نۇر-سۇلتان قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى «بەلسەندى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ورتالىعى» جانە جاستار ساياساتى باسقارماسىمەن بىرلەسىپ, ۇلت ۇستازى, مەملەكەت قايراتكەرى, قازاق ءتىل ءبىلىمى مەن ادەبيەتتانۋ عىلىمدارىنىڭ نەگىزىن سالۋشى عالىم, ۇلتتىق جازۋدىڭ رەفورماتورى, اعارتۋشى – احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي كەلەلى كەزدەسۋ وتكىزدى.
حالقىمىزدىڭ زەردەسىنە ساۋلە ءتۇسىرىپ, وي-ساناسىن وياتقان ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ءومىر جولى مەن اسىل مۇرالارىن جاستار بويىنا دارىتۋ ماقساتىندا وتكىزىلگەن بۇل شاراعا قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى, الاش مۇرالارىن زەرتتەۋشىلەر, سونداي-اق جاستار قاتىستى.
شارانى اشقان الماتى اۋدانى ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى مارات مۇستافين احاڭ ەڭبەكتەرىنە توقتالا كەلىپ, ءسوزىنىڭ سوڭىن «احمەت بايتۇرسىنۇلى – ورىس پاتشاسىنا قارسى كۇرەسكەن قايراتكەر. وسى ارەكەتى ءۇشىن ول سەمەي تۇرمەسىندە ءبىر جىل وتىرىپ, ەكى جىلعا جەر اۋدارىلدى. سوتتالىپ كەلسە دە قاراپ وتىرماي, 1913 جىلى ورىنبور قالاسىندا «قازاق» گازەتىن شىعاردى. گازەتتەگى ماقالالارى ارقىلى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ساناسىن وياتقان قايراتكەرىمىز, الاش تۋىن بيىككە كوتەرگەن احاڭنىڭ بەينەسى ءبىزدىڭ ماڭگى جادىمىزدا» دەپ تۇيىندەسە, ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى, بەلگىلى الاشتانۋشى, اكادەميك ديحان قامزابەكۇلى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ۇلت ءۇشىن ەتكەن ەڭبەكتەرىن جاستار اراسىندا ناسيحاتتاۋدىڭ ءمان-ماڭىزىنا توقتالدى.
– قازاقتىڭ رۋحاني ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنا ارنالعان ەسكە الۋ – جاستار ءۇشىن, مىنا شاراعا قاتىسىپ وتىرعان ۇرپاققا ۇلكەن ۇلگى-ونەگە. احمەت بايتۇرسىنۇلى كىشكەنتاي كەزىنەن قوعامداعى ادىلەتسىزدىكتى كورىپ وسكەن. وسىنى قالاي قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى دەپ ول قاتتى قينالادى. ونىڭ ءبىر عانا جولى ءبىلىم دەپ ويلايدى. كوپ ىزدەنەدى, وقيدى. الدىمەن قازاقشا, كەيىن ورىسشا ءبىلىم الادى. ول جوعارى ينستيتۋت بىتىرمەسە دە, عۇلاما عالىم بولدى. بۇل اتاق وعان وڭاي كەلمەدى. جاتپاي-تۇرماي, ىزدەنىستىڭ, كوپ وقۋدىڭ ارقاسىندا كەلدى. قىسقاشا ايتقاندا, ادام ويلانسا, تاس جارادى, تاس جارماسا, باس جارادى دەيدى. احاڭنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى «مەنىڭ ارمانىم – مۇمكىنشىلىگىنشە قازاق حالقىنىڭ داۋلەتتىلىگىن, مادەنيەتىن جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋ». بۇل – ءوزىنىڭ جازىپ كەتكەن قاسيەتتى ءسوزى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ول حالقىنا ارناپ قازاق ءتىلىنىڭ كىتابىن جازىپ, قازاق ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاپ, قازاق مەكتەبىنىڭ ىرگەتاسىن تۇرعىزعان العاشقى ادام ول – احمەت بايتۇرسىنۇلى. احمەت بايتۇرسىنۇلى – قازاقتىڭ تىلىنە بايلانىستى كوپ ايتقان عالىم. وعان دالەل مىنا ءبىر قاناتتى ءسوزى: «ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا, جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى – ءتىلى. ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى, ءوز ۇلتىنا باسقا جۇرتتى قوسامىن دەگەندەر اۋەلى سول جۇرتتىڭ ءتىلىن ازدىرۋعا تىرىسادى. ءوز تىلىمەن سويلەسكەن, ءوز تىلىمەن جازعان جۇرتتىڭ ۇلتتىعى ەشۋاقىتتا جويىلمايدى دەگەن ءسوزى تۋرا ايتىلعانداي. سوندىقتان دا وعان باعا بەرگەن عۇلامالار ءتىل ءبىلىمىنىڭ اتاسى دەپ اتادى, – دەپ قورىتىندىلادى ءسوزىن اكادەميك ديحان قامزابەكۇلى.
احاڭنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي وتەتىن تاعى ءبىر ءىس-شارا – ۆەلومارافون. وسى شاراعا مارافونشى ەرنار قاشقىنوۆ تا كەلىپ, شاراعا قاتىسۋشىلارعا ءوزى جۇرەتىن جولى جايلى باياندادى. ول 5555 شاقىرىم جولدى 55 كۇندە ءجۇرىپ وتپەك. ۆەلومارافون احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان كۇنى 5 قىركۇيەكتە احاڭنىڭ تۋعان اۋىلى اقكولدەن باستاۋ الىپ, تۇركيانىڭ ىستانبۇل قالاسىندا اياقتايدى.
عاليا بالتاباي,
نۇر-سۇلتان قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى
مەدياتوبى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى
