قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە بەدەلگە يە بولۋى ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ ارينە, ەڭ الدىمەن قاجەتتىلىك تۋعىزۋ قاجەت. ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى ءوز بەتىمەن ۇيرەنۋگە, تازا سويلەپ, جازۋعا, ومىردە قولدانۋعا ءماجبۇر بولۋى كەرەك. قايدا بارسا دا, الدىنان قازاق تىلىنە دەگەن قاجەتتىلىك شىعۋى ءتيىس. سوندا عانا قازاق ءتىلىن شىن مانىندەگى مەملەكەتتىك تىلگە, ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بار. قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى ادىلبەك قابامەن سۇحباتىمىز مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بۇگىنگى جاي-كۇيى مەن بولاشاعى تۋرالى وربىگەن ەدى.
– ادىلبەك كۇنەسحانۇلى, انا ءتىلىمىزدىڭ قازىرگى جاي-كۇيى الاڭداتارلىق كۇيدە. ول وعان دەگەن قاجەتتىلىكتىڭ ەكىنشى ورىنعا ىسىرىلىپ كەلە جاتۋىمەن بايلانىستى. سوندىقتان دا مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قاجەتتىلىكتى قالاي تۋعىزۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟
– زاڭداردى جۇمىس ىستەتۋ, زاڭمەن مىندەتتەۋ, باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. ەڭ كەرەگى – وسى. زاڭ بولعاندا دا ول سولقىلداق, جۇمىس ىستەمەيتىن زاڭ بولماۋعا ءتيىس. ونداي زاڭىمىز بار. قولدانىستاعى زاڭنىڭ باقىلاۋ, تالاپ ەتۋ قۇزىرەتى جوققا ءتان. ايتايىق, بۇگىنگى كۇندە ساۋاتسىز جارنامالاردان كوز سۇرىنەدى. جارناما عانا ەمەس, كوشە بويىنداعى دۇكەندەردىڭ, فيرمالاردىڭ, جەكەمەنشىك نىسانداردىڭ ماڭدايشاسىندا تۇرعان اتاۋلارىنىڭ قازاقشاسىن وقىعان جۇرتتىڭ اشۋى كەلەدى. جەرگىلىكتى ءتىل باسقارمالارىنا بارىپ شاعىمدانعانمەن, باسقارما قىزمەتكەرى تەكسەرىپ, باقىلاۋعا الاتىن زاڭ بابىن 2013 جىلى الىپ تاستاعان. بۇگىنگى جاعدايدا ەسكەرتۋ جاساۋدان اسا المايدى. وسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءبىز بيىل «كورنەكى اقپاراتتار تۋرالى» زاڭعا باقىلاۋ تەتىگى بولاتىن باپ ۇسىنعان ەدىك. الايدا كاسىپكەرلىكتىڭ, بيزنەستىڭ قىزمەتىنە كەدەرگى بولادى دەگەن جەلەۋمەن «اتامەكەن» بۇعان قارسى بولىپ, الىنىپ قالدى. ول باپ ەنگەن جاعدايدا كاسىپكەرلەر ءوزىنىڭ ىلەتىن جارنامالىق ءماتىنىن جەرگىلىكتى ءتىل باسقارماسىنا كورسەتىپ, ساۋاتتىلىعىن تەكسەرتىپ الار ەدى. ال قازىر ىلگەن جارناماسىن نەمەسە ماڭدايشاداعى اتاۋىن قاتە بولعاندىقتان الىپ تاستاۋعا نەمەسە قايتا جاساتۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇل ولارعا قىپ-قىزىل زيان اكەلەدى. ودان بولەك قاتە جارناما ىلگەن كاسىپكەر كۇلكى, مازاققا قالىپ, بيزنەسىنىڭ اتىنا نۇقسان كەلەدى, بەدەلى تۇسەدى. ەندىگى ءۇمىت پارلامەنتتە. الداعى كۇندەردە وسى زاڭ پارلامەنتتە قارالسا, ءبىز ايتىپ وتىرعان باقىلاۋ تەتىگى بولاتىن باپتاردىڭ ەنۋىنە ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز. مۇنى تىلگە قاجەتتىلىك تۋعىزۋدىڭ ءبىرىنشى جولى دەپ قويىڭىز.
ەكىنشى جولى, ارينە ءار ازاماتتىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن وياتۋ, جاعداي تۋعىزۋ, ورتا قالىپتاستىرۋ, پاتريوتتىق رۋحىن, سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل – توقتاۋسىز جۇرگىزىلەتىن جۇمىس. ايتا كەتەرلىگى, مەملەكەت وسى جۇمىستى 30 جىل بويى جۇرگىزىپ كەلدى. ورىس تىلدىلەر «بىزگە مۇمكىندىك بەرىڭدەر, وقىتىڭدار, ۇيرەتىڭدەر» دەدى. وقىتۋدان, مۇمكىندىك بەرۋدەن كەندە بولعامىز جوق. ءالى وقىتىپ جاتىرمىز. ءتىلدى وقىتۋعا, ميلليونداعان, مۇمكىن ميللياردتاعان اقشا جۇمسادى. ناتيجە قايدا؟ 30 جىلدا 30 اۋىز ءسوز ۇيرەنبەسە, وعان مەملەكەت كىنالى مە؟ ەڭ وكىنىشتىسى, ءتىل ۇيرەنبەك تۇگىلى جورگەكتەگى بالالاردىڭ ءتىلى ورىسشا شىعا باستادى. بۇل – ۇلت قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن قاۋىپتى. ءتىلىن جوعالتقان ۇلت – ۇلت بولۋدان قالادى. وزگە ۇستەم ۇلتقا ءسىڭىپ كەتەدى.
ءيا, راس. ءىس-قاعازدار قازاقشا جۇرە باستادى. الايدا ءىس-قاعازدار ءسوز جۇزىندە ءجۇز پايىز قازاقشاعا كوشتى دەپ ايتۋعا ەرتە. اسىرەسە, بيزنەس سالاسىندا. اقيقاتىندا ءار قۇجاتتىڭ ارتىندا ورىسشاسى بىرگە جۇرەدى. كوبىنە قۇجاتتار الدىمەن ورىسشا دايىندالادى, سوسىن ونى كوز ءۇشىن, ەسەپ ءۇشىن قازاقشاعا اۋدارادى. زاڭدارىمىز سياقتى. 30 جىلدا جوق دەگەندە قازاقشا 3 زاڭ جازا الماعان سوڭ نە شارا؟ مىنە, مەملەكەتتىك ءتىل توڭىرەگىندە وسىنداي ۇشى-قيىرى كورىنبەيتىن ماسەلەلەر, اتقارىلۋعا ءتيىستى جۇمىستار بار.
– ءسىز كەلگەلى ءتىل كوميتەتى باق تا, الەۋمەتتىك جەلى دە بەلسەندى بولىپ جاتىر. ءسىز جۋرناليست بولعان سوڭ سولاي ما, الدە باسقا ماقسات بار ما؟
– پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» ساياساتى بۇقارامەن ورتاداعى ءال-اۋقاتتىق قانا ەمەس, رۋحاني دا قاتىناستاردى نىعايتا تۇسۋگە نەگىزدەلگەن. وسى ورايدا ەلىمىزدەگى بارشا باق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى تىلگە قاتىستى ايتىلعان ماسەلەلەر مەن جاريالانىمدارعا مونيتورينگ جاساپ, جەدەل نازار اۋدارۋدى, قاجەتتى شارالار قابىلداۋدى قولعا الدىق. ءتىل ماسەلەلەرىن الەۋمەتپەن بىرلەسە تالقىلاپ وتىرۋ ءۇشىن سوڭعى ەكى اپتادا فەيسبۋك, ينستاگرام, تەلەگرام الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە ءتىل كوميتەتىنىڭ اكاۋنتتارىن اشتىق. ەندى ازاماتتار وزدەرىن تولعانتاتىن ماسەلەلەردى, تىلگە قاتىستى زاڭسىزدىقتاردى وسى جەردە جازا الادى. مۇمكىندىگىنشە تەز نازارعا الىپ, شەشىمىن ۇسىنۋعا تىرىساتىن بولامىز.
– جاقىندا «ءتىل قورعاندارى» اتتى ونلاين توپ قۇردىڭىز, وعان بەلگىلى ساياساتكەرلەر, ءتىل جاناشىرلارى, ەتنوس وكىلدەرى مۇشە بولىپ جاتىر. ماقساتى قانداي, ولار تىلگە قالاي قىزمەت ەتەدى؟
– ايتىپ وتكەنىمدەي, قازىر قوعامدىق كولىكتە, دۇكەندە, قىزمەت كورسەتۋدە بولسىن, ءتىپتى مەملەكەتتىك قىزمەت پەن بيزنەستە جاستار ءوزارا ورىسشا سويلەسەتىن ءۇردىس بەلەڭ الىپ بارادى. ونىڭ ۇستىنە كوشەلەردەگى جارنامالارداعى ساۋاتسىزدىقتى قوسىڭىز. ويىن-ساۋىق جانە ساۋدا ورىندارىندا بارلىق حابارلاندىرۋلار مەن اقپاراتتار كوبىنە تەك قانا ورىس تىلىندە. ءبىز وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەرمەن وسى ۋاقىتقا دەيىن وزدەرىنشە كۇرەسىپ, ءتىل ءۇشىن وتقا دا سۋعا دا ءتۇسىپ جۇرگەن ءتىل جاناشىرلارىن جينادىق. دوس كوشىم باستاعان ءتىل جاناشىرلارىنىڭ, «ءتىل مايدانى» توبى بەلسەندىلەرىنىڭ باسىن قوستىق.
جيىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى گەنادي شيپوۆسكيح: «اسىرەسە, شەتەلدەن كەلىپ جاتقان اتاقتى فيلمدەردى دۋبلياجداۋ جالعاسا بەرۋى قاجەت. گولليۆۋدتىق كينولار قازاق تىلىندە سويلەپ تۇرعانىن كورگەندە كەۋدەڭدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەيدى. بىراق وتاندىق كينوونىمدەردىڭ پرايم-تايم ۋاقىتىنان تىسقارى قالۋى كوڭىلگە قونبايدى. تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە – مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى. وكىنىشكە قاراي, ولاردىڭ ىشىندە ءوز ويىن قاراپايىم قازاق سوزدەرىمەن جەتكىزە المايتىندار كەزدەسەدى, بۇل ارينە, تۇرعىندار تاراپىنان ورىندى رەنىش تۋعىزادى» دەدى. بەلگىلى ساياساتتانۋشى دوس كوشىم قازاق ءتىلى احۋالىن ورىس ءتىلدى ازاماتتارىمىزعا ءتۇسىندىرۋ ماسەلەسى كەيىنگە ىسىرىلىپ قالعانىنا وكىنىش ءبىلدىردى. قوعام قايراتكەرى ورازكۇل اسانعازى «ءتىل ساياساتى كوميتەتىنە ارناۋلى قۇزىر بەرىپ, نەمەسە ءوز الدىنا بولەك اگەنتتىك اشۋ كەرەك» دەگەن پىكىر ايتتى. مادەنيەتتانۋشى سەرىك ەرعالي جارناما مەن كوپشىلىك ورىندارداعى اقپاراتتار تۋرالى ماسەلەدە ءسوزدى كىم قالاي تۇسىنسە, سولاي بەتالدى جازا بەرۋ اۋدارماشىلىق كاسىپتىڭ سەرتيفيكاتتالماي كەلە جاتقانى دەپ ناقتى ۇسىنىستارىن بەردى. تانىمال زاڭگەر, ءتىل تاجىريبەسىنە زاڭدىق-پراكتيكالىق تۇرعىدان بەلسەنە اتسالىسىپ جۇرگەن انا ءتىلىمىزدىڭ جاناشىرى ابزال قۇسپان ماسەلەگە مىنا قىرىنان كەلدى: «دۇنيەجۇزى ەلدەرىنىڭ وڭ تاجىريبەسىنە كوڭىل بولگەن دۇرىس. مىسالى, نيدەرلاند بۇدان ون جىل بۇرىن ءوز كونستيتۋتسياسىنا ەلگە كەلگەن بارلىق يمميگرانتتاردىڭ نيدەرلاند ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتىلىگى تۋرالى نورما قوستى. يسپانيانىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس, بۇل ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى يسپان ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى. بەلگيا ەلىندە ازاماتتىق الۋدىڭ بىردەن-ءبىر شارتى سول ەلدىڭ ءتىلىن عانا ەمەس, سالت-داستۇرىندە جەتكىلىكتى ءبىلۋ بولىپ تابىلادى» دەي كەلىپ, بۇدان كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن ازاماتتاردى عانا الۋدى «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭمەن مىندەتتەۋ كەرەك, بۇل مەملەكەتتىك قىزمەتتى قازاق تىلىندە تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعايدى دەگەن ۇسىنىسىن ءبىلدىردى. جينالعاندار تاراپىنان: «ەندىگى جەردە تىلگە جاناشىر بولىپ ءجۇرۋ از, ءتىلدىڭ قورعانى بولۋىمىز كەرەك» دەگەن پىكىر ايتىلىپ, پرەزيدەنتتىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءتىل ساياساتى كوميتەتى جانىنان «ءتىل قورعانى» ونلاين توبىن قۇرۋ تۋرالى شەشىمگە كەلدىك.
– قوعامدا قابىلدانعان تەرميندەرگە قاتىستى ءار ءتۇرلى پىكىر بار. كەيبىر تەرميندەر سىنعا ۇشىراپ جاتادى. ءانۇراننىڭ «گيمن», سىنىپتىڭ «كلاسس», پايىزدىڭ «پروتسەنت» بولىپ قايتا وزگەرگەنىنە دە كۋا بولدىق.
– ەڭ الدىمەن, ءبىزدىڭ تەرمينولوگ عالىمدار «قابىلدانعان تەرميندەر» دەگەن ءسوزدى «ماقۇلدانعان تەرميندەر» دەپ قولدانۋ دۇرىس دەگەن پىكىردە. ويتكەنى وزگە ەلدەردە تەرميندەر ستاندارتتالادى, ارنايى بەكىتىلەدى. ال بىزدەگى تەرميندەر ماقۇلدانعانىمەن, ولار ستاندارتتالماعان. مىنا تەرميندى مىندەتتى تۇردە وسىلاي قولدانۋ كەرەك دەگەن بەكىتۋ جوق. جارىسپالى سينونيمدەرى دە قولدانىلا بەرەدى. جالپى, تەرمين جاساۋ مەن ونى بەكىتۋگە دەيىنگى ارالىقتا جولعا قوياتىن جۇمىستار وتە كوپ. وسى ورايدا جاقىندا ەلىمىزدەگى تەرمينولوگ عالىمدار مەن مامانداردى جيناپ, ونلاين كونفەرەنتسيا وتكىزىپ, وندا ەلىمىزدە وسى ۋاقىتقا دەيىن ماقۇلدانعان 27 مىڭ تەرمينگە قايتا مونيتورينگ جۇرگىزدىك, ءساتسىز تەرميندەردەن ارىلۋ مىندەتىن قويدىق. جالپى, وزگە مەملەكەتتەردە تەرمين جاساۋمەن بۇكىل ءبىر ينستيتۋت, عىلىمي ورتالىق اينالىسادى. ال ءبىزدىڭ ەلدە ءبىر-اق باسقارما بار. «ءتىل كوميتەتىندە اتاعى دارداي باسقارما بار» دەگەن اتى بولعانىمەن, وندا بار بولعانى ەكى-اق ادام جۇمىس ىستەيدى. تەرمينولوگيالىق كوميسسيانىڭ قۇرامى دا كاسىبي تەرمينولوگ عالىمدار ەمەس. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ, باسقا دا قۇرىلىمداردىڭ جانىنداعى سەكتسيالاردا دا كاسىبي ەمەس ماماندار باسىم. وسىدان كەلىپ جۇمىس ساپاسى اقسايدى. دۇرىسى, ءتىل ساياساتى كوميتەتى قاسىنان تەرمين جاساۋ ماسەلەسىن عىلىم رەتىندە دامىتاتىن عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىق قۇرىپ, كاسىبي ماماندار تارتۋ كەرەك. جوعارعى وقۋ ورىندارىندا تەرمينولوگ مامانداردى وقىتىپ, دايارلاۋ دا اسا ماڭىزدى.
– پرەزيدەنت لاتىن ءالىپبيىن جەتىلدىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەلى جىلعا جۋىقتادى. نە ىستەلدى؟ بيىل ءالىپبي قابىلدانا ما؟
– مەملەكەت باسشىسى لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن ءالىپبيدى جەتىلدىرۋگە قاتىستى بەرگەن تاپسىرماسىنان كەيىن بەكىتىلگەن ءالىپبيدى عىلىمي تۇرعىدان زەردەلەپ, پراكتيكالىق تۇرعىدان اپروباتسيادان وتكىزۋ جۇمىستارىن ورفوگرافيالىق جۇمىس توبى عالىمدارى جۇرگىزدى. وسى ۋاقىت ىشىندە بۇل توپتىڭ جالپى وننان استام وتىرىسى ءوتىپ, وندا قوعام تاراپىنان ۇسىنىلعان ۇسىنىستار, پىكىرلەر زەردەلەندى, ۇتىمدى ۇسىنىستار نازارعا الىندى. تالقىلاۋعا تاۋەلسىز-ساراپشىلار تارتىلدى.
ءبىرىنشى, تاپسىرما بەرىلگەن سوڭ ءتىل كوميتەتى بۇعان دەيىن اتقارىلعان جۇمىستاردى تۇگەلدەي قايتا پىسىقتاپ, قورىتىندىلادى. ەكىنشى, جۇمىس بارىسىندا قولدانىستا بولعان əلىپبيدەگى كەيبىر دىبىستاردىڭ تاڭبالانۋى جازىلىم مەن وقىلىمدا قولايسىزدىقتار تۋدىراتىنى انىقتالدى, تەحنيكالىق جاعىنان كەمشىلىكتەر شىقتى. ءۇشىنشى, الىپبيگە جاڭا جوبالار ۇسىنىلا باستادى. لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن 40-تان استام جوبا قاراستىرىلدى. ءتورتىنشى, عالىمداردان قۇرالعان جۇمىس توبى الىپبيدەگى ءاربىر ءارىپتىڭ جازىلۋىن, وقىلۋىن, ادىستەمەلىك تۇرعىدان قابىلدانۋىن, تەحنيكالىق مۇمكىندىگىن حالىقارالىق تاجىريبە مەن قازاق ءتىلىنىڭ زاڭدىلىعى نەگىزىندە قايتا زەردەلەدى. بەسىنشى, IT مامانداردىڭ پىكىرلەرى تىڭدالدى, əرىپتەردىڭ Unicode ستاندارتىنا ساي بولۋىنا, كومپيۋتەردە تانىلۋىنا, وقىلۋىنا جəنە كونۆەرتورلانۋىنا نازار اۋدارىلدى. تەحنيكالىق سۇيەمەلدەۋ بويىنشا جۇمىس توبى مۇشەلەرىنىڭ پىكىرىنشە, دياكريتيكالىق تاڭبانىڭ قاي ءتۇرى الىنسا دا, Unicode ستاندارتىنا سايكەس كەلەدى جانە ەشقانداي كەدەرگى تۋىندامايدى. التىنشى, قر تسيفرلىق دامۋ, يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىندە الىپبيگە سىناما وتكىزۋ جانە تالقىلاۋ ۇيىمداستىرىلدى. جەتىنشى, ءالىپبيدى بانك جۇيەسىندە قولدانىلۋدا دا ەش قولايسىزدىق تۋىندامايتىنىنا ارنايى سىناما ارقىلى كوز جەتكىزىلدى. سەگىزىنشى, لاتىن ءالىپبيىن جەتىلدىرۋ ماسەلەسى بويىنشا تۇركى ءتىلدى ەلدەر اراسىندا عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىپ, ءالىپبيىمىزدى حالىقارالىق دەڭگەيدە تالقىلادىق. تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەر اراسىندا ءتىل سالاسى عالىمدارى اراسىندا بىرلەستىك قۇرۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى.
لاتىن نەگىزدى قازاق ءالىپبيىن جەتىلدىرۋ جۇمىستارى قورتىندىلاۋ كەزەڭىنە جاقىندادى دەپ ايتۋعا بولادى. الايدا جەكەلەگەن تاڭبالارعا, دياكريتيكانى قولدانىلۋىنا, دىبىستاردى تاڭبالاۋعا قاتىستى ءوز كوزقاراستارى بار عالىمدارىمىز دا بار. ولاردىڭ دا پىكىرى ەسكەرىلۋگە ءتيىس.
– قازاق ءتىلى تەحنيكالىق, عىلىمي, زاڭنامالىق سالالارعا كەلگەندە باۋىرىن جازا الماي تىعىرىققا تىرەلىپ جاتادى. سوزدىك قور ماسەلەسى تۋرالى ويىڭىز قالاي؟
– اۋەلى, سۇراقتىڭ وزىنە قاتىستى ايتارىم, عىلىمي سالا دەگەنگە ءبارى دە كىرەدى: تەحنيكا, الەۋمەتتىك, ت.ب. سالانىڭ ارقايسىسى عىلىم سالاسى. تەحنيكا سالاسىنداعى قۇجاتتار, زاڭنامالىق قۇجاتتاردىڭ تۇپنۇسقاسى ورىس تىلىندە دايىندالىپ, قازاق ءتىلى اۋدارما ءتىلى قىزمەتىن عانا اتقارىپ كەلگەنى جاسىرىن ەمەس. ال اۋدارمانىڭ ساپاسى دا ءار ۋاقىتتا ءوز دەڭگەيىندە بولا بەرمەيدى. سوندىقتان دا ءوزىڭىز سۇراعانداي, قازاق ءتىلى باۋىرىن جازا الماي, تىعىرىققا تىرەلە بەرەتىن تۇستار از ەمەس. ءبىزدىڭ الداعى مىندەتىمىز – مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلدانۋى ءتيىس.
سوزدىك قور ماسەلەسى تۋرالى ايتار بولسام, مامانداردىڭ ايتۋىنشا, قازاق تىلىندە 600 مىڭنان اسا ءسوز بار ەكەن, ياعني باي تىلدەردىڭ قاتارىندا. دەگەنمەن قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا اقپارات كەڭىستىگىنىڭ اشىقتىعىنا بايلانىستى شەتتىلدىك سوزدەر لەك-لەگىمەن كەلىپ جاتىر. ءتىلىمىزدىڭ بايۋىنا ونىڭ دا ايتارلىقتاي ۇلەسى بار. بىراق بۇل اعىندى بارىنشا تەجەمەسەك, تىلىمىزگە قاۋىپ ءتونىپ, جۇتىلىپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءسوزجاسام, ونىڭ ىشىندە تەرمينجاسام ماسەلەسىنە نازار اۋدارماسقا بولمايدى. ال ەگەر ساۋال جانە زاڭ سالاسى بويىنشا, سوزدىك قور ماسەلەسى تۋرالى بولسا, سالالىق تەرميندەر جاسالىپ حالىق قولدانىسىنا ۇسىنىلدى. تەك سول سالا ماماندارى تاراپىنان قولدانىس تابۋى كەمشىن دەسەك بولادى, بۇل كوڭىل ءبولۋدى قاجەت ەتەدى. وسى ماقساتتا ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن سەمينار, ويتالقى ساعاتى ت.ب. ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر. مىسالى, ادەبيەت جانە لينگۆيستيكا سالاسى بويىنشا تەرميندەردىڭ ۇلتتىق بولمىسىنا قاتىستى ويتالقى قورىتىندىسى شىعارىلىپ, ۇتىمدى تەرميندەر سوزدىك قوردان ورىن الماقشى, ياعني سوزدىك قوردى تولىقتىرۋ بويىنشا ناقتى قادام جاسالا باستادى.
– كۇنى-ءتۇنى جۇمىستا جۇرەتىن اتا-انا بالانىڭ قاسىندا كوپ بولا المايتىندىقتان, قازىرگى بالالاردى تەلەفون, يۋتۋب تاربيەلەپ جاتىر. سوڭعى بەس-التى جىلدا تۋعان بالالاردىڭ ءتىلى ورىسشا شىعۋدا. سوندىقتان يۋتۋبتى قازاقشالاۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىستار بار. ونىڭ تەتىكتەرى قانداي بولماق؟
– يۋتۋبتى قازاقشالاۋ دەگەن ءسوز, سول كونتەنتتى قازاق تىلىندەگى ساپالى ماتەريالدارمەن تولىقتىرۋ دەگەن ءسوز. كوميتەت مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا جارىققا شىققان بارلىق جوبالاردى (مۋلتفيلمدەر جانە ت.ب.) مىندەتتى تۇردە سايتتارعا سالىپ وتىرادى. وسى جەردە ايتا كەتەتىن ماسەلە, اتالعان باعدارلاما اياسىندا بارلىعى 20-دان اسا پورتال قۇرىلدى جانە قازىرگى تاڭدا ولار جۇمىس جاساپ تۇر («Tilmedia.kz», «Balatili.kz», «ءتىل-قۇرال», «Tilalemi.kz» جانە ت.ب.). بۇل سالادا قر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى تاراپىنان دا جاڭا جوبالار قولعا الىنىپ, قارقىندى جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا يۋتۋبتاعى قازاق ءتىلدى كونتەنتتىڭ كولەمى ودان ارى ارتاتىنىنا مەن سەنىمدىمىن.
ەڭ باستىسى – قوعامنىڭ قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرۋ كەرەك. بۇگىنگى كۇننىڭ دەرتى سول – قازاق پەن قازاق ورىسشا سويلەسەتىن بولدى. بۇرىن اراسىندا ءبىر وزگە ۇلت وكىلى وتىرسا, ورىسشا سويلەسەتىن. قازىر ءجۇز پايىز قازاقتار وتىرسا دا, جيىنداردا, وتباسىلىق وتىرىستاردىڭ وزىندە ورىسشا سويلەسۋ داعدىعا اينالىپ, قانعا ءسىڭىپ بارادى. بۇل بىرەۋلەر ويلاعانداي ۇساق تۇيەك ەمەس. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك, ۇلت تۇتاستىعى مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋدەن, ونى ەل ومىرىندە تولىققاندى قولدانۋدان باستالادى.
– ءتىل قورعانى رەتىندەگى جانكەشتى قىزمەتىڭىزگە ساتتىلىك تىلەيمىز!
