بيىل ەل تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولدى. تالاي عاسىرلار بويى اتا-بابالارىمىز اڭساعان, قانىن توگىپ, اياۋسىز كۇرەسكەن ازاتتىققا قول جەتكىزدىك. بۇل – ءبىزدىڭ ۇلكەن باقىتىمىز. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ بولاشاعى قانداي بولاتىنى ءبىزدىڭ اربىرەۋىمىزدىڭ ءىس-ارەكەتىمىزدەن باستالادى. تاۋەلسىزدىك سياقتى ۇلى ۇعىمدى قاستەرلەي ءبىلۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا, قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى بۇل باقىتتى جۇرەگىمەن سەزىنىپ, باعالاي ءبىلۋى ءتيىس. وتاندى ءسۇيۋدىڭ, وعان قالتقىسىز قىزمەت ەتۋدىڭ تۇپكى نەگىزى ءوز وتباسىڭا, وسكەن ورتاڭا, تۋعان قالاڭا, ەلىڭە ادال قىزمەت ەتۋدەن باستاۋ الادى. ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋ ءۇشىن ارقايسىسىمىز وتان, ەل مۇددەسى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتىپ, بوستاندىعىمىزدى باياندى ەتۋگە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋعا ءتيىسپىز.
نەبارى 30 جىلدىڭ ىشىندە الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا جاڭا مەملەكەت پايدا بولىپ, ءتاۋەلسىز قازاقستان كوش تۇزەدى. سول كوشتى تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ باستادى. ەلباسى تاۋەلسىزدىكتىڭ تىزگىنى ءوز قولىمىزعا تيگەن كۇننەن باستاپ قازاق حالقىنىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن, سەنىمى مەن ارمانىن تۋ ەتىپ كوتەردى. سونىڭ ارقاسىندا ەگەمەندىگىمىزدىڭ ىرگەسى بەكىپ, ەلىمىز ەڭسەسىن تىكتەدى. تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ءسات بولىپ سانالاتىن جىلداردا كۇللى الەم تاڭعالاتىنداي جەتىستىكتەرگە جەتتىك. تاۋەلسىزدىك العالى قول جەتكىزگەن ەڭ ۇلكەن جەتىستىگىمىز – جاڭا ەلوردامىزدى سالدىق. دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرى «بەيبىتشىلىكتىڭ بەسىگى» دەپ اتاعان ەڭسەلى دە اسقاق ەلوردامىزدى تۇرعىزۋدىڭ ءوزى – وسى يدەيانىڭ اۆتورى, ونى ەلىمەن بىرگە جۇزەگە اسىرعان ەلباسىنىڭ ەرەن ەرلىگى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قاي قادامىمىزدىڭ, قاي جەتىستىگىمىزدىڭ باستاۋىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇرعانىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. بۇگىنگى تاڭدا باس قالامىز ەلدىگىمىزدىڭ ۇيىتقىسىنا, الەۋەتىمىزدىڭ بەت-بەينەسىنە اينالىپ, ابىرويىمىزدى اسقاقتاتۋدا. بۇل ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمىمىزدى ەسەلەي تۇسەدى. بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ەلباسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ماڭگىلىك سيمۆولىنا اينالدى دەسەك اقيقاتتى ايتقان بولار ەدىك» دەگەن سوزىنە تولىق قوسىلامىن.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءتاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىن تەك مەرەيتوي دەپ ساناماي, ەڭ الدىمەن بۇل وقيعاعا يدەولوگيالىق تۇرعىدان قاراۋ قاجەتتىگىن ايتتى. پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى وسىناۋ ماڭىزدى دا ايشىقتى كەزەڭدە داڭعازا مەن ىسىراپشىلدىققا جول بەرمەي, تاعىلىمدىق ءمانى بار شارالارعا باسا نازار اۋدارۋعا شاقىردى. مەملەكەت باسشىسى بيلىككە كەلگەن سوڭ, «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» اتتى باعدارلاماسىن حالىققا تانىستىرىپ, جۇزەگە اسىردى. ادىلەتتى مەملەكەت پەن اشىق قوعام قۇرۋعا بىرنەشە ءساتتى قادام جاسادى. اتقارۋشى ورگاندارعا ازاماتتاردىڭ ارىز-تىلەكتەرىنە جەدەل جاۋاپ بەرۋ قاجەتتىگىن تاپسىردى. «ەڭ باستىسى, تاۋەلسىزدىكتىڭ يگىلىگىن ءاربىر وتانداسىمىز كۇندەلىكتى تىرشىلىگىندە سەزىنە الاتىن بولسا – ماقساتىمىزدىڭ ورىندالعانى» دەدى پرەزيدەنت. كانىگى ديپلومات, تاجىريبەلى ساياساتكەر قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتتىڭ, ەلدىڭ تۇرمىسىن, ءتىلىن, مىنەز-قۇلقىن جاقسى بىلەدى. قازىرگى كەزدە پرەزيدەنتتىڭ قوعامدى, ەلدى دەموكراتيالاندىرۋ جولىنداعى بارلىق رەفورمالارى تابىستى ىسكە اسىرىلۋدا. جاڭا زاماندا قازاقستان سياقتى تاۋەلسىز مەملەكەتتى وركەنيەتتىڭ كوشىنە باستاپ بارا الاتىن لايىقتى ساياساتكەردىڭ ەلباسىنىڭ سارابدال ساياساتىن ودان ءارى جالعاستىرعانى حالىقتىڭ كوڭىلىن ورنىقتىردى.
وتىز جىلداعى ۇلكەن ولجامىزدىڭ ءبىرى – تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ارقاسىندا جاڭا استانامىزدى ءوزىمىز تاڭدادىق. بۇل جاسامپاز قالا – اتا-بابالارىمىز ارمانداعان, بۇگىنگى ۇرپاق الاقانىنا سالىپ ايالاعان كيەلى تاۋەلسىزدىگىمىزدى جىلدار بويى بەكىتە تۇسەتىن بەرىك تۇعىرىمىز, بولاشاعىمىزدىڭ باعدارشامى. مەملەكەتتىڭ دامۋى مەن ەلوردامىزدىڭ وركەندەۋى – ەگىز ۇعىم. قازاقستاننىڭ مەرەيى تاسىپ, باس قالامىز تۇلەگەن تۇستا وسىناۋ ەلدىك ماڭىزى بار مىندەتتى موينىما الىپ, شاھار تىزگىنىن ۇستاپ, ۇلكەن سەنىمگە يە بولعانىمدى تاعدىرىمنىڭ تۇعىرلى ءساتى دەپ باعالايمىن.
ەسىلدىڭ جاعاسىنداعى ەلوردامىزدىڭ بوي كوتەرگەنىنە بيىل 23 جىل تولدى. بۇل ارالىقتا بۇرىن-سوڭدى بولماعان دامۋدىڭ جولىنا ءتۇسىپ, ايتۋلى جەتىستىكتەرگە جەتتىك. ەلوردانى اۋىستىرۋداعى ەلباسى شەشىمىنىڭ ساياسات پەن ەكونوميكاعا, الەۋمەت پەن دەموگرافياعا, مادەنيەت پەن رۋحانياتقا, جالپى ەلىمىزدىڭ قارقىندى دامۋىنا زور ىقپالىن تيگىزگەنىنە بۇگىن كوزىمىز جەتىپ وتىر. مىسالى, 2021 جىلى 1 ناۋرىزدا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 18917 ادامدى قۇرادى, بيىل شىلدە ايىندا بۇل كورسەتكىش 19 ملن-نان استى. 23 جىلدا باس قالا حالقىنىڭ سانى ءۇش ەسەگە دەرلىك ءوسىپ, 1 ملن 200 مىڭ ادامدى قۇرادى. ەلوردادا ءبىر كۇندە 50, جىلىنا 25 مىڭ ءسابي ىڭگالاپ دۇنيە ەسىگىن اشادى. قالا حالقىنىڭ سانى 2030 جىلى 2 ملن, 2050 جىلى 3 ملن ادامعا جەتەدى دەگەن بولجام بار. بۇگىنگى تاڭدا باس قالادا رەسپۋبليكا حالقىنىڭ 6 پايىزى ءومىر سۇرەدى. ەلباسىنىڭ ءوزى ايتقانداي: «ەلوردا جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى, سوڭىنان بۇكىل قازاقستاندى ەرتىپ, ىلگەرىلەپ كەلەدى».
ءتور قالامىز ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ درايۆەرىنە اينالدى. قازىر ەلىمىزدەگى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 11 پايىزى نۇر-سۇلتانعا تيەسىلى. قازاقستان ەكونوميكاسىنا سالىنعان بارلىق ينۆەستيتسيالاردىڭ 10 پايىزىن استانا قامتاماسىز ەتىپ وتىر. 23 جىلدا بۇل قالا ءىرى-ءىرى كاسىپورىندار شوعىرلانعان باسەكەگە قابىلەتتى وندىرىستىك ورتالىق رەتىندە قالىپتاستى. بۇعان دالەل مىناداي كورسەتكىشتەر: سوڭعى 22 جىل ىشىندە باس قالانىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىمى 25,7 ملن تەڭگەدەن
7 ترلن تەڭگەگە دەيىن, ياعني 272 ەسەگە ءوستى.
تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا بوي كوتەرگەن ەلوردا ەلدىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ, رۋحىن اسقاقتاتتى. ەلوردانى كوشىرۋدەگى ەلباسىنىڭ ەرەنعايىپ ەرلىگى مەن ساياسي سۇڭعىلالىعىنىڭ دۇرىستىعىن كۇللى الەم مويىندادى. يۋنەسكو قازاقستاننىڭ باس قالاسىنا «الەم قالاسى» دەگەن جوعارى مارتەبەلى اتاق بەردى. سول اتاققا سايكەس, نۇر-
سۇلتان قالاسى الەمدەگى ساۋلەت ونەرىنىڭ عاجايىپتارى بوي كوتەرگەن زاماناۋي ورتالىققا اينالدى. ەلوردانىڭ جاھاندىق قالا ەكەنىن دالەلدەيتىن كوپتەگەن ءىس-شارالاردىڭ ءوتۋى ونىڭ جان-جاقتى ءوسىپ-وركەندەۋىنە جول اشتى. 115 ەل مەن 22 حالىقارالىق ۇيىم قاتىسقان ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ ءوزى يننوۆاتسيالىق, تەحنولوگيالىق, ەكونوميكالىق جاعىنان دامۋىنا ەرەكشە سەرپىن بەردى.
زاماناۋي ۇلگىمەن بوي كوتەرگەن ەلوردامىز – قازىر ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ, مەديتسينا مەن ءتۋريزمنىڭ ورتالىعى. 2000 جىلداردىڭ باسىندا قۇرىلعان ەلوردانىڭ مەديتسينالىق كلاستەرى ورتا ازياداعى ەڭ ۇزدىك مەديتسينالىق جەتىستىكتەردىڭ قاتارىنا كىرەدى. ەمحانالاردا ەڭ سوڭعى ۇلگىدەگى قۇرال-جابدىقتار قولدانىلادى. حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بىرەگەي وپەراتسيالار جاسالادى. پاندەميا بىزگە تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ومىرلىك ماڭىزى بار بارلىق سالاعا ەنگىزۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى. قالالىق اكىمدىك تۇرعىندارعا 159 مەملەكەتتىك قىزمەت ءتۇرىن ۇسىنادى, ولاردىڭ بارلىعى ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرىلدى. بۇل – ۇلكەن جەتىستىك.
ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرى ەلورداعا قاراپ بوي تۇزەيتىنى ايدان انىق. الداعى ۋاقىتتا اجارلى قالا «نۇر-سۇلتان – جايلى قالا» جوباسى اياسىندا داميدى. جوبانىڭ نەگىزگى تورتتاعانى – جايلىلىق, ورنىقتىلىق, ەكولوگياسى تازا قالا جانە تۇرعىندار ساۋلىعى. اتاپ ايتارلىعى, حالىقتىڭ بەلسەندى ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن سوعان لايىقتى ينفراقۇرىلىم سالۋ بارىنەن ماڭىزدى. قاي تۇرعىدان الساق تا, باس قالامىز دامۋىمىزدىڭ بارومەترى بولىپ قالا بەرەدى. نۇر-
سۇلتان – ەلىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعىنىڭ بويتۇمارى. ەلدىك پەن ەركىندىكتىڭ, جاڭارۋ مەن تۇلەۋدىڭ سيمۆولى بولعان اياۋلى قالانىڭ دا كەلەشەگى كەمەل بولارىنا سەنەمىز.
ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرى ەلورداعا قاراپ بوي تۇزەيتىنى ايدان انىق. «استانانىڭ قارىشتاپ دامۋى ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنىڭ وركەندەپ وسۋىنە سەرپىن بەردى» دەدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «تاۋەلسىزدىك تاعىلىمى» اتتى ماقالاسىندا.
بارشا قازاقستاندىقتاردى تۇعىرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! ەڭسەلى ەلوردامىز جاڭا عاسىرداعى قۋانىشتى ساتتەرىمىز بەن ايتۋلى وزگەرىستەردىڭ جارشىسى بولا بەرسىن!
التاي كولگىنوۆ, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى
