حالىقارالىق زامان تالابىنا ساي وقۋشى ءۇش تىلدە ءبىلىم الۋى ءتيىس. حالىقتىڭ ايقاي-شۋىنا قاراماستان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بيولوگيا, حيميا, فيزيكا جانە ينفورماتيكا پاندەرىنەن ساباق بەرەتىن 11800 مۇعالىمدى اعىلشىن ءتىلى كۋرسىنان قايتا دايارلاۋدان وتكىزدى. جاڭا جۇيەگە كوشۋ ءۇشىن قارجىنى دا ايامادى. ۇستازدارعا كەتكەن شىعىن 5,6 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ەسەسىنە, بيىلدان باستاپ پەداگوگتار ءوز ساباقتارىن اعىلشىن تىلىندە بەرۋدى باستاپ كەتتى. جالپى, ءبىلىم سالاسىنداعى بۇل جاڭاشىلدىق ءوزىن-ءوزى قانشالىقتى اقتايدى؟
ۇمىتتەن كۇدىك باسىم
«فەيسبۋك» جەلىسىندەگى «قازاقستان ۇستازدارى» پاراقشاسىندا ءدال وسى ماسەلەگە قاتىستى ارنايى ساۋالناما جۇرگىزگەن ەدىك. ەلىمىز بويىنشا پىكىر بىلدىرگەن 175 مۇعالىمنىڭ 90 پايىزى اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدىڭ قيىن ەكەنىن العا تارتتى. اسىرەسە, شالعاي اۋىلداعى مەكتەپ ۇستازدارى جاڭا وزگەرىستەرگە دايىن ەمەس. سەبەبى ءبىلىم وردالارىندا ەڭ الدىمەن اعىلشىن ءتىلى پانىنەن ساباق بەرەتىن ۇستازدىڭ ءوزى تاپشى.
«مەن 10 اي وقىدىم. ارينە, قيىن. بارىمىزدى سالىپ جاتىرمىز. ۋاقىت جەتپەي قالادى. ۇكىمەتتەن بولىنگەن اقشانىڭ دا سۇراۋى بار. سول ءۇشىن بار مۇمكىندىكتى پايدالانعاننىڭ وزىندە قيىنعا سوعىپ جاتىر» دەيدى يسلام ابدۋناسىروۆ ەسىمدى مۇعالىم. ال زەينەتتەگى ۇستاز ساراپ راحيپوۆا ۇشتىلدىلىك – وقۋشىلاردى ابدەن شاتاستىرىپ, تازا ساۋاتسىزدىققا اپارا جاتقان جول ەكەنىن ايتادى. قازىرگى مەكتەپ باعدارلاماسىن قويىرتپاققا تەڭەگەن ول مۇعالىمدەرگە دە, وقۋشىلارعا دا جانى اشيتىنىن جاسىرمايدى.
نە دەسەك تە, قابىلدانعان شەشىم ەندى وزگەرمەسى انىق. 2019-2021 جىلدارى تاعى دا 3050 ۇستاز قايتا دايارلاۋدان وتكىزىلەتىن بولدى. قالاي بولعان كۇننىڭ وزىندە ءدال قازىرگى تاڭدا ەكى مىڭنان استام مۇعالىم جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە وقىتىپ جاتقانى بەلگىلى.
استاناداعى احۋال قانداي؟
ەلوردادا جاراتىلىستانۋ-ماتەماتيكا باعىتى بويىنشا 759 ۇستاز بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرستارىنان ءوتتى. اتاپ ايتقاندا, بيولوگيا پانىنەن 208 مۇعالىم, حيميادان – 158, فيزيكادان – 170, ال 223-ءى ينفورماتيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىلارى. اعىلشىن تىلىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ وزەكتىلىگى جاس ماماندار ءۇشىن جەڭىل بولسا, تاجىريبەلى ۇستازدار ءۇشىن ولاي بولماسى انىق. دەگەنمەن استانا قالاسىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان №9 «زەردە» مەكتەبىنىڭ حيميا ءپانى مۇعالىمى كۇلجان جۇماعۇلوۆا بۇل پىكىرمەن كەلىسپەيتىنىن ايتادى. 25 جىل ەڭبەك ءوتىلى بار ول حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە اعىلشىن ءتىلىنىڭ 9 ايلىق كۋرسىن مەكتەپ بويىنشا تامامداعان ءتورت ماماننىڭ ءبىرى.
«ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بۇل جاڭاشىلدىقتى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. مەن CLIL باعدارلاماسى بويىنشا دايارلىقتان ءوتتىم. وقۋشىلاردىڭ اعىلشىن تىلىندە وتەتىن ساباققا قىزىعۋشىلىعى جوعارى. ءۇش ءتىلدى بىلۋگە, ءپاننىڭ تەرميندەرىن اعىلشىنشا ۇيرەنۋگە دەگەن تالاپتارى قۋانتادى. ولارعا ءتىل ءبىلۋ ارقىلى باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعا بولاتىندارىن ۇعىندىرامىن. ادام شىن نيەتتەنسە, الىنبايتىن قامال جوق ەكەن. ءوز قالتامنان تولەپ, قوسىمشا اقىلى كۋرستارعا دا باردىم. ساباقتىڭ 30-40 مينۋتىن اعىلشىنشا سويلەپ ۇيرەنەمىز. ساباق بارىسىندا تەرمينولوگيامەن جۇمىس ىستەيمىن. وسى ەڭبەگىمە قوسىمشا ۇستەماقى دا تولەنەدى» دەيدى كۇلجان ساحانقىزى.
استانالىق ۇستازداردىڭ ايتۋىنشا, اعىلشىن تىلىندە وتەتىن ساباقتىڭ جوسپارى بولەك دايىندالادى. ازىرگە, تەرمين سوزدىكتەرمەن جۇمىس جۇرگىزىلەدى. جەڭىلدەۋ ماعلۇماتتار بەرىلىپ, اراسىندا بەينەروليكتەر كورسەتىپ, تاقىرىپقا وراي قازاقشا-اعىلشىنشا اۋدارماسىن ۇيرەتەدى ەكەن.
مينيستر: باعالاۋعا ءالى ەرتە…
جالپى, ءتورت ءپاندى اعىلشىن تىلىندە بەرۋدى ەنگىزۋ – قاناتقاقتى جوبا. وقۋ پروتسەسىندە شەتەلدىڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرى ەسكەرىلگەن. مۇعالىمدەر ءۇشىن ارنايى وقىتۋ ادىستەمەسى دايىندالدى. ارنايى كۋرستاردى اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن ترەنەرلەر ۇيىمداستىرۋدا. ءتورت ءپاننىڭ مۇعالىمدەرى وزدەرىنە بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە اعىلشىن ءتىلىن بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە مەڭگەرىپ شىعۋى ءتيىس. ءۇش مودۋلدەن تۇراتىن باعدارلامادا باستاپقى دەڭگەيىنەن – ا1 دەڭگەيىنە, ا2 دەڭگەيىنەن ۆ1 دەڭگەيىنە دەيىن وقىتۋ قاراستىرىلعان. ساراپشىلار جوعارى سىنىپتارعا حيميا, فيزيكا, ينفورماتيكا, بيولوگيا پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدى ءبىر جولعا قويۋ ءۇشىن ءالى تالاي ۋاقىت كەرەك ەكەنىن ايتسا, ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆ تە جوبانى باعالاۋعا تىم اسىقپاۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتكەن ەدى.
دينارا بەرىقىزى, وقۋشى:
– العاشىندا وڭاي بولمادى. ال قازىر تەرمينولوگيانى جاتتاپ ۇيرەندىك. ءبىزدىڭ سىنىپتا اعىلشىن ءتىلىن جەتىك بىلەتىن بالالار كوپ. ال رەپەتيتور جالداپ وقىماعاندار ءۇشىن قيىنعا سوقتى. قاتاردان قالماس ءۇشىن ولار دا قوسىمشا اقىلى ءتىل ۇيرەتۋ كۋرستارىنا بارىپ ءجۇر.
گۇلناز احمەتجانوۆا, مۇعالىم:
– جاراتىلىستانۋ باعىتىنداعى بۇل پاندەر ءوز ءتىلىمىزدە وقىتىلسا, الدەقايدا تەرەڭ ءبىلىم الۋعا بولاتىنى داۋسىز دۇنيە. اينالدىرعان 40 مينۋتتا تەوريا مەن جاتتىعۋ تاپسىرمالارى قاتار ورىندالسا عانا تياناقتى ءبىلىم بەرۋگە بولادى. ال ۋاقىتتى ۇنەمدەپ, تەرميندى عانا اعىلشىن تىلىندە وقىتقاننىڭ وزىندە 10-15 مينۋت كەتەدى. ەسەسىنە بەكىتۋگە, ەسەپ شىعارۋعا ۋاقىت تاپشى. ءۇش تىلدە تەرمين بىلگەن وزا ما, الدە ءوز تىلىندە ەسەپ شىعارىپ تالداي العان وزا ما, ارينە, ۋاقىت كورسەتەدى.
التىنبەك بەكەنوۆ, «English Group» وقۋ ورتالىعىنىڭ مامانى:
– ءبىزدىڭ ورتالىققا وقۋشىلارمەن قاتار ۇستازدار دا ءجيى كەلەدى. كۋرستىڭ ەرەكشەلىگى – باعدارلامادا مۋلتيمەديالىق ماتەريالدار توپتاستىرىلعان. وقىتۋ جۇيەسى جاتتىعۋلاردان جانە باقىلاۋ تاپسىرمالارىنان تۇرادى. ەندى ۇستازدارعا دا ارناپ وقىتۋ مەتوديكالارىن ازىرلەمەكپىز. سۇرانىس بولعان سوڭ وسىنداي قادامعا باردىق.
