مەملەكەت پەن جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى: ون سەگىز جوبا!
اقتوبەدە مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك جانە بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى اياسىندا ون سەگىز جوبا جۇزەگە اسىرىلماق. ولاردىڭ قاتارىندا جىلدار بويى ءتۇيىنى شەشىلمەي كەلە جاتقان ولكەتانۋ مۋزەيى, نەكە سارايى سىندى نىسانداردىڭ دا قۇرىلىسى بار.
مۋزەي قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋعا «التىن قىران» جشس قاتىسادى. قۇرىلىسقا كەتەتىن قارجىنىڭ كولەمى – 673 ميلليون تەڭگە. ونىڭ 70 پايىزى بيۋدجەتتەن بولىنەدى, ال قالعان 30 پايىزىن «التىن قىران» كومپانياسى بولگەلى وتىر.
اقتوبەلىكتەر ءۇشىن تاعى ءبىر قۋانىشتى جاڭالىق – الداعى جىلى قالادا نەكە سارايى بوي كوتەرەدى. بىرەگەي جوبانى جۇزەگە اسىرۋشى – اقتوبەلىك جەكە كاسىپكەر زامزاگۇل بايماعامبەتوۆا.
جاڭادان بوي كوتەرەتىن جاستار سارايىنىڭ قۇرىلىسى ءۇشىن 1,3 ملرد تەڭگە جۇمسالادى. ساراي قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋدى «سنپس-اقتوبەمۇنايگاز» اق ءوز مىندەتىنە الدى.
2500 ورىندىق مۇز سارايىنىڭ سالىنۋى دا اقتوبەلىكتەر ءۇشىن ۇلكەن ولجا بولعالى تۇر. قۇرىلىسقا سالىناتىن ينۆەستيتسيالاردىڭ 70 پايىزدايىن قۇرىلىستى سالۋشى كومپانيا موينىنا الدى, ال مەملەكەتتىڭ ۇلەسى – 30 پايىز. بۇل ءۇشىن كومپانيالارعا وسى نىساندى بەس جىل بويى-نا, مەملەكەت قۇرىلىسقا سالىنعان 70 پايىزدىق سالىمدى قايتارعانشا پايدالانۋ قۇقى بەرىلەدى.
سونداي-اق اقتوبەدە «جەدەل جاردەم» ستانساسى سالىنادى. تۇرىك كومپانياسى بۇل ستانسانى ءوز قارجىسىنا سالادى دا, قالا جەتى جىل بويى قۇرىلىسقا كەتكەن اقشانى قايتارىپ وتىرادى. سونان سوڭ ستانسا مەملەكەت تەڭگەرىمىنە الىنادى.
بۇدان وزگە ءبىلىم, دەنساۋلىق, باسقا دا سالالار بويىنشا نىسانداردىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەدى.
اقءتوبە جاستارى — ءالەمنىڭ ءار ءتۇكپىرىندە
ەلىمىزدە 1993 جىلدان باستاپ «بولاشاق» باعدارلاماسى ەنگىزىلدى. وسى 23 جىلدا جۇزدەگەن اقتوبەلىك الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ءبىلىم الىپ, ەلگە بىلىكتى مامان بولىپ ورالدى. ماسەلەن, 2005 جىلدان بەرى «بولاشاق» ستيپەندياسىنا يە بولىپ, شەتەلدە وقىعان 291 اقتوبەلىك ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىندە قىزمەت جاساپ ءجۇر. 75 تۇلەك ءوز وڭىرىمىزگە ورالعان. قازىر وسى باعدارلاما اياسىندا 34 اقتوبەلىك شەتەلدەردە ءبىلىم الىپ جاتىر.
بيىل وڭىردە «بولاشاق» باعدارلاماسى تۇلەكتەرىنىڭ قاۋىمداستىعى قۇرىلدى.
اقءتوبەدە قاتەرلى ىسىكتى ەمدەيتىن اپپارات شىعارىلادى
ەلىمىزدە جىل سايىن 35 مىڭنان اسا ادام قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنا شالدىقسا, ونىڭ 17 مىڭعا جۋىعى كوز جۇمادى. قىرىق پايىزى دارىگەرگە اۋرۋدىڭ 3-4 ساتىسىندا عانا قارالادى. ال مۇنداي جامان اۋرۋدى ەمدەيتىن زاماناۋي ۇلگىدەگى اپپارات ەلىمىزدە بەس وڭىردە عانا بار. ولار – استانا, الماتى, اقتوبە, سەمەي, قاراعاندى قالالارى. ونىڭ ءوزى – سىرتتان اكەلىنەتىن اپپاراتتار.
بۇدان بىلاي قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن ەمدەيتىن زاماناۋي اپپارات اقتوبەدە شىعارىلماق. قازاق جانە كورەي عالىمدارى بىرلەسىپ قازاق مەديتسينا سالاسىنىڭ تاريحىندا قالاتىن وسىنداي ۇلكەن جاڭا جوبانى قولعا الىپ وتىر.
ۇلىقۇمنىڭ بويىنداعى عاسىر قۇرىلىسى
شىلدە ايىندا تەك اقتوبە تۇرعىندارى ءۇشىن عانا ەمەس, تۇتاس ەلىمىز ءۇشىن دە تاريحي وقيعا بولدى. شالقار-بەينەۋ تەمىرجولى ارقىلى ۇلكەن قۇراما الماتى-ماڭعىشلاق جولاۋشىلار پويىزى العاش رەت جول تارتتى.
وسىدان تۋرا ءتورت جىل بۇرىنعى تەلەكوپىردە ەلباسى عاسىر قۇرىلىسى شالقار-بەينەۋ تەمىرجولىنىڭ تۇساۋىن كەسىپ, اقجول تىلەپ, ونىڭ العاشقى شپالدارى توسەلگەن بولاتىن.
ەلىمىزدەگى ەڭ ۇزىن مارشرۋت №377 «الماتى-2 — ماڭعىشلاق» پويىزىنىڭ ءجۇرۋ ۋاقىتى 11 ساعات 48 مينۋتقا قىسقارىپ وتىر. قايتاردا №378 بولىپ قايتاتىن پويىزدىڭ ۋاقىتى دا سولاي. وسىعان وراي جولاۋشىلاردىڭ بيلەت قۇنى دا ارزاندادى.
قازاقستاندا جاسالعان رەلستەر ءتوسەلە باستادى
اقتوبە رەلس-ارقالىق زاۋىتى ءوز ونىمدەرىن نارىققا شىعارا باستادى. بۇل زاۋىت – مەملەكەتتىك يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ العاشقى بەسجىلدىعى اياسىندا ىسكە قوسىلعان ەلىمىز بويىنشا بىرەگەي جوبالاردىڭ ءبىرى.
اقتوبەدەن شىعاتىن رەلستەر «قازاقستان تەمىرجولىنىڭ» الماتى-شۋ ارالىعىنداعى ەكىنشى جەلى جوباسىنا, تاعى ءبىر ينۆەستيتسيالىق جوبا «قۇرىق» پورتىنىڭ قۇرىلىسىنا پايدالانىلا باستادى. بۇدان وزگە رەلستەرىمىز «قازاقستان تەمىرجولىنىڭ» باسقا دا ماگيسترالدىق جولدارىنىڭ كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىنا پايدالانىلۋعا جىبەرىلىپ جاتىر.
بيىلدان باستاپ زاۋىت ونىمدەرىن شەتەلدەرگە شىعارا باستادى. ازىرگە ءونىم ورتالىق ازيا ەلدەرىنە جىبەرىلىپ جاتىر. زاۋىت ونىمدەرىنە ەۋروپا ەلدەرى دە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعان كورىنەدى. وسى ماقساتتا جىل اياعىنا قاراي وندىرىسكە ەۋروپالىق ستاندارتتار دا ەنگىزىلمەك. بۇل – تمد ەلدەرىندە تەڭدەسى جوق بىرەگەي جوبا.
580 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنادى
بيىلعى جىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باعدارلاماسى بويىنشا وبلىستا 19 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى يگەرىلەتىن بولادى.
وڭىردە 2016 جىلى قارجىلاندىرۋدىڭ بارلىق كوزى ەسەبىنەن 580 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي ىسكە قوسىلادى, سونىڭ ناتيجەسىندە 5000-داي وتباسى وزدەرىنىڭ تۇرعىن-جاي ماسەلەلەرىن وڭدى شەشۋگە قول جەتكىزەدى.
بيىل «قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى» اق ارقىلى 566 پاتەرگە ارنالعان جالعا بەرەتىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى باستالادى. بارلىعى 28 مىڭ شارشى مەتر قۇرايتىن بۇل ءۇي «نۇر اقتوبە» اۋدانىندا 2017 جىلى پايدالانۋعا بەرىلەدى.
بۇدان باسقا «نۇرلى جول» باعدارلاماسى اياسىندا وبليگاتسيالار شىعارۋ ارقىلى ۇلتتىق قور قارجىسى ەسەبىنەن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى قاراستىرىلعان. وسى ماقساتتا وبلىسقا «نۇر اقتوبە» تۇرعىن ءۇي ماسسيۆىندە تۇرعىن ءۇيدىڭ 6 جوباسىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋعا 4,5 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. 1350 پاتەرلىك ءۇيدىڭ قۇرىلىسى كەلەسى جىلى اياقتالادى.
«بايتەرەك دەۆەلوپمەنت» اق جەلىسى بويىنشا جالپى اۋماعى 50 مىڭ شارشى مەتر نەسيەلىك جانە جالعا بەرەتىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلتتىق قوردان وڭىرگە 7,6 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. سونىمەن بىرگە «سامۇرىق-قازىنا» جىلجىمايتىن مۇلىك قورى» اق ارقىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا وبلىس ءۇشىن 2,2 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە قارجى قاراستىرىلدى. وعان 11,1 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىناتىن بولادى. بۇدان باسقا 4,9 ميلليارد تەڭگە كوپشىلىك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى اۋداندارىندا ينجەنەرلىك-كوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىمداردىڭ 16 جوبا قۇرىلىسىنا جۇمسالادى.
«قان مەن تەر» رومانىنىڭ كەيىپكەرلەرى كەلگەندەي
وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن اقتوبە وبلىسىندا قاراقىپشاق قوبىلاندىنىڭ تاريحي تۇلعاسى ناقتىلانىپ, قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت وسى كەزگە دەيىن فولكلورلىق كەيىپكەر سانالىپ كەلگەن باتىر «ورتامىزعا» ورالعان بولاتىن.
سونداي-اق قازاقستانداعى ادەبي شىعارماعا ارنالعان تۇڭعىش ەسكەرتكىش تە اقتوبەدە قويىلدى. 2008 جىلى قالانىڭ قاق ورتاسىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى ءابدىجاميل نۇرپەيىسوۆتىڭ اتاقتى «قان مەن تەر» تريلوگياسىنىڭ كەيىپكەرلەرىنە ارنالعان ەسكەرتكىش بوي كوتەردى. ەسكەرتكىشتىڭ اۆتورى – ءمۇسىنشى ەرىك جاۋىنباەۆ. تريلوگيانىڭ 7 كەيىپكەرى بەينەلەنگەن بۇل ەسكەرتكىش – ءبۇتىن ءبىر ءداۋىردى سيپاتتايتىن شىعارما.
اقتوبە «ەكسپو-2017» كورمەسىنە 25 جوبا ۇسىنىپ وتىر
ەل تاريحىنداعى ەڭ العاشقى الىپ كورمەگە اقتوبە 25 جوبا ۇسىنىپ وتىر. بۇل – وتە جاقسى كورسەتكىش. ونىڭ ىشىندە قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ بويىنشا – 7, اۋانىڭ لاستانۋىن تومەندەتەتىن 4 جوبا بار.
ماڭىزدى شاراعا وبلىستان 17-24 جاس ارالىعىنداعى 100 ەرىكتى قاتىسادى دەپ جوسپارلانعان. ونىڭ 30-ى – قازىردىڭ وزىندە ساقاداي ساي, بارلىق تالاپ-سىنداردان مۇدىرمەي وتكەن. قازىر جاستار ارنايى كۋرستارعا قاتىسىپ جاتىر.
تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا 25 كونتسەرت
«سلاۆيانسكي بازاردىڭ» جەڭىمپازى اقتوبەدە تۋىپ, تۇتاس قازاقتىڭ تالانتتى ۇلى بوپ كەتكەن ديماش قۇدايبەرگەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ شيرەك عاسىرلىق تويىنا ارناعان تارتۋىمەن ەل وڭىرلەرىن ارالاپ ءجۇر. ديماشتىڭ «تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا 25 كونتسەرت» باعدارلاماسى اياسىندا «ۇمىتىلماس كۇن» اتتى شىعارماشىلىق كەشى جاقىندا پاۆلودار, اقسۋ قالالارىندا ۇلكەن انشلاگپەن ءوتتى.
بۇعان دەيىن ديماشتىڭ كونتسەرتى باتىس قازاقستان, اتىراۋ, قىزىلوردا وڭىرلەرىندە وتكەن بولاتىن.
دومبىراعا ورناتىلعان العاشقى ەسكەرتكىش
اقتوبە قالاسىندا دومبىراعا ەسكەرتكىش قويىلدى. ءاليا مولداعۇلوۆا داڭعىلى مەن ابىلقايىر حان داڭعىلىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان ەسكەرتكىش شىن مانىندە ەرەكشە. بۇل – شاھارداعى مۋزىكالىق اسپاپقا قويىلعان تۇڭعىش تۋىندى. ونى قاراپايىم ۇستا جاساپ شىعارعان. ەسكەرتكىشتىڭ بيىكتىگى – 6, 30 مەتر, ەنى – 1,40 مەتر, شاناعى – 2,5 مەتر, ال موينى 4 مەتردەي. 12 پەرنە, قوس ىشەكتى ۇكىلى دومبىرا. ەسكەرتكىش اۆتورى – ۇستا قۋاتبەك ەششانوۆ.
ازىرلەگەن: مەيرامگۇل راحاتقىزى
