تۇرىك تەكتەس حالىقتاردىڭ ون ەكى جانۋارلى ەجەلگى كۇنتىزبەسى بويىنشا 2014 جىل – جىلقى جىلى. ول 2002 جىلى عانا كەلگەن ەدى, سودان بەرى دە ءبىر مۇشەل (12 جىل) وتە شىعىپتى.
بۇرىندارى كوشپەلى وعىز تۇرىكتەرى جىل باسىن 21 ناۋرىزدان ساناعان. قازىر دە تەرەڭ سىرلارعا تولى انادولى دالاسىنىڭ الىس تۇكپىر اۋىلدارىندا كونەكوز قاريالاردىڭ تانىم-تۇسىنىگى وسىنداي.
قىسى ايازدى, جازى اپتاپ شىعىس انادولىنىڭ كۇنگەي شەت-قيىرلارىندا تۇراتىن اۋىزى دۋالى قاريالاردىڭ اڭگىمەلەرىنە قاراعاندا, «دجەمرە» دەپ اتالاتىن جانە ون ەكى كۇن مەن تاعى جارتى كۇنگە سوزىلاتىن ۋاقىت ارالىعىندا اسپاننان ءۇش رەت وت ءتۇسەدى. حالقىمىزدىڭ «دجەمرە تۇسسە, قىس پەن كوكتەم ءبىر-بىرىنەن ايرىلادى», «دجەمرە – جازدىڭ حابارشىسى» دەۋى وسىدان بولسا كەرەك.
ات قۇلاعى كورىنبەيتىن اق تۇتەك بوراندى اقپان ايىنىڭ ەكىنشى ونكۇندىگىندە العاشقى دجەمرە اۋاعا تۇسەدى, ياعني, اۋا جىلي باستايدى. وسى ايدىڭ جيىرما جەتىنشى جۇلدىزىندا ەكىنشى دجەمرە سۋعا تۇسەدى – سۋ جىليدى. جىل اياعىندا, ناۋرىز ايىنىڭ بەسى كۇنى سوڭعى دجەمرە جەرگە تۇسەدى, سودان كەيىن جەر جىليدى. وسى كەزدە جەر استى مەن ۇستىندەگى شىبىن-شىركەي, قۇرت-قۇمىرسقا جىبىرلاي باستايدى!
عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقان ادەت-عۇرىپ, سالت-سانا, ءداستۇر ىزىمەن اتا-انالارىمىز ناۋرىزدىڭ العاشقى اپتالارىنان باستاپ ءۇي ىشىندەگى جيھاز, مۇلىكتىڭ شاڭىن قاعىپ, جۋادى. اسىرەسە, قۇرامىندا مىسى بار ىدىس-اياقتاردى قالايىشىعا بەرىپ, تازالاتادى. 20-21 ناۋرىز ءتۇنى ۇيدەگى بارلىق قالايىلى ىدىس اتاۋلىنى, تاباقتاردى كاۋسار بۇلاق سۋىنا تولتىرادى. ولاردى ءۇيدىڭ اۋلاسىنا جاۋىن-شاشىنسىز, اشىق اسپاندى كۇنى اي مەن جۇلدىز ساۋلەسىنىڭ نۇرى ءتۇسسىن دەگەن نيەتپەن يگى تىلەكتەر ايتىپ تاڭ قىلاڭ بەرگەنشە قويادى.
«جىل بويى اق مول, ءدان تاسقىن, جاۋىن-شاشىن كوپ بولسىن» دەپ وسى سۋعا بيداي, تارى, ارپا, سۇلى, جاسىمىق, نۇت سىندى ءداندى داقىلدار مەن مول ەت سالىپ, اس دايىندايدى. تازا قالايىلى ىدىس-تاباقتاردى اققا ء(سۇت, يوعۇرت, ايران, ءسۇت, ءسۇتلاش ت.ب.) تولتىرۋ ءداستۇرى دە بار. «سۋ – جاسىڭ, اس – ۇلكەنىڭ» دەگەندەي, بۇل ءدامدى الىس-جاقىن اعايىنعا, كورشى-قولاڭعا, كەلىمدى-كەتىمدى جولاۋشىلارعا سىي-قۇرمەتپەن جىبەرۋ عۇرپى دا ساقتالعان.
ناۋرىز ءتۇنى اۋىل بويجەتكەندەرى ۇلكەن بولمەگە ءۇش شام جاعىپ, وزدەرىنە «باقىت قۇسىن قوندىرۋ» تىلەگىن ايتقان.
كۇنگەي-شىعىس انادولى اڭىزدارى مەن اڭگىمەلەرىن ەگجەي-تەگجەي بىلەتىن كوزى قاراقتى قاريالاردىڭ ايتۋىنشا, ەستە جوق ەسكى زامانداردان بۇل كۇنى جەر جۇزىندە سۋ قوزعالىسسىز توقتايدى ەكەن. «ناۋرىزدىڭ جيىرما بىرىندە تاڭ قىلاڭ بەرگەن ساتتە ۇلى كوك ءتاڭىرىنىڭ وتە قىسقا مەزەتتە كۇن سەكىلدى نۇرلى ءجۇزى سۋ بەتىندە كورىنەدى» دەسەدى. سۋ «ءجۇزىڭدى كوردىم» دەگەندەي, تىنا قالادى. وسى كۇننەن كەيىن جاقسىلىقتى, قاسيەت جانە قۇرمەت رەتىندە جاڭبىر, قار جاۋادى, مۇحيت تولادى.
كىشى ازيا دالاسىنىڭ قۇداي ۇمىتقان تاۋلىق وڭتۇستىك-شىعىس اۋىلدارىنىڭ كونەكوزدەرى بىلاي دەيدى: «ناۋرىز – اي دەسە اۋزى, كۇن دەسە كوزى بار, كەڭ ماڭدايلى, قىپشا بەل, قوس بۇرىم, سارى قولاڭ شاشتى, ويۋ-ءورنەكشى ءبىر قىز بولىپ, جەتى قابات كوكتىڭ ۇستىندە جاتقان. انادولى شارىنىڭ شىعىس بولىگىنەن تۇنگى ساعات جەتىدەن باستاپ, كۇن ساۋلەسى سەبەزگىلەپ اتقان تاڭعى ساعات جەتىگە دەيىن باتىسقا قاراي اسپان جولىمەن كەتكەن. سوندىقتان, انادولى تۇرىكتەرى ناۋرىز ءتۇنى كوكتەن سامال جەل ەسسە اسپاننان نۇردىڭ توگىلگەنى, ىرىستىڭ قۇيىلعانى دەپ ىرىمدايدى. ول ەڭ تازا جەل سانالادى. وسى ىرىمنان بولار, باقىتتى انادولى دالاسىندا ناۋرىز ءتۇنى ەسىك پەن تەرەزەلەر اشىق بولادى».
تۇرىك تەكتەس ەجەلگى جاۋىنگەر تايپالاردىڭ ارعى اتالارىنان قالعان دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, بۇل كۇنى ۇلى بابالارىمىز اتىنىڭ تۇياعى جەتكەن جارتاستى ەرگەنەقون تاۋلىق وڭىرىنە كىرىپ, سوندا ءتورت ءجۇز ەلۋ جىلداي ءوسىپ-ءونىپ, اقىرىندا سىيماي, تەمىر تاۋلاردى ورتەپ قۇلاتىپ شىققان.
قاسيەتتى انادولى جەرىن قۇشاعىنا بولەگەن ناۋرىز مەرەكەسى تۇرىك ءتىلدى مەملەكەتتەردە ءار شاڭىراقتىڭ ىرىس-قۇتى, قۋانىشىنا اينالۋدا.
كەلگەن جاڭا جىل تۇرىك ءتىلدى حالىقتارعا بەرەكە ورناتىپ, ءبىرلىگىمىزدى ودان ءارى نىعايتقاي!
ەرول گيۋنەيليگيل,
زەرتتەۋشى- تۇرىكتانۋشى, ساۋلەتشى,گازيانتەپ قالاسى, تۇركيا
