تەحنولوگيانىڭ قارىشتاپ دامۋىنان جەڭىل كولىك, ۆەلوسيپەد, موپەد قاتارى جاڭا زاماننىڭ كولىگىمەن تولىعىپ كەلەدى. ەلەكتروساموكات دەپ اتالاتىن ەكى دوڭعالاقتى قۇرىلعى كوپشىلىك اراسىندا تانىمال.
كولىكتىڭ بۇل تۇرىنە سۇرانىس 2020 جىلدان باستاپ ارتىپ كەلەدى. جۇمىسقا, وقۋعا جەتۋدىڭ جىلدام ءارى قولجەتىمدى ءتۇرى بولعاندىقتان, قىزىعا قارايتىن ەلەكتر كولىگىنىڭ ارتىقشىلىقتارى بارشىلىق. جەڭىل, ەكولوگياعا ەش زالالسىز, كەپتەلىستە تۇرمايسىڭ, جول قىسقارتاسىڭ, دەنساۋلىققا دا پايدالى. دەگەنمەن, كوشەنىڭ كەز كەلگەن بۇرىشىنان تۇتقيىلدان شىعا كەلەتىن ساموكاتتار جاياۋ جۇرگىنشىلەردى دە, كولىك جۇرگىزۋشىلەرىن دە سارساڭعا سالعالى قاشان. ارنايى قۇجاتتى قاجەت ەتپەيتىندىكتەن, كولىكتى تىزگىندەۋشىلەر جول ەرەجەلەرىنەن ءتيىستى ەمتيحاندى تاپسىرمايدى. ناتيجەسىندە ولاردىڭ قاتىسۋىمەن بولعان جول اپاتتارى سانىنىڭ جيىلەپ كەتكەنى, ءارى ارتىپ كەلە جاتقانى كوپشىلىكتى الاڭداتادى. سونداي-اق ەرەجەگە سالعىرت قارايتىن جۇرگىزۋشىلەردىڭ ەكى اياقتى كولىككە ەكى ادام بولىپ ءمىنىپ, جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ جولىمەن بەيقام جۇرە بەرەتىنىنە كوزىمىز ۇيرەندى.
ەسكە سالساق, 2021 جىلى قازاقستاندا ساموكاتتاردىڭ قاتىسۋىمەن 68 اپات بولىپ, ءبىر ادام كوز جۇمعان. 71 ادام زارداپ شەككەن. بيىل ەلەكتر قۇرىلعىسىنىڭ قاتىسۋىمەن 41 اپات تىركەلگەن.
ەكى اياقتى «تۇلپارعا» قاتىستى جاعداي ۋشىعىپ كەتكەن سوڭ, ۇكىمەت تاراپىنان بىرقاتار شارالار قولعا الىندى. اتاپ ايتساق, ەلەكتروساموكاتقا قاتىستى ماسەلە 2021 جىلدىڭ قازان ايىندا سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا تالقىلاندى. سەناتور نۇرتورە ءجۇسىپ ءوزىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىندا ەلەكتروساموكات, گيروسكۋتەرلەر ازاماتتاردىڭ ومىرىنە ايتارلىقتاي قاۋىپ توندىرەتىنىن ايتقان ەدى. اراعا ءبىر اي سالىپ ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى رومان سكليار جول ءجۇرىسىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جاڭا زاڭ جوباسى ازىرلەنەتىنىن جەتكىزدى. وندا ەلەكتروساموكاتتاردى «شاعىن ەلەكتر كولىك قۇرالى» دەپ اتاپ, ولاردى باسقاراتىن ادامداردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن بەلگىلەۋ تۋرالى جازىلعان. ال كەلەسى جىلدىڭ 14 ماۋسىمىندا ەلەكتروساموكاتتىڭ قوزعالىسىن رەتتەيىن ۇلتتىق ستاندارتتىڭ العاشقى نۇسقاسى ازىرلەندى.
ستاندارتقا سايكەس ەلەكتروساموكات – بۇل «ورىندىعى جوق, ەلەكتر قوزعالتقىشىن پايدالانۋ ارقىلى ءبىر ادامنىڭ قوزعالۋىنا ارنالعان ەكى نەمەسە ءۇش دوڭگەلەگى بار جەكە موبيلدىلىك» ەلەكتر كولىگى. جوبانى ازىرلەۋشىلەر ەلەكتروساموكاتتارىنىڭ بارلىق ءتۇرى ءۇشىن ەڭ جوعارى جىلدامدىقتى ەنگىزۋدى ۇسىندى. وزگەرىس بويىنشا ەلەكتروساموكات جىلدامدىعى ساعاتىنا 25 شاقىرىمنان اسپاۋى قاجەت. ال ودان جوعارى, ناقتىراق ايتساق, ساعاتىنا 50 شاقىرىم بولسا, ا1 ساناتىنداعى جۇرگىزۋشى كۋالىگى تالاپ ەتىلەدى. ويتكەنى بۇل كەزدە كولىك موپەد رەتىندە سانالادى. دەگەنمەن جۇرگىزۋشىلەردىڭ جىلدامدىعىن باقىلاۋعا ۇستاپ وتىرعان ەشكىم جوق.
ەرەجە بويىنشا ەلەكتروساموكاتتار جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ جولىمەن باياۋ قوزعالۋى كەرەك. قوزعالىس بارىسىندا ۇيالى تەلەفونمەن سويلەسۋگە, نە تەلەفون ەكرانىنا قاراۋعا تىيىم سالىنادى. ءبىر ساموكات تەك ءبىر ادام عانا ارنالادى. ەكى ادام بولىپ مىنگەندە, جاراقات الۋ قاۋپى ارتادى دەيدى ماماندار.
وتاندىق «Jet Sharing» كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى مۋسالاۆ اليبەكوۆ جاڭا ستاندارتتاعى وزگەرىستەرگە قاتىستى پىكىرىمەن ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا, ۇلتتىق ستاندارتتان كەيىن ەلەكتروساموكاتتار قۇرىلىمىنا اسا قاتتى وزگەرىستەر ەنگىزىلمەيدى. «بۇل ستاندارت ساعاتىنا 25 شاقىرىمعا دەيىن جۇرەتىن ساموكاتتارعا قولدانىلادى. ونداي ەلەكتروساموكاتتار بولەك ساناتقا جاتقىزىلادى جانە ولارعا ۆەلوسيپەدتەرگە قاتىستى بارلىق ەرەجەلەر قولدانىلادى. ياعني, ولار تروتۋارلاردان, ۆەلوسيپەد جولدارىنان شىعارىلادى, ال ءبىز ءۇشىن بۇل ءتيىمدى. سەبەبى ەلەكتروساموكاتتار جىلدامدىقپەن شەكتەلگەن. ءبىز كەيبىر ايماقتاردا جىلدامدىقتى ساعاتىنا 15 شاقىرىمعا دەيىن شەكتەيمىز. مۇنداي ايماقتارعا مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ جانى جاتادى».
ەلەكتروساموكاتتاردى Wolt, Glovo, ياندەكس. ەدا سەكىلدى كومپانيالاردىڭ جەتكىزۋشىلەرى بەلسەندى قولدانىپ ءجۇر. ەلوردالىق 24 جاستاعى ازامات ەسەن Wolt كومپانياسىنىڭ جەتكىزۋشىسى بولىپ ىستەيدى. تاۋاردى جىلدام جەتكىزۋدە ەلەكتروساموكات ىڭعايلى دەيدى. «ۇزىن-سونار كەزەكتە تۇرمايسىڭ. Jet ساموكاتتارى مينۋتىنا 25 تەڭگە الادى. ياعني باعاسى جاعىنان دا قولجەتىمدى. ال سوڭعى وزگەرىستەرگە بايلانىستى ايتسام, شىنىمەن دە وڭدى-سولدى جۇرگىزەتىن تۇرعىندار بار. اسىرەسە, ولاردىڭ دەنى – جاستار. سوندىقتان جۇرگىزۋشى كۋالىگىن تالاپ ەتكەنى دۇرىس دەپ ويلايمىن» دەيدى ول.
دەگەنمەن, ساياباقتا, قالا كوشەلەرىندە سەرۋەندەپ جۇرگەندەر, اسىرەسە اتا-انالار قۋىس-قۋىستان زىمىراي جونەلەتىن جۇرگىزۋشىلەرگە نارازى. ايمان بەكبولات ەكى بالانىڭ اناسى رەتىندە سوڭعى ۋاقىتتا قاپتاپ جۇرگەن ەلەكتر كولىكتەرىنىڭ تۇرعىندارعا قاۋىپسىز ەكەنىمەن كەلىسە المايدى.
– ۆەلوسيپەد جولىمەن دە, جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ جولىمەن دە جۇرە بەرەدى. تەز ايداتىنى دا اشۋلاندىرادى. مىسالى, بالام جوعارى جىلدامدىقپەن اعىپ كەلە جاتقان كولىككە قارسى جۇگىرە شىقسا, تەز ارەكەت ەتۋگە ۇلگەرمەي قالۋىم مۇمكىن. سول سياقتى جاعدايلار بولعان دا شىعار, كىم بىلەدى, – دەيدى قالا تۇرعىنى ا.بەكبولات.
ەلەكتر كولىگىمەن قاتىناۋ شەت ەلدىڭ تاجىريبەسىندە بەلسەندى قولدانىلادى. حالىق سانى كوپ ەۋروپا ەلدەرىندە, اسىرەسە تۇركيادا 15 جاسقا دەيىنگى ازاماتتارعا ەلەكتروساموكاتتارىنا مىنۋگە تىيىم سالىنعان. سونداي-اق, مينيسترلىك تاراپىنان «200 ادامعا – 1 ساموكات» جۇيەسى ەنگىزىلدى. ياعني ەلەكتروساموكاتتارىن بارلىعى دەرلىك قولدانا المايدى. 16 ميلليونعا جۋىق حالقى بار ىستامبۇلدا تەك 75 مىڭ ەلەكتروساموكات پايدالانۋعا بەرىلگەن. ال گەرمانيادا تەك 14 جاستان باستاپ ەلەكتروساموكاتتارىن جۇرگىزۋگە رۇقسات. بۇل جول قوزعالىسى تۋرالى زاڭنىڭ № 10-13 باپتارىندا كورسەتىلگەن.
قالا ەكولوگياسىن جاقسارتىپ, «جاسىل قالاعا» اينالۋ – ەرەكشە نازاردا. دەي تۇرعانىمىزبەن, جاڭا زامانعا ىلەسەمىز دەپ جۇرگەندە, ساقتىق شارالارىن ۇمىتپاعانىمىز ابزال. ۇكىمەت تاراپىنان ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر قاۋىپتىڭ الدىن السا يگى…
ينديرا بەرجانوۆا
