استانا تۆ ارناسىنىڭ Elorda LIVE باعدارلاماسىنا قاتىسقان نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساۋلە نۇرعوجينا ەلوردا حالقىن جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ, الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ, حالىقتى قولجەتىمدى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.
159 مىڭ ادامعا – الەۋمەتتىك كومەك
– ەلوردا حالقىنىڭ سانى جىلدان-جىلعا ءوسىپ كەلەدى. سايكەسىنشە الەۋمەتتىك وسال توپتاعى ازاماتتاردى قامتاماسىز ەتىپ, الەۋمەتتىك قولداۋ باعىتىندا جاسالاتىن جەڭىلدىكتەر دە كوبەيدى. بۇعان بيۋدجەتتەن اجەپتاۋىر قاراجات قاراستىرىلعان. جىل سايىن وسى ماقساتتا بيۋدجەتتەن قانشا قاراجات بولىنەدى, بيىل وسى باعىتتا بولىنگەن قاراجات كولەمى قانداي؟
– 2019 جىلى نۇر-سۇلتان قالاسىندا الەۋمەتتىك قولداۋ اياسىندا 159 مىڭ ادام قامتىلدى, ونىڭ ىشىندە 25 مىڭى – مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار, 80 مىڭى – زەينەتكەرلەر, سونداي اق كوپبالالى وتباسىنان شىققاندار بار. تۇتاستاي العاندا, 11 ملرد تەڭگە قاراجات ءبولىندى.
– بۇل بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا كوبەيدى دەگەن ءسوز عوي…
– ءيا, بۇل كورسەتكىش بىلتىرعىدان جوعارى.
– سوندا قانشاعا كوبەيىپ وتىر؟
– بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا 2 ملرد تەڭگەگە كوبەيىپ وتىر.
– الەۋمەتتىك وسال توپتارعا قانداي تەگىن قىزمەتتەر ۇسىنىلادى؟
– جالپى العاندا, ەلوردا ازاماتتارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى, سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك وسال توپتارعا جاتاتىن ازاماتتار تەگىن جول ءجۇرۋ قۇقىعىنا يە, تەگىن جولاقىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. بيىل اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتىڭ جاڭا فورماتى ەنگىزىلدى. از قامتىلعان وتباسىلار مەملەكەتتەن الەۋمەتتىك كومەك الادى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار ءۇشىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ, ياعني رەابيليتاتسيالىق ەم تەگىن جۇرگىزىلەدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ باسقارماسى ارقىلى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى, مۇگەدەك بالالارعا قىزمەت كورسەتۋ قاراستىرىلعان, اسىرەسە, ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار «وردا», «اسىل ميراس», ت. ب. ومىردە كەزدەسەتىن ءارتۇرلى قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ادامدارعا قول ۇشىن سوزىپ, كومەك كورسەتەدى. سونداي-اق ايتا كەتەتىن جايت, ەستىپ, بالكىم, كورگەن دە شىعارسىزدار, جاز ايىندا نۇر-سۇلتاندا «جانۇيا» وتباسىلىق ورتالىعى اشىلدى.
«جانۇيانىڭ» كومەگى كوپ
– مەنىڭ ەسىمىم زۋحرا, مىناداي سۇراعىم بار ەدى. وتباسىلاردى قولداۋ ورتالىعى اشىلدى, بۇل قانداي ورتالىق, نەمەن اينالىسادى؟ جۋىردا كۇيەۋىممەن اجىراستىم, قيىن جاعدايدامىن, ورتالىقتا پسيحولوگتار جۇمىس ىستەي مە, ولاردان تەگىن كەڭەس الۋعا بولا ما؟
– «جانۇيا» وتباسىلىق ورتالىعى بيىل تامىز ايىندا اشىلعان بولاتىن, جاس وتباسىلاردىڭ ءارتۇرلى ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان ورتالىقتا زاڭگەرگە, كاسىبي پسيحولوگقا جۇگىنە الاسىز, ءار اداممەن جەكە جۇمىس جۇرگىزىلەدى. الەۋمەتتىك قىزمەت تە الۋعا بولادى. ياعني ادام ءبىزدىڭ ورتالىققا كەلگەن بويدا 70-تەي مەملەكەتتىك قىزمەت ءتۇرىن الۋعا مۇمكىندىگى بار. تامىز ايىنان بەرى ءبىزدىڭ ورتالىق ارقىلى 6 مىڭنان استام وتباسى كەڭەس الدى, ونىڭ ىشىندە 3200 وتباسىنىڭ ماسەلەسى وڭ شەشىلدى, ەگەر ءبىزدىڭ ورتالىققا كەلسەڭىز, مىندەتتى تۇردە قولداۋ نە كومەك الاسىز دەپ ويلايمىن.
– سوندا ادام ءسىزدىڭ ورتالىققا كەلگەن كەزدە وزىمەن بىرگە قانداي دا بولسىن قۇجات الا كەلۋ كەرەك پە, جالپى, قابىلداۋ پروتسەسى قالاي جۇرەدى؟
– بۇل ءۇشىن ورتالىقتىڭ كوورديناتورلارىنا حابارلاسىڭىز, سول جەردە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرىنە, دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءبىلىم بەرۋ سالالارىنىڭ ماماندارىنا جولىعا الاسىز. سونىمەن بىرگە ءبىزدىڭ ورتالىقتا «كاسىپكەر انا» جوباسى جۇمىس ىستەيدى, كوپتەگەن كەڭەس جۇرگىزىلدى. نۇر-سۇلتان قالالىق اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى جاس انالارعا ءوز كاسىبىن جۇرگىزۋ بويىنشا كەڭەستەر بەرەدى, ءسىز دە جولىعىپ, بيزنەس سالاسىندا ءوزىڭىزدىڭ قابىلەتىڭىزدى بايقاپ كورۋىڭىزگە بولادى.
تاعى دا ااك تۋرالى…
– اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تۋرالى قوزعاپ وتتىك. نۇر-سۇلتان قالاسىندا الەۋمەتتىك از قامتىلعان وتباسىلار سانى قانشا جانە ولار اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتەن وزگە تاعى قانداي كومەكتەر الادى؟
– نۇر-سۇلتان قالاسىندا 8 مىڭنان استام ادام ااك الادى. جۇمىسپەن قامتۋ ءبولىمى كورسەتەتىن قىزمەتكە كەلسەك, ءبىلىمى جوق, اتاۋلى كومەك الاتىن ادامدار قىسقامەرزىمدىك كۋرستارعا جىبەرىلدى. ولار كۋرستى بىتىرگەننەن كەيىن دە جۇمىسقا ورنالاسۋىنا مۇددەلىلىك تانىتامىز. ااك الاتىن وتباسىلار كومەك الىپ, ودان ءارى ءوز بەتىنشە ارەكەت ەتىپ, جۇمىسقا ورنالاسادى. ودان بولەك, جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي, نۇر-سۇلتان قالاسى اۋماعىندا قوعامدىق كولىكپەن تەگىن جۇرە الادى. بيىل نۇر-سۇلتان قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ شەشىمىمەن جەڭىلدىك قاراستىرىلىپ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردىڭ, 16 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ قاسىندا ەرىپ جۇرەتىن ولاردىڭ تۋىستارىنا دا تەگىن ءجۇرۋ قاراستىرىلدى. سونىمەن بىرگە قاتتى وتىن ساتىپ الۋعا بەرىلەتىن جاردەماقشانىڭ كولەمى ءوستى, ياعني جەكە تۇرعىن ۇيدە تۇراتىندار ءۇشىن قارالعان كومەك 8-دەن 16 اەك-كە دەيىن كوتەرىلدى. قاتتى وتىن الۋعا بولىنەتىن اقشانىڭ كولەمى 40400 تەڭگەنى قۇرايدى.
– قاڭتار ايىنان باستاپ ااك جاڭاشا تاسىلمەن بەرىلەدى دەپ ەستىدىم. وعان قانداي دا ءبىر وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى مە؟
– 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ااك-كە قاتىستى جاڭا «التىن القاعا» يە كوپبالالى وتباسىلار, بۇرىن ارنايى مەملەكەتتىك كومەك العاندار, ءتورت نە ودان دا كوپ بالاسى بارلار اۆتوماتتى تۇردە وتباسىنىڭ كىرىسىن ەسەپكە الماستان الەۋمەتتىك كومەك الاتىن بولادى. ءتورت جانە ودان كوپ بالاسى بارلار ءار بالا ءۇشىن 10504 تەڭگە كومەك الادى. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتە كىرىس ەسەپتەلەدى.
ەلوردادا سلەسار مەن سانتەحنيك جەتىسپەيدى
– جاڭا جۇمىسقا ورنالاسۋ تۋرالى ايتتىق, بۇگىندە قالادا قانشا جۇمىسسىز ادام بار؟ بارلىق كاتەگورياداعى ادامداردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەسى قالاي شەشىلۋدە؟
– نۇر-سۇلتان قالاسىندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى جالپى ەلىمىز بويىنشا كوش باسىندا تۇر دەۋگە بولادى. ستاتيستيكالىق كورسەتكىشتەرگە قاراعاندا, 25571 ادام جۇمىسسىز. جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا 17 مىڭ ادام كەلگەن, قازىرگى تاڭدا 13 مىڭ ادام جۇمىسسىز رەتىندە قامتىلعان, بۇدان ءارى قانداي بەلسەندى ءىس-شارالار قابىلداۋ كەرەكتىگىن قاراستىرىپ جاتىرمىز. ءبىز قوعامدىق جۇمىستارعا تارتامىز, جاستار پراكتيكاسىنا جىبەرەمىز, نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەيدى, جۇمىس بەرۋشىلەرمەن بايلانىس ورناتىلعان. بيىل جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ءموبيلدى ورتالىعى اشىلدى, كاسىپكەرلەر پالاتاسى الاڭىندا ءبىزدىڭ قىزمەتكەرلەردىڭ كومەگىمەن ءجيى كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىلىپ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ بويىنشا ماسەلەلەر كوتەرىلەدى.
– ەلوردادا بۇگىنگى تاڭدا قانداي ماماندىقتارعا سۇرانىس جوعارى بولىپ وتىر؟
– ەلوردا ەڭبەك نارىعىندا مەنەدجەرلەر, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ماماندارى, سلەسار, سانتەحنيك, جوبالاۋشىلار مەن ينجەنەرلەر جوعارى سۇرانىسقا يە.
– مەملەكەتتىڭ جۇمىسسىز ازاماتتاردى وقىتۋ شىعىندارىن ءوز موينىنا الاتىن باعدارلامالارى بار, ياعني كەيبىر ازاماتتار وسىنداي جەڭىلدىككە يە بولادى, بىراق وقىمايدى, جۇمىسقا ورنالاسپايدى. جاسالعان كومەك ايدالاعا كەتەدى, ونداي جاعداي بولا ما؟
– بۇل – كۇردەلى سۇراق. نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى قىسقامەرزىمدىك كۋرستارعا جولداما بەرەدى, جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى جانىنان ءموبيلدى توپ قۇرىلعان, بۇلار سول كۋرستا وقىعان ازاماتتاردىڭ ودان ءارى جۇمىسپەن قامتىلۋىن قاداعالايدى. پراكتيكادان ءوتۋ بارىسىندا جۇمىس بەرۋشىلەرگە جۇمىسشى ۇسىنۋ مۇمكىندىگى بار. جاقسى جۇمىسكەر بارلىق جەرگە كەرەك. ەگەر جۇمىس بەرۋشىلەر جۇمىسقا الۋ تۋرالى ۇسىنىس بىلدىرمەسە, ءبىز جۇمىسسىز ازاماتتاردى جۇمىسقا ورنالاسۋدى ءوز موينىمىزعا الامىز.
تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى كەزەكپەن شەشىلەدى
– «بەرەكەلى باسپانا» بويىنشا پاتەر العىم كەلەدى. كوپبالالى انا رەتىندە باسپانا كەزەگىنە تۇرماۋ سەبەبىم – ول جەردە كەزەكتە تۇرعاندار وتە كوپ. وسى «بەرەكەلى باسپانا» بويىنشا كەزەككە تۇرعاندار سانى قانشا جانە قانداي قۇجاتتار جيناۋ كەرەكتىگى تۋرالى اقپارات بەرە الاسىز با؟ قايدا بارۋ كەرەك؟
– ەلوردادا باسپاناعا مۇقتاج ازاماتتار تىزىمىندە 47577 ادام كەزەكتە تۇر. كوپبالالى انالار كەزەگىندە 3997 ادام بار. 1-6 جەلتوقساندا نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگىنىڭ تۇرعىن ءۇي قورى «كوپبالالى انالار» كاتەگورياسى بويىنشا قۇجاتتار قابىلدادى. بۇل كاتەگورياعا ۇسىنىلعان پاتەرلەردىڭ جالپى سانى – 249 پاتەر, تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى قارساڭىندا كونكۋرستان وتكەندەر جاڭا قونىستارىنىڭ كىلتىن الادى. سونداي اق اكىمدىكتىڭ تۇرعىن ءۇي قورى جەلتوقساننىڭ ءۇشىنشى دەكاداسىندا قۇجاتتار قابىلداۋدى باستايدى, ءسىز قوشقارباەۆ كوشەسىندەگى №39 ۇيگە بارىپ, قۇجاتتارىڭىزدى تاپسىرۋىڭىزعا بولادى.
– مۇگەدەك بالالارى بار انالار وزدەرىنىڭ ءۇي كەزەگى جىلجىمايتىنىنا شاعىمدانادى. كوبىنە جاعدايى تومەندەرگە نازار اۋدارىلادى, ال مۇگەدەك بالا اسىراپ وتىرعاندارعا كوڭىل بولىنبەيدى دەيدى. بۇگىنگى تاڭدا مۇگەدەك بالاسى بار كەزەكتە تۇرعان انالاردىڭ سانى قانشا؟ ولاردىڭ كەزەگى نەگە جىلجىمايدى, مۇنى شەشۋگە بولماي ما؟
– جوعارىدا ايتقانىمىزداي, تۇرعىن ۇيگە كەزەكتە تۇرۋشىلار سانى – 47577. مۇگەدەك بالا تاربيەلەپ وتىرعان انالار كەزەگىندە 2031 ادام بار. كەلەر جىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ءۇش ەسەگە ۇلعايتىلادى دەپ كۇتىلۋدە. باسپانانى ءبولۋ ارنايى كەزەككە ساي جۇرگىزىلۋدە, ءبارى دە كەزەگىمەن, تارتىپپەن. ءبىز كوميسسيا قۇرامىنا قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىن, ءماسليحات دەپۋتاتتارىن كىرگىزدىك, باسپانا سول ادامنىڭ كەزەگى بويىنشا قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇرىنعىداي ەمەس, مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ۇلعايتىلدى, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي سەيدىرۇلى بۇل ماسەلەمەن تىكەلەي ءوزى اينالىسىپ جاتىر, ءبارى باقىلاۋدا. وتكەن جىلى بارلىق كاتەگوريا بويىنشا 7804 پاتەر تاپسىرىلدى.
– ينۆاتاكسيگە قاتىستى ساۋال كوپ. جەتىسپەيدى دەيدى…
– نۇر-سۇلتان قالاسى بويىنشا 36 ارنايى كولىك بار. تىرەك-قيمىل اپپاراتتارى زاقىمدانعان, زاعيپ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار مەن ەرەسەكتەر ءۇشىن ينۆاتاكسي قىزمەتى جىل سايىن كوبەيتىلۋدە, بيىل 12 اۆتوماشينا قوسىلدى. الداعى جىلى تاعى 10 كولىككە كوبەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
دايىنداعان جادىرا شامۇراتوۆا
