كەمەل كەلەشەككە باستايتىن حالىق اۋىز ادەبيەتى, ونىڭ ىشىندە شەشەندىكتانۋ, پەداگوگيكا تۋرالى ءسوز قوزعالعاندا بۇگىنگى عالىمداردىڭ قاتارىندا رەسپۋبليكامىزعا تانىمال عالىم, قوعام قايراتكەرى, ۇلت جاناشىرى ابات قىدىرشاەۆتىڭ ەسىمى ەرەكشە اتالادى.
ومىردەن توقىعانى مول, تەرەڭ ءبىلىم مەن پاراسات يەسى, ابات ساتىبايۇلى ءوزىنىڭ اقكوڭىل, بايسالدى دا, بايىپتى مىنەزىمەن, كوپشىلدىگىمەن اسىرەسە ستۋدەنت جاستاردى وزىنە باۋراپ, اباي, شاكارىم تاعىلىمدارى تۋرالى اڭگىمە ايتۋدان ءبىر تانعان ەمەس. ونىڭ بويىنداعى بار اسىل قاسيەتتەر اتا-اناسىنىڭ تاربيەسىمەن, ۇلگى-ونەگەسىمەن قاتار, تۋعان جەر, وسكەن ولكەدەن سۋسىنداپ, ونىڭ ءنارىن بويىنا سىڭىرە بىلۋدەن وربىگەن. ابات ساتىبايۇلى تابيعاتى جانعا جايلى, قوڭىر جەلى كوڭىلىڭدى ارقاشان سەرگىتىپ تۇراتىن اتىراۋ اتىرابىنىڭ تايلانباي اۋىلىندا تۋىپ ءوستى.
بولاشاق عالىم ستۋدەنتتىك شاقتان عىلىمي ىزدەنىستەرگە يمەنبەي ارالاسىپ, ءومىرىنىڭ ماقساتى ۇلكەن عىلىمدا ەكەندىگىن ءتۇسىندى. عىلىممەن اينالىسۋ – ۇلكەن شىدامدىلىقتى, قاجىر-قايراتتى, ۇزدىكسىز ىزدەنۋدى قاجەت ەتەدى. ونسىز ەشكىم بەلەس تۇگىلى, قاراپايىم تابالدىرىقتان اتتاي المايدى. ەڭبەك جولىن ورتا مەكتەپتە قازاق ءتىلى مۇعالىمىنەن باستاعان ابات – بۇگىندە ەلىمىزگە تانىمال عالىم. ول نەگىزىنەن قازاق ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسى, شەشەندىك ونەردى وقىتۋ تەورياسى مەن پراكتيكاسى تۇرعىسىندا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.
راس, عىلىمنىڭ ناتيجەسى وتە كوپ ۋاقىتتى, بىرنەشە جىلداردى تالاپ ەتەدى. ول تەمىردەي بەرىك توزىممەن تالماي ىزدەندى, قيىندىقتان ەش قورىقپاي, ءوزىن-ءوزى اياماي تىڭنان جول تابۋ ونىڭ ءومىر جولىنداعى اداستىرماس تەمىرقازىعىنا اينالدى. زەرتتەۋ جۇمىسىندا جۇيەلىلىكتى جانى سۇيەتىن, اسىعىس وي قورىتۋدى, لەپىرمە بوس سوزدىلىكتى ۇناتپايتىن كىرپياز عالىم پرينتسيپشىلدىگىنەن ەشقاشان اۋىتقىعان ەمەس. قيىنشىلىقتى اينالىپ ءوتىپ, ۇرانداتىپ ويقاستاۋ ونىڭ تابيعاتىنا جات. ول ءتىل تانۋ پەداگوگيكاسى مەن پسيحولوگياسى, شەشەندىكتانۋ جانە ادەبيەتتانۋ پەداگوگيكاسى باعىتىندا 500-دەن استام عىلىمي ەڭبەك, 3 مونوگرافيا جانە بىرنەشە وقۋلىق پەن وقۋ قۇرالدارىن جازدى. العاش 1995 جىلى اكادەميك نۇرجامال ورالباەۆانىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن «احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ادىستەمەلىك مۇراسى» تاقىرىبىندا كانديداتتىق ديسەرتاتسيانى ابىرويمەن قورعادى. ونىڭ تياناقتى تەوريالىق ويى, قازاق تاريحىمەن ساباقتاسىپ جاتاتىن ساليقالى پىكىرى, بۇگىنگى جاڭاشىلدىقتى جاريا ەتۋى عىلىمنىڭ بيىك ساتىسىنا كوتەرىلۋگە جەتەلىپ كەلەدى.
وسىنداي قاسيەتتەرگە يە بولۋ ءۇشىن تۇلعانىڭ تەگى, ءبىلىمى, ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ورتاسى ۇلكەن ماڭىزدى رول اتقارادى ەمەس پە؟! وسىلارمەن قاتار, عىلىمدا, ومىردە ءوز ورنىن تابا بىلۋگە دۇرىس باعىت-باعدار نۇسقاپ وتىراتىن جاناشىر ۇستاز-جەتەكشىنىڭ ورنى وراسان زور.
اباتتىڭ عىلىمدا سارا جول سالىپ, ءوزىن دە, وزگەنى دە جەتىلدىرە بىلەتىن كەمەل ويلى تۇلعاعا اينالۋىنا ۇستازدارى سەرىكقالي شاراباسوۆ, قاليموللا مىرزاعاليەۆ, ءماتجان تىلەۋجانوۆتاردىڭ ەرەكشە ىقپالى بولدى. ۇلى ۇستازدارى جايلى, ولاردىڭ ەڭبەكتەرى, جاساعان جاقسىلىقتارى تۋرالى ول ەرەكشە تەبىرەنىسپەن ايتادى. كوپ وقيتىن, تەرەڭنەن قوپارا قازاتىن ىزدەنىمپاز عالىم وسىنداي رۋحاني باي جانداردان ۇلگى-ونەگە الىپ, ۇلاعاتتى ۇستازدارى سىلتەگەن جولدى مەڭگەرە وتىرىپ, عىلىم شىڭىن باعىندىردى. وسىنداي, اۋقىمدى دا تەرەڭ ماعىنالى عىلىمي-تەوريالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى ابات ساتىبايۇلىن ەلىمىزگە تانىمال ەتتى. ونىڭ پەداگوگيكالىق باعىتتاعى عىلىمي ماقالالارى, شەت ەل باسىلىمدارىندا جارىق كوردى.
وي-ءورىسى كەڭ, عىلىمنىڭ كوپتەگەن سالاسىنان ەنتسيكلوپەديالىق ءبىلىمى بار, جان-جاقتى عالىم – ادەبيەتتى, جۋرناليستيكانى, تاريحتى, ۇلتتىق مادەنيەتتى, سالت-ءداستۇردى جاقسى بىلەتىن, ونەردىڭ سان سالاسىنا وي جىبەرىپ, جاقسى پىكىرلەر ايتىپ وتىراتىن ۇلاعات يەسى. ول مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى رەتىندەگى عىلىم مەن جوعارى ءبىلىم سالاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ەسكەرۋسىز قالعان ەمەس. بيىل «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالمەن ماراپاتتالدى. سونداي-اق «استانا پاتريوتى», «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتتى قوعامدىق توسبەلگىنىڭ يەگەرى. ول سونىمەن قاتار, تۋعان جەرى «قۇرمانعازى اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى». اياۋلى جارى ديامارا قابدەنقىزى دا عالىم, اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى. ەكەۋى – «ۇلىن ۇياعا, قىزىن قياعا» قوندىرعان ۇلگىلى اتا-انا.
ەل يگىلىگى ءۇشىن ءبىلىمىن سارپ ەتكەن ءىرى دارىن يەسى, بىلىمدىلىگىمەن, عالىمدىعىمەن, جان-جاقتىلىعىمەن, ەرەكشە ەڭبەكسۇيگىشتىگىمەن حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن عالىم پەداگوگيكالىق عىلىمداعى ىلگەرى ويدىڭ, بارشا جاڭالىقتاردىڭ باستاۋشىسى بولىپ كەلەدى. اسىرەسە, شەشەندىك ونەردى تالماي دارىپتەپ كەلە جاتقان ول, شەشەندىك ءتىل ونەرى ول – سويلەۋ مادەنيەتىنىڭ ەڭ جوعارعى ساتىسى دەپ ايتۋدان جالىققان ەمەس.
ادام ءبىلىمدى, ساۋاتتى بولعان سايىن ونىڭ دۇنيەتانىمى كەڭەيىپ, كرەاتيۆتى ويلاۋ جۇيەسى دامىپ, باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساپ سويلەسۋ بارىسىندا كوپ نارسە ۇيرەنۋگە جانە ۇيرەتۋگە مۇمكىندىگى ارتا تۇسەدى ەمەس پە؟! مىنە, وسى باعىتتى بەرىك ۇستانعان ابات ساتىبايۇلى بۇگىنگى جاستاردى ءبىلىم جولىنا سالىپ, ءتۇزۋ جولدان تايدىرماي, كەلە جاتقان ازامات.
– ءبىلىمدى ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ بولاشاعى, ەرتەڭى. تاۋەلسىز ەلىمىز قاناتىن كەرە جايىپ, ەل مادەنيەتى وركەندەگەن قازىرگى زاماندا تەك ءبىلىمدى دە, تاربيەلى جاستار عانا ۇلتىمىزدى اسقاق, ەلىمىزدى كوككە كوتەرەدى. قوعامنىڭ نەگىزگى وزەگى – جاستار. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاس بۋىننىڭ ەنشىسىندە ەكەنىن ەسكەرسەك, سول جاستاردىڭ ساپالى ءبىلىم الىپ, تاربيەلى, پاراساتتى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا ءار ادامنىڭ ىقپالى زور بولۋى ءتيىس, – دەيدى پروفەسسور ابات قادىرشاەۆ بىزبەن اڭگىمەسىندە.
جانى جايساڭ, جۇرەگى جومارت عالىمنىڭ بۇل ءسوزىنىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان-ماعىنا جاتىر. ونىڭ سوناۋ جاستىق شاعىنان باستالعان قيال-ارمانى مەن ماقساتى بۇگىندە قاناتىن كەڭگە جايىپ, جارقىن كۇندەردىڭ جاقسىلىعىنا باستاپ كەلەدى.
ماعجان سادىحانۇلى,
جۋرناليست, «جاڭا قازاقستان» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى, فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
