استانا قالاسىندا 16 تۇرعىن الاپ بار. وسى ەلدى مەكەندەردە 300 مىڭنان استام ادام تۇرادى. بۇل – ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى. قالا اكىمى جەڭىس قاسىمبەكتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ كەزەكتى سەسسياسىندا تۇرعىن الاپتاردى دامىتۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. دامىتۋ جوسپارىمەن ەلوردا اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان نۇركەنوۆ تانىستىردى. سونداي-اق جيىندا باس قالانىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتىنىڭ جوباسى قارالدى.
تۇرعىن الاپتار قالاي داميدى؟
– ەلوردانىڭ كەزەڭ-كەزەڭىمەن يگەرىلەتىن اۋماعى 3,5 مىڭ گەكتاردان ءسال اسادى. ءار ەلدى مەكەننىڭ تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسىندا ءىس-شارالار جوسپارى ازىرلەنىپ, ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. ەڭ الدىمەن, شەشىلۋى ءتيىس ماسەلەلەردى ءبىز 3 بلوگقا بولدىك. بۇل – جول-ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم, الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ تاپشىلىعىن جويۋ جانە اباتتاندىرۋ ماسەلەلەرى, – دەدى نۇرلان نۇركەنوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسىندا وسى ەلدى مەكەندەر اۋماعىنىڭ 96 پايىزى قامتىلعان. باس جوسپارعا سايكەس, ورتا مەرزىمدى جانە ۇزاق مەرزىمدى ۋاقىتقا تۇرعىن الاپتاردى دامىتۋ جوسپارى ازىرلەندى. وعان ەلدى مەكەندەردى گازداندىرۋ, ينجەنەرلىك جەلىلەر مەن جولداردى دامىتۋ جۇمىستارى كىردى. «تەلمان», «زارەچنىي», «كومسومولسكي», «پريگورودنىي», «يلينكا», «وڭتۇستىك-شىعىستىڭ» وڭ جانە سول جاعى سياقتى ەلدى مەكەندەر قازىرگى تاڭدا قالانىڭ شەتىندە ەمەس, قالانىڭ بەلسەندى يگەرىلىپ جاتقان اۋماقتارىندا ورنالاسقان. قالاعا كىرەبەرىس جولدارىنداعى «ينتەرناتسيونالنىي», «كۇيگەنجار», «ميچۋرينو», «كوكتال-1», «كوكتال-2», «يلينكا», «ۇركەر», «جەلەزنودوروجنىي» تۇرعىن الاپتارى ك2, ك3 اينالما جولدارىنىڭ باستى ماگيسترالدارىن دامىتۋعا سايكەس داميدى. وندا قوعامدىق ورتالىقتار, پوليورتالىقتار, ىسكەرلىك ورتالىقتار سالىنادى. «كوكتال-1», «كوكتال-2», «پرومىشلەننىي», «ءوندىرىس», «يلينكا» تۇرعىن الاپتارىندا از قاباتتى ۇيلەردى سالۋ جۇمىسى ساقتالىپ, اباتتاندىرۋ, جول-ينجەنەرلىك, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم داميدى. «ءوندىرىس», «كازگورودوك» ەلدى مەكەندەرى, باس جوسپارعا سايكەس, وندىرىستىك ايماققا جاتادى. بۇل تۇرعىن الاپتار تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جالعاسادى. جالپى قالانىڭ شەتكى ايماقتارىن دامىتۋدا, ەڭ الدىمەن, سول ايماق تۇرعىندارىنا قاجەتتى نىسانداردى سالۋ, كولىك حابىن دامىتۋ, قوعامدىق كەڭىستىكتەر مەن ساياباقتار قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ەسكەرىلگەن.
قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتى تالعات ەرعاليەۆ «اگروگورودوك» تۇرعىن الابىن دامىتۋ ماسەلەسىن كوتەرسە, ونىڭ ارىپتەسى باۋىرجان سمايىلوۆ ساياجايلار جايىن, ال ازامات ايتحوجين «كۇيگەنجار», «ميچۋرينو» جانە «ۋچحوز» ەلدى مەكەندەرىندەگى قوعامدىق كولىك قاتىناسى ماسەلەسىن كوتەردى.
جاڭا اۆتوبۋستار جەتكىزىلەدى
استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك وتكەن اپتادا بارلىق 6 اۆتوبۋس پاركىنىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسكەنىن ايتا كەلە, بيىل قالاعا 300 جاڭا اۆتوبۋس جەتكىزىلگەنىن اتاپ ءوتتى.
– وسى جىل اياقتالعانشا №1 اۆتوبۋس پاركىنە تاعى 90 جاڭا اۆتوبۋس جەتكىزىلەدى. ال كەلەسى جىلى جاڭا 200 اۆتوبۋستى جەتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. قالاداعى اۆتوبۋستار ەسكىردى. بۇل تاراپتا سىندار ايتىلدى. «ۇركەرگە» جاڭا «Yutong» اۆتوبۋستارى جىبەرىلدى. باسقا دا ەلدى مەكەندەر وسىنداي جاڭا اۆتوبۋستاردى سۇراپ وتىر. بىراق بارلىق ەسكى اۆتوبۋستى جاڭاسىنا اۋىستىرۋ ازىرگە مۇمكىن ەمەس. مۇنى بىرتە-بىرتە اۋىستىرامىز. ناقتى جوسپار جاسالدى. قاجەت بولسا, ونىمەن تانىستىرامىز, – دەدى قالا اكىمى.
جەڭىس قاسىمبەك ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن كەزدەسىپ, باسقا تۇرعىن الاپتاردى دامىتۋ بويىنشا الداعى 1-2 جىلعا ارنالعان ناقتى جوسپار ازىرلەۋدى ۇسىندى.
– ەلدى مەكەندەر تۇرعىندارىمەن كەزدەسكەندە ارقايسىسى ءارتۇرلى ماسەلەنى كوتەرەدى. كەيبىرەۋلەر گازداندىرۋدى سۇراسا, كەيبىرەۋلەر جولدار قۇرىلىسىن, باسقالار وزگە ماسەلەنى ايتادى. سوندىقتان ماسەلە جەتەدى. جاڭا جىلدان كەيىن كەزدەسىپ, بۇل ماسەلەلەر بويىنشا اقىلداسايىق, – دەدى جەڭىس قاسىمبەك.
قاي سالاعا باسىمدىق بەرىلدى؟
الداعى جىلدار بيۋدجەتى بويىنشا قالالىق ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى قايسار ماڭقاراەۆ بايانداما جاسادى. ونىڭ ايتۋىنشا, بيۋدجەت جوباسى استانا قالاسىنىڭ بەس جىلدىق كەزەڭدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ بولجامىنا سايكەس ازىرلەندى. سانداردى سويلەتكەن بايانداماشى وسى جىلدىڭ العاشقى جارتىجىلدىعىندا ەكونوميكالىق جالپى ءوسىم 104,1 پايىزدى قۇرادى. كەلەشەكتە جالپى وڭىرلىك ءونىمنىڭ جىل سايىنعى ءوسىمى ورتا ەسەپپەن 5 پايىزعا دەيىن ءوسۋى بولجانىپ وتىر. وسى جىلدىڭ باسىنان باستاپ ەكونوميكاعا 4,7 پايىز وسىممەن 1,3 ترلن تەڭگەدەن استام ينۆەستيتسيا تارتىلدى. 2024-2026 جىلدارى قوسىمشا 4,5 ترلن ينۆەستيتسيا تارتىلادى دەپ كۇتىلۋدە. جاقىن ارادا 20 ملرد تەڭگەگە جۋىق سوماعا يندۋستريالدى پارك اۋماعىندا جاڭا ينۆەستيتسيا جوبالارىن ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان.
– ەلوردا ەكونوميكاسىن دامىتۋدا شەشۋشى ءرول شاعىن-ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە بەرىلەدى. ولاردىڭ ءونىم شىعارۋ كولەمى بيىل 6,9 پايىزعا ارتىپ, 2025 جىلعا قاراي 12 تريلليون تەڭگەگە جەتەدى, ودان دا اسادى دەپ بولجانعان. ەڭبەك نارىعىندا جىل سايىن 30 مىڭعا جۋىق تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلادى. بۇل حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جانە جۇمىسسىزدىقتىڭ تومەن دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى, – دەدى قايسار ماڭقاراەۆ.
ونىڭ سوزىنشە, ەكونوميكانىڭ وڭ ءوسىمى قالا بيۋدجەتىنىڭ كىرىس جانە شىعىس بولىگىن جوسپارلاۋعا نەگىز قالادى. 2024 جىلى 702,3 ملرد تەڭگە كىرىس ءتۇسىمى كۇتىلەدى. ونىڭ نەگىزگى ۇلەسى – سالىقتار ءتۇسىمى. ەلوردا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ دونورى بولعاندىقتان, كەلەسى جىلى 75 ملرد تەڭگەدەن استام اۋدارادى. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ ءۇش جىلدىق شىعىسىنىڭ جالپى كولەمى 1 ترلن 810 ملرد تەڭگەنى قۇراماق. بايانداماشى كەلەسى جىلدىڭ بيۋدجەتىنەن اۋدانداردىڭ اكىمدىكتەرىنە, قالا باسقارمالارى مەن دەپارتامەنتتەرگە قانشا قارجى قاراستىرىلعانىنا توقتالىپ ءوتتى. جالپى 2024 جىلدىڭ بيۋدجەتى جەكە كىرىستەر بويىنشا 702 ملرد 456 ملن تەڭگەنى قۇرايدى.
بيۋدجەت بويىنشا قورىتىندىنى قالالىق ءماسليحاتتىڭ بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيانىڭ توراعاسى كەندەباي ادامبەكوۆ جاسادى. قالالىق ءماسليحات توراعاسى ەرلان كاناليموۆ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەت وتكەن جىلدارداعىداي الەۋمەتتىك سالاعا باعدارلانعانىن اتاپ ءوتتى.
– بيۋدجەتتىك قارجىنىڭ كوبى الەۋمەتتىك سالاعا جۇمسالادى. ماسەلەن, ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىنا عانا بيۋدجەتتىڭ 32 پايىزى باعىتتالادى. الداعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 83 مەكتەپ سالامىز. بۇل – ۇلكەن قاراجات. سونىڭ جارتىسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن, جارتىسى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەدى. بۇعان قوسا, 2-3 جىلدا 60 بالاباقشانى سالايىن دەپ وتىرمىز. ونىڭ جارتىسىنا دا قارجى قالا بيۋدجەتىنەن بولىنبەك. قاراجاتتىڭ كوبى وسىنداي ماڭىزدى جۇمىستارعا كەتىپ جاتىر, – دەگەن قالا اكىمى جەڭىس قاسىمبەك قالانى كوگالداندىرۋ جۇمىسىنا دا توقتالدى.
ونىڭ ايتۋىنشا, الداعى 3 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتتە پرەزيدەنتتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن بۇل جۇمىسقا بولىنەتىن قارجى ءۇش ەسە كوبەيدى. سول ءۇشىن «استانا كوگالداندىرۋ قۇرىلىسى» كومپانياسىن كۇشەيتىپ, وعان جاڭا تەحنيكا ساتىپ الىنباق. قالا باسشىسى دەپۋتاتتار كوتەرگەن اۋلالاردى پاسپورتتاۋ دا ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىڭ ىشىندە بيىل ءبىر عانا الماتى اۋدانىندا 160-قا جۋىق اۋلادا ءارتۇرلى جوندەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلگەنىن ايتتى. بالالار ءسۋيتسيدىنىڭ الدىن الۋ بويىنشا جاسالىپ جاتقان جۇمىستارعا توقتالدى.
– ىشكى ىستەر مينيسترىمەن بىرگە ەلوردادا ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ سانىن 200 ادامعا كوبەيتۋ بويىنشا ۇسىنىس ەنگىزدىك. الدىن الا بىزگە جەتكەن مالىمەت بويىنشا بۇل ۇسىنىس قولداۋ تاپتى. ارينە, وسىدان كەيىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە سالماق تۇسەدى. بىراق بۇل – قاجەت جۇمىس. بۇل مەكتەپتەگى بۋللينگ, سۋيتسيدپەن عانا بايلانىستى ەمەس, ەسىرتكىگە, باسقا دا كۇردەلى ماسەلەلەرگە قاتىستى بولىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي, وسىنداي جاعدايلار بار. ينتەرنەتتىڭ دامۋىمەن ءتىپتى ورشىگەن سياقتى. پوليتسيامەن ءتيىستى الدىن الۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتىرمىز, – دەدى جەڭىس قاسىمبەك.
بىرلەسكەن جۇمىس جەمىسى
قالا باسشىسى بيۋدجەتتى قالىپتاستىرۋ بويىنشا قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنا بىرلەسكەن جۇمىس ءۇشىن ريزاشىلىعىن بىلدىرە كەلە, وسى بيۋدجەتكە مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارى تولىعىمەن كىرگەنىن اتاپ ءوتتى. كوپ قارجى الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتارعا جاتاتىن ازاماتتاردى باسپانامەن قامتۋعا, اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار سالۋعا, ۇلەسكەرلەر ماسەلەسىن شەشۋگە جۇمسالاتىنىن ايتتى.
– ۇلەسكەرلەر ماسەلەسىن كەلەسى جىلدىڭ ءى-ءىى توقسانىندا بىتىرەمىز دەپ ۇمىتتەنىپ وتىرمىز. قازىر 400-دەي پاتەر قالدى, – دەگەن جەڭىس قاسىمبەك بيىلعى قىستان شىعۋ, قالانى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىسىنا توقتالدى.
ونىڭ ايتۋىنشا, كەلەسى جىلى ەلورداعا جىلۋ بەرەتىن 2 نىسان قۇرىلىسى اياقتالماق. سونىڭ ىشىندە «تۇران» قازاندىعىنىڭ ەكىنشى كەزەگىن, «تەلمان» قازاندىعىنىڭ ءبىرىنشى كەزەگىن اياقتاۋ جوسپارلانعان. قالا باسشىسى استانانى ەلەكتر قۋاتىمەن قامتۋ, كارىز ماسەلەلەرىنە قاتىستى جۇمىستارمەن تانىستىردى. بيىل باس جوسپار قابىلدانعانىن, كولىك ستراتەگياسى ازىرلەنىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– قالا بەلسەندى تۇردە ءوسىپ, دامىپ جاتىر. ارينە, بۇدان پروبلەمالار ازايمايدى. ءومىر بولعاننان كەيىن, ءبىر ماسەلەنى شەشكەن سوڭ باسقا مىندەتتەر تۋىندايدى. ولاردى بىرلەسىپ شەشۋىمىز كەرەك. بيىل 3-جەو-نىڭ ىسكە قوسىلىپ, 400 گيگاكالورياعا جۋىق جىلۋدىڭ قوسىمشا قالاعا كەلگەنىندە, باسقا دا نىسانداردىڭ قوسىلعانىندا قالالىق ءماسليحاتتىڭ ۇلكەن ۇلەسى بار, – دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن جەڭىس قاسىمبەك.
سونداي-اق جيىندا 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان استانا قالاسىن دامىتۋ جوسپارىنا وزگەرىس ەنگىزىلدى. ەلوردانىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ جونىندەگى 2023-2025 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارى مەن استانا اگلومەراتسياسىن دامىتۋدىڭ 2024-2028 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى بەكىتىلدى. كۇن تارتىبىندەگى باسقا دا ماسەلەلەر قارالدى.
