ەلوردا ىرگەسىندە «كوكتال» دەگەن اۋىل بار. جايقالىپ, جاڭارىپ كەلە جاتقان ەلدىمەكەن. ەرتەرەكتە, كەڭەس وكىمەتى كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى – سەرگەي كيروۆ ەسىمىن يەلەنگەن كەڭشاردىڭ ورتالىعى بولعان. بەرتىندە باس شاھارعا اينالعان استاناعا قوسىلعان العاشقى اۋىلدىڭ ءبىرى. بۇگىنگى تاڭدا ەلورداداعى اۋماعى ۇلكەن شاعىن اۋدان سانالادى. ەڭسەلى ۇيلەر بوي تۇزەپ, كوشەلەرگە تاس جول توسەلگەن. قوعامدىق كولىكتەر قاتىنايدى. قىسقاسى, باس قالامەن قاتارلاسا دامىپ كەلە جاتقان تۇرعىن الاپ. ارينە, اتالعان شاعىن اۋداندا بارلىق ماسەلە وڭ شەشىلگەن دەپ تاعى ايتا المايمىز…
1998 جىلى اتالعان ەلدىمەكەننەن اپايىم ءتورت قاباتتى ۇيدەن ەكى بولمەلى پاتەر ساتىپ الدى. ەلوردانىڭ ىرگەسى قالانىپ جاتقان شاق. ول كەزدە اتالعان كەنت ءالى باس قالاعا كىرمەگەن. ستۋدەنتپىن. دەمالىس كۇندەرى اپامنىڭ ۇيىنە قىدىرىپ كەلەمىن. كەلگەن سايىن ۇياداي جىپ-جىلى جاتاقحاناما قايتۋعا اسىعامىن. ويتكەنى, تاتەم ساتىپ العان كوپ قاباتتى ۇيدە جىلۋ جوق. تورعايدىڭ بالاپانىنداي ەكى بالاسىمەن وزدەرى ەلەكتر پەش قوسىلعان ءبىر بولمەدە ءبۇرىسىپ وتىرادى. سىرتتا, ارقانىڭ ارقىراعان ايازى بۋىپ تۇرادى. سۋ تاسىمال, كارىز جۇيەسى دۇرىس جۇمىس ىستەمەيدى. قىسقاسى, ءۇي دەگەن اتى بار دا, زاتى جوق. وسى جاعداي ءۇش-ءتورت جىلعا دەيىن سوزىلدى. اقىرى, «كوكتالدان» الكەي مارعۇلان اتامىز اتىنداعى №40 قازاق ورتا مەكتەبى بوي كوتەرىپ, جىلۋ قازاندىعى سالىندى. سول ماڭايداعى ءتورت قاباتتى بەس ءۇي الگى جىلۋ قازاندىعىنا قوسىلىپ, قيىندىقتان كوزدەرى اشىلدى. جىلۋمەن قوسا ءاربىر ۇيگە بەرەكە كىردى. مىنە, سودان بەرى دوپتاي زىمىراپ ون بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. قازىرگى تاڭدا اتالعان كەنتتىڭ كەلبەتى, تىنىس-تىرشىلىگى قانداي؟ قانداي جۇمىستار قولعا الىنىپ, نەندەي ماسەلە شەشىمىن تاپپاعان؟ وسى ساۋالداردى «كوكتال» تۇرعىن الابىنا جاۋاپتى– سارىارقا اۋدانىنىڭ باس ينسپەكتورى ءادىلحان جولداسباەۆقا قويدىق. ورتا جاسقا كەلگەن, اشىق مىنەزدى, اقجارقىن كىسى ەكەن. 2008 جىلدان بەرى وسى تۇرعىن الاپتى باسقارىپ كەلەدى. ىسكە دە مىعىم, قيمىلى دا شالت.
ء–بىزدىڭ تۇرعىن الاپقا «كوكتال -1», «كوكتال-2», «اگروقالاشىق», «ەت كومبيناتى» سەكىلدى شاعىن اۋداندار قارايدى. اۋماقتىڭ ءوزى 3000 مىڭ گەكتار جەردى الىپ جاتىر. تۇرعىنداردىڭ سانى –28 مىڭنىڭ ۇستىندە. اۋدان دا 52 ۇلكەن كوپ قاباتتى ءۇي بار. ولاردىڭ بىرەۋى – «كوكتال-1» بولسا, ۇشەۋى «كوكتال-2» تۇرعىن الابىندا. بۇل ۇيلەرگە جىلۋ دەربەس قازاندىقتان بەرىلەدى. ياعني, تۇرعىندار ۇيلەردى ءوز كۇشىمەن جىلىتىپ وتىر دەسە بولادى. ويتكەنى, ءبىزدىڭ تۇرعىن الاپقا قالالىق ورتالىق جىلۋ جۇيەسى جەتپەگەن. بار ماسەلە وسىعان كەلىپ تىرەلەدى. ەرتەدە, كيروۆ اتىنداعى سوۆحوز بولعان كەزدە سالىنعان ەكى قاباتتى ۇيلەردە جىلۋ مۇلدە جوق. ولاردىڭ دەنى اپاتتىق جاعدايدا تۇر. اسىرەسە, وندا تۇراتىن تۇرعىنداردىڭ باسىنا تۇسكەن قيىندىق ءبىزدىڭ جانىمىزدى اۋىرتادى. وسى ماسەلەمەن ولار جوعارى جاققا ءجيى شىقتى. ەندى قالالىق اكىمدىكتىڭ تاپسىرماسىمەن بۇل ۇيلەردى گازبەن جىلىتۋ جايى قاراستىرىلۋدا. ول ءۇشىن «كوكتال-1» كەنتىنىڭ شەتىنەن ەكى گەكتار جەر ءبولىندى. سوعان جيناقتاۋ ۇراسى سالىنىپ, گاز قۇبىرى تارتىلماق.. ازىرشە, وعان گاز تاسىمالدانادى. كەيىنىرەك, ورتالىق گاز جۇيەسىنە قوسىلماق. بۇل الداعى جىلى ىسكە اسادى دەپ جوبالانۋدا, – دەدى ءادىلحان نازىمبەكۇلى.
باس ينسپەكتوردىڭ سوزىنەن كەيىن, الگىندە «كوكتال-1» تۇرعىن الابىنا كىرگەن كەزىمىزدە ەكى قاباتتى ءۇيدىڭ قاسىنان جولىققان زەينەتكەر اجە ەسىمىزگە ءتۇستى. ول كىسى بىزگە ەكى قاباتتاعى جىلۋى جوق ۇيلەردىڭ ماسەلەسى جايىندا نازىن ءبىلدىرىپ ەدى.
-مىنە, ون جەتى جىلدان بەرى جىلۋى جوق, مۇزداي ۇيدە تۇرىپ كەلەمىز. وسى اۋىلدا جىلۋ جەلىسىنەن اجىراتىلعان ەكى قاباتتى ون التى ءۇي بار. ولاردا كوبىنەسە زەينەتكەرلەر تۇرادى. «ىستىق سۋ» دەگەندى ۇمىتقانبىز. مۇزداي سۋدى جىلىتىپ پايدالانامىز. اسىرەسە, قىستى كۇندەرى قاتتى قينالامىز. ەلەكتر پەشتى عانا قوسىپ, جان ساقتايمىز. قىس مەزگىلىندە توقتىڭ وزىنە 30-40 مىڭ تەڭگە تولەيمىز. زەينەتاقىمىزدىڭ ءوزى وتىز ءتورت مىڭنىڭ اينالاسى. تاماق ىشپەي, كيىم كيمەي, بارلىق اقشانى ەلەكترگە جۇمسايمىز. 1996 جىلى بۇرىنعى «كيروۆ» سوۆحوزى بانكروتقا ۇشىرادى. كەڭشار تاراعاننان كەيىن ورتالىق قازاندىق بۇزىلدى. سودان بەرى جىلۋ كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى. قازىر, ءۇيىمىزدىڭ ءىشى دىمقىل, اۋا سىز. قابىرعاسى قارايىپ كەتكەن. جەڭىل-جەلپى جوندەۋ جۇرگىزگەن بولامىز. ءبارىبىر, ودان پايدا جوق. ءتۇرلى اۋرۋدان كوز اشپايمىز. ءوز كۇشىمىزبەن اقشا جيناپ, جەرتولەدەگى كارىز سۋلارىن تازارتامىز. اي وتپەي, قايتا تولىپ قالادى. كارىز سۋ جۇرەتىن قۇبىر دا, قۇدىق تا ەسكىرگەن. ونى جاڭارتۋعا ءبىزدىڭ كۇشىمىز جەتپەيدى. ءتيىستى ورىندارعا حابارلاسساق, «قارجى جوق» دەپ ايتادى. سوندىقتان, بىزگە اكىمدىك تاراپىنان قولداۋ قاجەت. باس ينسپەكتور ادىلحانعا العىسىمىز شەكسىز. قولىنان كەلگەنشە كومەكتەسىپ, جانى شىعىپ جۇرەدى. وسى ۇيلەردى «گازبەن جىلىتادى» دەگەن ءسوز بار. ول قاشان ىسكە اسادى؟! الدىمىزدا ارقىراپ قىس كەلە جاتىر. ءبىزدىڭ اۋىل قازىر قالا سانالادى. بىراق, كەشىپ وتىرعان كۇيىمىز ايانىشتى, – دەيدى ليۋدميلا نازارەنكو.
جاسى كەلگەن كەيۋانانىڭ ءسوزى ءبىزدى ۇلكەن ويعا قالدىردى. ارقانىڭ سارى شۇناق ايازىندا جىلۋسىز وتىرۋ مۇمكىن ەمەس قوي. ادامنىڭ جانى ءسىرى ەكەنى راس-اۋ.
الايدا, اتالعان اۋىلدا تۇرعىندار ءۇشىن اتقارىلىپ جاتقان جۇمىس جەتەرلىك. ايتالىق, تۇرعىن الاپقا قاراستى 172 كوشەنىڭ دەنىنە اسفالت توسەلگەن. «كوكتال-2» الابىنىڭ جەكە ۇيلەرى ورتالىق كارىز جۇيەسىنە قوسىلعان. ءاربىر تۇرعىن ۇيگە اۋىز سۋ ەنگەن. اۋدان دا جەتى مەكتەپ, التى مەملەكەتتىك بالاباقشا مەن جەكە بەس بالاباقشا جۇمىس ىستەيدى. تۇرعىندار يگىلىگى ءۇشىن «كوكتال-1» تۇرعىن الابىندا دەمالىس الاڭى سالىنعان. بۇگىنگى تاڭدا وسىنداي الاڭ «كوكتال-2» كەنتىندە دە بوي كوتەرۋدە.
«ءبىزدىڭ تۇرعىن الاپتا ءتورت ساياجاي بولىمشەسى بار. ونىڭ بارلىعى ۋاقىتشا جالعا بەرىلگەن. بۇگىنگى تاڭدا ساياجايدى جالعا بەرۋ مەرزىمى توقتاتىلدى. ول جەردەگى تۇرعىندارعا ءزاۋلىم ءۇي سالۋعا بولمايدى. بولاشاقتا ولاردىڭ ورنىنا كوپ قاباتتى ۇيلەر سالىنۋى مۇمكىن. ارينە, تۇسىنبەۋشىلىكتەر بار. بىراق, مۇمكىندىگىنشە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىز. سونداي-اق, شەتەلدەن كەلگەن قانداستارىمىز ءۇشىن «كوكتال-1» ەلدىمەكەنىنەن ارنايى جەر ءبولىندى. قازىرگى تاڭدا وندا 40- شاقتى جەكە ءۇي سالىندى. ونى رەسپۋبليكالىق «اسار» ورالماندار قوعامدىق بىرلەستىگى ىسكە اسىرۋدا. ول جەردىڭ سۋ, جارىق ماسەلەسىن شەشىپ بەردىك. قازىرگى تاڭدا «كوكتال-2» الابىنىڭ اۋماعىندا 150 اۆتوبۋس سياتىن اۆتوپارك سالىنۋدا. بىزدە اباتتاندىرۋ جۇمىستارى تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ءار سەنبىلىك سايىن 500 ءتۇپ اعاش ەگەمىز» دەيدى باس ينسپەكتور.
قىسقاسى, «كوكتال» تۇرعىن الابىنىڭ كەلەشەگى جارقىن. ءالى دە قۇلاشى جازىلىپ, دامي بەرمەك. الايدا, ءبىزدىڭ ويىمىزدان ليۋدميلا اجەيدىڭ بەينەسى كەتپەي قويدى. ەسىمىزگە, ورالحان بوكەيدىڭ «ءبىزدىڭ جاقتا قىس ۇزاق» اتتى رومانى ءتۇستى. شىنىندا, ارقادا قىس ۇزاق قوي. ال ليۋدميلا اجەي تاعى ءبىر قىستى جىلۋسىز وتكىزبەك…
ازامات ەسەنجول
