ۇلىبريتانيادا دۇكەندەر سانى نەگە ازايدى؟
بۇگىندە ەكىنىڭ ءبىرى ونلاين-دۇكەندەردىڭ تۇراقتى تۇتىنۋشىسى بولىپ الدى. كەز كەلگەنىمىز الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى كيىمنەن باستاپ, تەحنيكا, ازىق-تۇلىككە دەيىن تاپسىرىس بەرىپ جاتامىز. ماسەلەن, «lamoda.kz», «quelle.kz», «klassmag.com», «bonprix.kz», «Arbuz.kz», «Planeta.kz», «Technodom.kz» سەكىلدى سەرۆيستىك سايتتار وتە كوپ.
ACNielsen كومپانياسىنىڭ ەسەپتەۋىنشە, 2006 جىلى جەر بەتىندەگى ون ادامنىڭ ءبىرى ينتەرنەت ارقىلى تاۋار ساتىپ الىپتى. بۇل دەگەنىڭىز – 627 ميلليون ادام. سونداي-اق, ۇلىبريتانيانىڭ 500 قالاسىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ بارىسىندا ينتەرنەتتىك ساۋدا جەلىسى دامىعان سايىن ءداستۇرلى ساۋدا اۋقىمى ازايا تۇسكەنى انىقتالىپتى. ناقتىراق ايتساق, ءدال وسى جىلداردىڭ وزىندە ونداعى ساۋدا دۇكەندەرى 6 پايىزعا ازايعان. ەسەسىنە تۇتىنۋشى حالىق قارجى مەن ءار مينۋتى قىمبات ۋاقىتتى ۇنەمدەۋ ءۇشىن ينتەرنەت-ساۋداعا جۇگىنەدى ەكەن.
ينتەرنەت-دۇكەندەر قالاي پايدا بولدى؟
ينتەرنەت-دۇكەندى 1994 جىلى امەريكالىق دجەفف بيزوس ويلاپ تاپقان. العاشىندا وندا تەك قانا كىتاپتار, اۋديو, ۆيدەو تاسپالار مەن ديسكىلەر ساتىپ الۋعا بولاتىن. جىل وتكەن سايىن تاۋار ءتۇرى كوبەيە باستاعان. سونىڭ ناتيجەسىندە, 2004 جىلى الەمدەگى ينتەرنەت-دۇكەندەردەن جاسالعان ساۋدا ميلليون دوللاردى قۇراسا, 2005 جىلى ونداعان ميلليون دوللار بولعان. 2006 جىلى ءجۇز ميلليون دوللارعا جەتكەن. زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا, الداعى ۋاقىتتا ينتەرنەت ساۋدا ودان ءارى دامي بەرمەك.
حالىققا بۇل ساۋدانىڭ پايداسى بار ما؟
راسىندا دا, ينتەرنەت-دۇكەندەر تۇتىنۋشى ءۇشىن ءتيىمدى. بىرىنشىدەن, ۆيرتۋالدى دۇكەننەن ۇناعان تاۋاردى ۇيدە وتىرىپ-اق ساتىپ الۋعا بولادى. ءتۇرلى سۋپەرماركەتتەرگە, ساۋدا ورتالىقتارىنا بارۋدىڭ, ۋاقىت پەن كۇش جۇمساۋدىڭ قاجەتى جوق. كەيدە بىرنەشە دۇكەندى ارالاپ شىققانمەن, قالاعان زاتتى تابا المايتىن ساتتەر بولىپ جاتادى. ال, ينتەرنەت-دۇكەندە ءبارى وڭاي – مونيتور الدىندا ەش قينالماي قالاعانىڭىزدى تاڭداي الاسىز. ياعني, ۇيدە وتىرىپ-اق تاپسىرىس بەرىپ, ۋاقىتىڭىزدى ۇنەمدەيسىز. ەكىنشىدەن, ساتىپ العان زاتتى ۇيگە نەمەسە الۋعا ىڭعايلى مەكەنجايعا جەتكىزىپ سالۋ قىزمەتى بار. ءۇشىنشى تيىمدىلىگى, ينتەرنەت-دۇكەندەردەگى تاۋارلار ارزانىراق تۇسەدى. قالاي دەيسىز عوي؟ مۇنىڭ سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ قيىن ەمەس. تاۋار دۇكەنگە كوپتەگەن دەلدال ارقىلى جەتەدى, سايكەسىنشە باعا دا ءار قولدان وتكەن سايىن قىمباتتاپ وتىرادى. ال, ينتەرنەت ارقىلى تاپسىرىس بەرەر بولسا, تاۋار تىكەلەي قويمانىڭ وزىنەن جەتكىزىلەدى جانە ۇستەمە باعا تەك جەتكىزىپ بەرۋگە عانا قوسىلادى. ءبىر سوزبەن ايتساق, مۇنداي ساۋدا جەلىسىندەگىلەر تاۋاردى ءتىزىپ قويىپ, ساتاتىن ورىن جالدامايدى. ياعني, ايتالىق, ۇلكەن ساۋدا ورىندارىنان بۋتيك الىپ, ونىڭ سالىعىن تولەپ, وندا بىرنەشە ساتۋشى ۇستاپ شىعىندالمايدى. سونىڭ ارقاسىندا تۇتىنۋشىعا دا تومەنىرەك باعادا تاۋار الۋعا مۇمكىندىك تۋادى.
زيانى قانداي?
دەسەك تە, ءداستۇرلى ساۋداعا قاراعاندا ينتەرنەت-دۇكەندەردىڭ تەرىس تۇستارى دا بارى انىق. بىرىنشىدەن, دۇكەن ارالاۋ, ساۋدا جاساۋ – كەيدە ادامنىڭ ويىن سەرگىتەتىن نارسە ەكەنى اقيقات. كەيبىر ايەلدەر, مىسالى, دۇكەن ارالاپ, سوڭعى شىققان كيىم ۇلگىلەرىمەن نەمەسە باسقا دا زاماناۋي تاۋار تۇرلەرىمەن تانىسىپ وتىرۋدى وزدەرىنە حوببي سانايدى. جۇمىستان شارشاعاندا, وتباسىنىڭ كۇيبەڭىنەن ءبىر ءسات ارىلۋدى كوزدەگەندە بۇنىڭ پايداسى بارىن پسيحولوگتار دا جوققا شىعارمايدى. دەمەك, ءسىز ينتەرنەت-دۇكەننىڭ تۇتىنۋشىسى بولساڭىز, وسى ءمۇمكىندىكتەن ايىرىلاتىنىڭىز حاق.
ەكىنشى ءتيىمسىز جاعى. بۇل مونيتوردان دۇكەن تاۋارلارىنا قانشاما زەر سالىپ قاراعانمەن دە, ول قولمەن ۇستاپ, كيىپ كورگەندەي بولمايدى. ءسىز تاڭداعان تاۋارىڭىزدىڭ ءتۇسى, ماتاسى, ءتىپتى ولشەمى ءدال ويىڭىزداعىداي شىعاتىنىنا سەنىمدى بولا المايسىز.
ءۇشىنشى ءتيىمسىز تۇسى, دۇكەندەگى تاۋاردى بارىپ, سول زاماتتا ساتىپ الىپ, تۇتىنۋعا بولاتىن بولسا, ينتەرنەت-دۇكەندەردىڭ تاۋارلارىن تاپسىرىس بەرگەننەن كەيىن كۇتۋگە تۋرا كەلەدى. بۇل, ارينە, ءار دۇكەندە ءار ءتۇرلى مەرزىمگە بەلگىلەنۋى مۇمكىن. ەڭ ءتيىمسىز تۇسى, ەگەر ءسىز الدىن الا قۇنىن تولەگەن بولساڭىز, كەلگەن تاۋاردى ۇناتپاعان جاعدايدا ونى قايتارىپ, اقشاڭىزدى العانشا ءبىراز ماشاقاتتى كورەسىز.
ينتەرنەت ساۋداسى قازاقستاندا قالاي دامىعان؟
ونلاين-دۇكەندەردىڭ وكىلدەرى ايتىپ جۇرگەندەي, تاۋاردى جەتكىزىپ بەرۋ قىزمەتى قازىرگى كەزدە تەك قالالى جەرلەردە جاقسى دامىپ وتىر. قازاقستاندا دا سولاي. الايدا, بۇل – ەلىمىزدىڭ اۋىل-ايماعىنداعىلار ونلاين-دۇكەننىڭ تۇتىنۋشىسى بولا المايدى دەگەن ءسوز ەمەس. شەت-شالعايداعى تاپسىرىس بەرۋشىلەرگە قازىرگى كۇنى «قازپوشتا» قىزمەتى ارقىلى تاۋار جەتكىزىلىپ بەرىلەدى. وسىندا ايتا كەتەتىن ءبىر قىزىق مالىمەت: بۇگىنگى كۇنى ينتەرنەت ارقىلى ساۋدا-ساتتىقتا تاسىمالداناتىن ەڭ ءوتىمدى تاۋار كىتاپ بولىپ وتىر ەكەن. ياعني, كوپشىلىك قولى جەتپەي جۇرگەن كىتاپتارىن, اسىرەسە, شەت ەلدەردەن شىعىپ جاتقان باسپا ونىمدەرىن ينتەرنەت ارقىلى تاپسىرىس بەرىپ, الىپ وتىرعان كورىنەدى. ودان كەيىن, ينتەرنەت ارقىلى ءوتىمدى بولىپ وتىرعان تاۋار تۇرلەرى – DVD مەن ۆيدەوويىندار. كيىم-كەشەك بۇل قاتاردا ءۇشىنشى ورىندى الادى.
ۋاقىت كوشى العا جىلجىعان سايىن بۇل سالا قىزۋ قارقىنمەن دامىپ كەلە جاتىر دەيدى بىلەتىندەر. مىسالعا, 2012 جىلعى زەرتتەۋ بويىنشا, 128 ميلليون ادامنىڭ شەتەلدەردەگى جانە ءوز ەلىندەگى ونلاين-دۇكەندەر ارقىلى كيىنەتىنى انىقتالعان.
تۇتىنۋشى پىكىرى
جانسايا الىمباەۆا, ستۋدەنت:
– ونلاين-دۇكەندەر ءىرى كومپانيالار مەن تانىمال برەندتەر تاۋارلارىن ۇلكەن جەڭىلدىكتەرمەن ساتادى. ءۇيدە وتىرىپ-اق برەند كيىمدەردى الا بەرەمىن. كوبىنەسە, دۇكەندەردەگى تاۋارلار كوڭىلىمنەن شىقپايدى. ونداعى تاۋارلار دۇكەندەگىلەرگە قاراعاندا 10-15 مىڭ تەڭگە ارزان.
رايا جاقسىباەۆا, مەدبيكە:
– قازىر زامان تالابى جىلدامدىقتى تالاپ ەتەدى, ۋاقىت ۇنەمدەۋ كەرەك. مىنە, وسى كەزدە كەرەك-جاراعىڭدى تاپسىرىس ارقىلى الىپ وتىرعانعا ينتەرنەت-دۇكەن – تاپتىرماس مۇمكىندىك. بىراق, ساتىپ العان كويلەگىم ءدال سۋرەتتەگىدەي بولماي قالعان كەزدەر بولدى. قايتارىپ بەرۋگە بولار ەدى, ۋاقىت جوعالتىپ, اۋرە بولعىم كەلمەدى.
ەركەجان ساتىمبەك
