سونىمەن, كوپشىلىك كوپتەن كۇتكەن تاعى ءبىر ماسەلە شەشىلدى. ول – تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاق كسر-ىندە قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» №711 قاۋلى قابىلداعان 18 قاراشانىڭ كاسىبي مەرەكەلەر مەن اتالىپ وتىلەتىن كۇندەردىڭ تىزبەسىنە ەنۋى.
باسىنان باستايىق. 1991 جىلى 18 قاراشادا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتالعان قاۋلىنى قابىلداتادى. ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە, 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالايدى. تاعى جارتى اي وتكەندە, 31 جەلتوقساندا نۇرسۇلتان ءابىشۇلى قازاق راديوسىنىڭ ەفيرىندە شەتتەگى قانداستارىن جاڭا جىل مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايدى. ەرتەسى جاڭا جىلدىڭ ءبىرىنشى كۇنى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ بۇل ءسوزى «الىستا جۇرگەن اعايىندارعا اق تىلەك» دەگەن اتپەن «ەگەمەندى قازاقستان» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى بەتىنە باسىلىپ شىعادى.
ءبىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ اقيىقتاي ساڭقىلداعان بۇل ءسوزىن قىتايدىڭ كۇيتىن قالاسىندا وقىپ جۇرگەندە ەستىدىك. ەندى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ سول سوزىنەن ۇزىندىلەر:
«قازاق ەلى – ەجەلدەن ەركىندىكتى اڭساعان ەل».
«ءوز الدىنا دەربەس مەملەكەت قۇرۋ قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويعى ارمانى ەدى. قۇدايعا شۇكىر, ءوز بيلىگىمىز ءوز قولىمىزعا ءتيدى».
«قازاقستان رەسپۋبليكاسى بۇدان بىلاي تاۋەلسىز, دەموكراتيالىق مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا جاتادى».
«ءوز تەرريتوريامىزدا وكىمەت بيلىگىن تولىق ءوز قولىمىزعا الدىق».
«ىشكى, سىرتقى ساياساتىمىزدى دەربەس جۇرگىزەمىز, ءارى قاراي قالاي ءومىر ءسۇرۋ كەرەك ەكەنىن ەشكىمنىڭ نۇسقاۋىن كۇتپەي-اق ءوزىمىز شەشەتىن بولامىز…».
قانداي ىقىلاس-پەيىل! قانداي ىستىق ساعىنىش! قانداي اقجارما تىلەك!
تاۋەلسىزدىكتىڭ قۋانىشىمەن قىزۋىمىز كوتەرىلىپ جۇرگەندە, ەلباسىنىڭ وتانعا شاقىرعان قوڭىر داۋىسىن ەستىپ, اعىل-تەگىل جىلادىق دەيسىڭ ءبىر. ستۋدەنت كەزىمىز. قازاق راديوسىنىڭ توسىلماي, قىتايعا كەدەرگىسىز جەتىپ تۇرعان شاعى. ساۋىمىز دا ماس. ماسىمىز دا ماس… ءبىرىمىزدى-ءبىرىمىز قايتا-قايتا قۇشاقتايمىز. «ا, قۇداي!» دەپ ايعايلايمىز…
بۋداق-بۋداعىمەن ايتىلعان نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ وسىناۋ سوزدەرى ءبىزدىڭ دەلەبەمىزدى ودان ءارى قوزدىرىپ, ەكى يىعىمىزعا ەكى الىپ قانات بايلاپ جىبەرگەندەي بولدى!
– قىمباتتى وتانداستار! ەجەلگى اتامەكەنىنەن جىراقتاپ قالعان سىزدەردى كەشەگى كۇنگە دەيىن اتا-بابا جەرىنە قايتىپ كەلە الامىز با دەگەن سۇراقتىڭ الاڭداتىپ كەلگەنىن مەن جاقسى بىلەمىن. «تۋعان جەردىڭ ءتۇتىنى دە ىستىق» دەيدى حالقىمىز. قانداس باۋىرلارىمىزدى بايىرعى اتا قونىسىنا تارتۋ ماقساتىندا ادام پراۆوسى تۋرالى ەلارالىق ەرەجەلەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ, قازاقستان ۇكىمەتى «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاقستاندا قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» ارنايى قاۋلى قابىلدادى. سوندىقتان اتامەكەنگە كەلەمىن دەۋشى اعايىندارعا جول اشىق. اتا-بابا ارۋاعى الدارىڭىزدان جارىلقاسىن! – دەپ ءبىر تىنىستاپ العان نۇرەكەڭ ءارى قاراي تاعى اعىنان جارىلىپ, ءبىزدى جاڭا جىل مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاپ, اق تىلەگىن ايتىپ, ءسوزىن ءتامامدادى.
سەنەسىز بە, نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ «سوندىقتان اتامەكەنگە كەلەمىن دەۋشى اعايىندارعا جول اشىق. اتا-بابا ارۋاعى الدارىڭىزدان جارىلقاسىن!» دەگەن اق باتاسى مەنىڭ قۇلاعىمنىڭ تۇبىنەن ءالى ساڭقىلداپ تۇرعانداي كۇيدە جۇرەمىن.
مەن قانداستارىما «قازاقستانعا ورالعان قانداستارىمىزدىڭ جاعدايى ماڭگى جاقسى بولادى! سەبەبى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى تەگىن ادام ەمەس, جەر كولەمى جاعىنان الەمدەگى توعىزىنشى ورىندى ۇستايتىن الىپ ەلدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى, بۇكىل تۇركى دۇنيەسىنىڭ ابىز اقساقالى, مىنە, بىزگە «اتا-بابا ارۋاعى الدارىڭىزدان جارىلقاسىن!» دەپ ءوز اۋزىمەن اق باتاسىن بەرگەن. ءبىز ەلباسىمىزدىڭ باتاسىمەن ورالعان جۇرتپىز, ەشقاشان جامان بولمايمىز جانە جامان بولۋعا حاقىمىز جوق!» دەگەن ءسوزىمدى ءجيى-ءجيى ايتىپ كەلەمىن.
ءسويتىپ, ەلباسىنىڭ الىستاعى اعايىندى اتاجۇرتىنا ورالتۋ تۋرالى ارنايى قاۋلى قابىلداتقانىن مەن سول «الىستا جۇرگەن اعايىندارعا اق تىلەك» اتتى تاريحي سوزىنەن ءبىلدىم. وتانعا ورالعان سوڭ, العاشقى ون جىلدا, شىنىمدى ايتايىن, ول قاۋلىنى ىزدەگەن ەمەسپىن. سەبەبى ول كەزدە مەن ساياساتقا ارالاسپاي, تۇمانباي اعامنىڭ قاسىندا ءجۇردىم.
2011 جىلدان باستاپ قازاق كوشىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلە باستادى. شىداپ تۇرا المادىق, ءوز ءۇنىمىزدى شىعارا باستادىق. بارعان جەرىمىزدە ءسوزىمىز دايەكتى بولۋ ءۇشىن زاڭداردى اقتارىپ, ءتيىستى قۇجاتتاردى جيناستىرۋدى قولعا الدىق. ءساتى تۇسكەندە, ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناعا جۇمىسقا تۇرا قالماسىم بار ما؟
«ەگەمەندى قازاقستان» گازەتىنىڭ تىگىندىسىن اقتارىپ ءجۇرىپ, «الىستا جۇرگەن اعايىندارعا اق تىلەكتى» تاۋىپ الدىم. ال «№711 قاۋلى» ەش جەردە جوق!
جاقسىلىقتىڭ جولىندا جۇرگەن ادامنىڭ جولى بولعىش كەلەدى. ءبىر كۇنى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناعا ءبىر توپ قىز-جىگىت ساۋ ەتىپ كىرىپ كەلدى. كىتاپ مۋزەيىن تانىستىرىپ ءجۇرىپ ءجون سۇراستىم, اتىن ۇمىتتىم, ءبىر قارىنداسىم الماتىداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى مۇراعاتىنىڭ قىزمەتكەرى بولىپ شىققانى. دەرەۋ «№711 قاۋلىنى» سۇراسام, «اعا, ول قۇجات ءبىزدىڭ مۇراعاتتا تۇر. ءسىز ديرەكتوردىڭ اتىنا حات جازساڭىز, كوشىرمەسىن بەرەمىز…» دەپ, مەكەنجايىن, تەلەفون ءنومىرىن بەردى. ەرتەسى-اق الماتىعا حات جونەلتتىم. كوپ وتكەن جوق, «№711 قاۋلىنىڭ» ءتۇرلى ءتۇستى كوشىرمەسى قازپوچتا ارقىلى 2016 جىلعى تامىز ايىنىڭ ورتاسىندا قولىما ءتيدى.
مىنە, كوكتەن ىزدەگەنىم جەردەن تابىلدى. شەتتەگى قازاقتىڭ تاعدىرىن شەشكەن اقجولتاي قاۋلىنى كورگەندە ولگەن اكەم مۇقيبەك ءتىرىلىپ كەلگەندەي قۋاندىم. كەۋدەمە باسىپ, قۇشىرلانا ءسۇيدىم. اركىمدەرگە كورسەتىپ, ماقتاندىم…
ءيا, 2016 جىل – كوشى-قون پروتسەستەرىن جەتىلدىرۋگە ارنالعان زاڭ جوباسى پارلامەنتتە قايتا قارالىپ, قانداستارىمىزعا ءتورت جىلسىز ازاماتتىق بەرىلمەيتىن قاتاڭ زاڭنىڭ قالپىنا كەلىپ, تولىقتىرىلىپ, تۇزەتىلىپ, قولدانىسقا قايتا ەنگەن كەزى.
ەندى «№711 قاۋلىنى» بەتكە تارتىپ, ءبىر شارا وتكىزۋ كەرەك. ماقسات – قايتا قالپىنا كەلگەن زاڭنىڭ قۋانىشىن اتاپ ءوتۋ, ەلباسىنا قانداستارىمىزدىڭ ىستىق سالەمىن جەتكىزۋ. ونىڭ دا ءساتى ءتۇستى.
كوپ شارالارعا مۇرىندىق بولىپ جۇرگەن qamshy.kz پورتالىنىڭ جەتەكشىسى ءبىلال قۋانىشقا «№711 قاۋلىنى» كورسەتىپ, ءبىر ءىس-شارا ۇيىمداستىرۋدى ءوتىنىپ ەدىم. ول بىردەن كەلىسىپ, ەبىن دە تاۋىپ, 2016 جىلدىڭ 18 قاراشاسىندا ستۋدەنتتەر سارايىندا ۇلكەن كونتسەرت ءوتتى. داۋرەن اباەۆ كەلىپ ءسوز سويلەدى. ءبىز دە قاتىسىپ قايتتىق. ءسويتىپ, ول ماقسات تا ءساتتى ورىندالدى.
جۇمىس مۇنىمەن توقتاعان جوق. ەندى 18 قاراشانى كاسىبي مەرەكەلەر مەن اتالىپ وتىلەتىن كۇندەردىڭ تىزبەسىنە ەندىرىپ, «№711 قاۋلىنى» قۇتتى ورنىنا قوندىرۋ كەرەك!
الدىمەن «ۇلتتىق كوشى-قون كۇنى بەلگىلەنسە…» دەگەن ماقالا جازدىق. ونى 2016 جىلى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى جاريالادى. ارتىنان ونى abai.kz سايتى كوشىرىپ باستى.
2017 جىلدىڭ 22-25 ماۋسىمىندا ەلوردادا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايى ءوتتى. قۇرىلتايدى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ باسشىسى سول كەزدەگى ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر اسقار مامين بولىپ تاعايىندالىپتى. مەن سول كوميتەتكە مۇشە بولىپ كىردىم. اسقار ۇزاقبايۇلى اشقان دايىندىق جينالىسقا قاتىسىپ, اتالعان قۇرىلتايدا شەشىلۋگە ءتيىس 5 ماسەلە ۇسىندىم:
ونىڭ ءبىرىنشىسى – تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ كوشى-قون قورىن قۇرۋ;
ەكىنشىسى – قىتايدان كەلەتىن قانداستارىمىزدان سوتتىلىعى تۋرالى انىقتاما تالاپ ەتۋدى كۇشىنەن قالدىرۋ;
ءۇشىنشىسى – شەتتەن ورالعان ۇلتى قازاق ستۋدەنتتەرگە بەرىلەتىن وقۋ كۆوتاسىن ەكى ەسەگە كوبەيتۋ;
ءتورتىنشىسى – قىتاي مەن موڭعوليادان كەلگەن قانداس زەينەتكەرلەردىڭ ەڭبەك ءوتىلىن ەسەپكە الۋ;
بەسىنشىسى – 18 قاراشانى كاسىبي مەرەكەلەر مەن اتالىپ وتىلەتىن كۇندەردىڭ تىزبەسىنە ەنگىزۋ.
بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا قۇرىلتاي اشىلدى. ەلباسى ءوزى كەلىپ, ءسوز سويلەپ, تاريحي شەشىمدەر قابىلدادى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى اتالعان بەس ۇسىنىستىڭ تورتەۋىن بىردەن شەشۋ تۋرالى ۇكىمەتكە تاپسىرما بەردى. تەك 18 قاراشا تۋرالى ەشتەڭە ايتقان جوق.
2019 جانە 2020 جىلدارى كوشى-قون پروتسەستەرىن جەتىلدىرۋگە ارنالعان زاڭ جوباسى پارلامەنتتە ەكى مارتە قايتا قارالعاندا, اتاۋلى كۇن بەلگىلەۋدى ۇسىنىپ, ەكى رەت جۇمىس توبىنىڭ تالقىسىنا سالدىردىم. ەكەۋىندە دە وتكىزبەي تاستادى.
2019 جىلدىڭ قازان ايىندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدىم.
كوشى-قوننىڭ كۇن ءتارتىبىندەگى جەتى پروبلەماسىن قاعازعا ءتۇسىرىپ, پرەزيدەنتتىڭ قولىنا بەردىم. سونىڭ بىرەۋى رەتىندە ەلباسىنىڭ №711 قاۋلىسى قابىلدانعان 18 قاراشانى مەرەكەلەر تىزبەسىنە قوسۋدى ءوتىندىم. سودان بەرى دە ءۇش جىل وتە شىقتى. بيىل «قاراشا, جەلتوقسان مەن سول ءبىر-ەكى اي» تاياعان سايىن «№711 قاۋلىنى» ۇيىقتاسام تۇسىمە كىرىپ, مەنىڭ تىنىشىمدى تاعى كەتىردى.
وسى 9 قاراشادا ەلباسىنىڭ اتىنا حات جازىپ, ول قاتقان سول قاۋلىنىڭ قابىلدانعاندىعىنىڭ 30 جىلدىعىمەن نۇرسۇلتان ءابىشۇلىن قۇتتىقتادىم. «№711 قاۋلىنىڭ» كوشىرمەسىن قوسا سالىپ جىبەردىم. ەلباسى كەڭسەسىنەن اسقار مولداعارينوۆ اعامىز تەلەفون شالىپ, ەلباسى سالەمىن جەتكىزدى. ءدال سول كۇنى سونداي قۇتتىقتاۋ ءارى ءوتىنىش حاتتى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ دا اتىنا جولدادىم.
«ساباقتى ينە ساتىمەن» دەگەن ءسوزدىڭ مانىسىنە كوزىم ابدەن جەتتى. ءبىز اسىققانمەن, ۋاقىت, شىركىن, اسىقپادى. بايقادىڭىز با, «№711 قاۋلىنىڭ» جولى اشىق ەكەن, كۇنى كەشە پرەزيدەنت قاسىم-جومات توقاەۆ تاريحي شەشىم قابىلداپ, ءوتىنىشىمىزدى ورىندادى. «№711 قاۋلىنى» ءبىز مەجەلەگەن قۇتتى ورنىنا قوندىرىپ, 18 قاراشانى كاسىبي مەرەكەلەر مەن اتالىپ وتىلەتىن كۇندەردىڭ تىزبەسىنە ەنگىزۋ تۋرالى ۇكىمەتكە تاپسىرما بەردى.
18 قاراشانىڭ مەرەكە بولىپ بەكىتىلۋى ۇلى كوشتىڭ وتىز جىلدىق جەتىستىگىن قورىتىندىلاپ, الداعى ونجىلدىقتارعا باستالعان قۇتتى قادام بولدى! مەرەكە قۇتتى, ۇلى كوش كولىكتى بولسىن, ارداقتى الاش جۇرتى!
اۋىت مۇقيبەك
