرشىلىكتە, اباي ايتقانداي, اقىرىن ءجۇرىپ, انىق باسىپ ارامىزدا جۇرە بەرىڭىز. ەڭبەگىڭىز دالاعا كەتكەن جوق. ەڭبەكقورلىعىڭىز, تالپىنىسىڭىز, ىزدەنىمپازدىعىڭىزبەن جاستارعا كۇندەلىكتى تاربيە بەرۋ ىسىندە ابىرويعا بولەنىپ ءجۇرسىز. مىنە, 50 جىل بويى ادامنىڭ سىرتقى كەيپىن عانا ەمەس, ىشكى تولقىنىسىن قاپىسىز بەينەلەيتىن, وسكەلەڭ ۇرپاققا جوعارى پاتريوتتىق سەزىممەن ءوز ەلىنىڭ ماقتانىشى بولۋ, وتان قورعاۋشىلىق ماقساتىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان ارداقتى اعامىز, ءسىزدى ادام جانىنىڭ ءمۇسىنشىسى دەيمىز. اسىرەسە, قۇرمەتتى گەنەرال-مايور مارات سەرالىۇلى ناگۋمانوۆ, ءسىزدى 2018 جىلعى 7 مامىرداعى – وتان قورعاۋشىلار كۇنىندە 70 جاسقا تولعان مەرەيلى بەلەسىڭىزبەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز!
مارات اعامىزدىڭ جەتەكشىلىگىمەن قارۋلى كۇشتەردە تاربيە جانە يدەولوگيالىق جۇمىستار بويىنشا تالاي وفيتسەرلەردىڭ تۇتاس بۋىنى شىڭدالىپ شىقتى. ولار ءوز اسكەري مىندەتتەرىمەن وتانىمىزعا قىزمەت ەتىپ, ەل رۋحانياتىنا زور ۇلەس قوسۋدا.
ءيا, ابزال اعادان ۇيرەنگەنىمىز كوپ. جۇرەگىنىڭ تازالىعى مەن جاستارعا دەگەن قامقور پەيىلى – ءبىز ءۇشىن ماقتانىش. بۇكىل ءومىرى جانە ەڭبەك جولى اسكەرمەن تىعىز بايلانىستى.
گەنەرالدىڭ بۇگىنگى شىققان بيىگى – وسكەلەڭ ۇرپاق پەن قارۋلى كۇشتەردىڭ اسكەري قىزمەتشىلەرىنە ۇلگى-ونەگە.
قۋانىش تولەۋبەكوۆ,
وفيتسەر-يدەولوگ, پولكوۆنيك
