استانا كۇنىنە وراي ەلوردادا ءوتىپ جاتقان «ساحنادان سالەم» تەاترلاردىڭ IV حالىقارالىق فەستيۆالىندە سەركە قوجامقۇلوۆ اتىنداعى جەزقازعان قازاق مۋزىكالىق-دراما تەاترى كورنەكتى اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلىنىڭ «قۇلان قىپشاق كەيكى باتىر» اتتى دراماسىن كوپشىلىككە ۇسىندى.
كەيكى باتىر تۋرالى اڭگىمەنى بالا كۇنىمنەن بىلەمىن. ءبىزدىڭ ەلدىڭ قاريالارى ونىڭ ەرلىگىن تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ ايتاتىن. ەل اۋزىندا «امانكەلدىنىڭ كوزى مەرگەن, كەيكىنىڭ قولى مەرگەن» دەگەن ءسوز بار. ابدىعاپار ءامىر دە اقىلى كەمەل كىسى بولعان. ۇشەۋى دە – تورعايداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ باسىندا تۇرعان تۇلعالار. كەيىن ۇشەۋىنىڭ ءومىرى دە قۋعىن-سۇرگىنمەن ءوتىپ, كىسى قولىنان قازا تاپتى. مەرگەن جايىندا ومىردەن ەرتە وزعان جازۋشى اقان نۇرمانوۆ «قۇلاننىڭ اجالى» دەگەن كلاسسيكالىق رومان جازدى.
كەيكىنىڭ ازان شاقىرعان اتى – نۇرماعامبەت. ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستە مەرگەندەر جاساعىن باسقارعان. كۇيىك, دوعال, تورعاي قالاسىنا شابۋىل جاساعاندا ەرلىكتىڭ ەرەن ۇلگىسىن كورسەتكەن.
جالپى, قويىلىم تاريحي بەينەدەن الىسقا كەتپەگەن. دراما اۆتورى باتىر تۋرالى ەل ىشىندەگى اڭگىمەلەردى اسەرلى سارالاي بىلگەن. كەيكىنىڭ ءور كەيپى مەن جان-كۇيزەلىسى نانىمدى ورىلگەن. اق قاشىپ, قىزىل قۋعان ۋاقىتتىڭ بەينەسى ءدال بەرىلگەن. تىپ-تىنىش وتىرعان اۋىلعا تاپا-تال تۇستە قىزىلدىڭ اسكەرى بۇيىدەي ءتيىپ, ويران-توپىر قىلادى. ونىڭ ىشىندە باتىردىڭ اكە-شەشەسىن دە اتىپ كەتەدى. سپەكتاكلدە سول وقيعانىڭ بارلىعى دا جان تولقىتارلىق جاعدايدا كورسەتىلەدى. كوزگە جاس الماي كورۋ مۇمكىن ەمەس. اكە-شەشەسىنىڭ باسىن ۇستاپ وتىرىپ, باتىردىڭ «جانعا-جان, كەككە-كەك» دەپ بەرگەن سەرتى دە سەنىمدى شىقتى. سودان-اق, وقيعا شيەلەنە تۇسەدى.
حالىق باتىرى امانكەلدى يمانوۆ ولتىرىلگەننەن كەيىن كەيكى باتىردىڭ باسىنا دا بۇلت ۇيىرىلەدى. ول جان ساۋعالاپ, اتتان تۇسپەي, مەديەن دالانى كەزەدى. بىرەسە ۇلىتاۋعا, بىرەسە جىلانشىق بويىنا بارادى. قايدا بارسا دا, قىزىل ۇكىمەتتىڭ جاساعى قىر سوڭىنان قالمايدى. ارام ويلى الەكساندر توكارەۆ ونى الداپ, تورعايعا شاقىرادى. بىراق, ونىڭ ويى ىسكە اسپايدى. مەرگەن سونى سەزىپ قالىپ, ونى اتىپ كەتەدى. وقيعا ودان سايىن قويۋلانا تۇسەدى. باۋىرى شۇبار ەكەۋى سوڭىنا تۇسكەندەردى امان قالدىرمايدى. شۇباردىڭ دا ەرجۇرەك قىرى جاقسى اشىلعان.
دراما تولىقتاي قاندى وقيعادان تۇرمايدى. اراسىندا ادامعا ەرەكشە سەزىم سىيلايتىن شۋاقتى ساتتەر دە كەزدەسەدى. اسىرەسە, كەيكى مەن اقجان سۇلۋدىڭ نازىك ماحابباتىن ايتۋعا بولادى. بوزبالا مەن بويجەتكەن اراسىنداعى پاك كوڭىلدىڭ لەبى ەسەدى. سول ساتتەر كورەرمەنگە جىلى اسەر قالدىردى.
سپەكتاكلدە باتىرمەن قاتارلاسىپ جۇرگەن ءبىر جاعىمسىز بەينە بار. ول – مەرگەندى ادەيى قولعا ءتۇسىرۋ ءۇشىن جىبەرگەن قىزىلداردىڭ جانسىزى. دالا كەزگەن ءدارۋىش بولىپ باتىرعا كەزدەسىپ, ونىڭ سەنىمىنە كىرىپ, تۇبىندە ونى ۇستاپ بەرەدى. قىزىل اسكەر اڭدىپ كەلىپ, قولعا تۇسىرەدى. مەرگەن جاۋ قولىنان مەرت بولادى.
ولار اياعى اۋىر اقجاندى دا اياۋسىز ولتىرەدى. جاۋىزدار كەيكىنىڭ باسىن كەسىپ تورعايعا جونەلتەدى. ودان ءارى ورىنبورعا اسىرادى.
قويىلىم وسى جەردەن اياقتالادى. بىراق, دارىندى رەجيسسەر تەمىرجان جانبوتاەۆ سپەكتاكل سوڭىندا ءساتتى شەشىم تابا بىلگەن. مەرگەن وپات بولعان جەردە ەگەمەن ەلىمىزدىڭ كوك بايراعى جەلبىرەپ تۇرادى. راسىندا, كەيكى بابامىز – ازاتتىق ءۇشىن ارپالىسىپ, باسىن قۇرباندىققا شالعان بىرەگەي باتىر. سپەكتاكلدە ويناعان اكتەرلەردىڭ بارلىعى ءوز رولدەرىن تاماشا سومداي ءبىلدى. تەك, كەيكىنى سومداعان جىگىتتىڭ داۋىسى ەپتەپ قۇمىعىڭقى شىعىپ تۇردى. كەيبىر سوزدەرى كورەرمەندەرگە تۇسىنىكسىز ەستىلدى. ءبىز اقجاندى ويناعان اكتريساعا ءدان ريزا بولدىق.
– كەيكى – اڭىزعا اينالعان ادام. مەن سونى شىندىققا اينالدىرعىم كەلدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا باتىر بابامىز تۋرالى كوپ ايتىلىپ, جازىلىپ جاتىر. وسى درامالىق دۇنيەمدى قوستانايداعى ءىلياس وماروۆ اتىنداعى قازاق دراما تەاترى مەن جەزقازعان تەاترى 2-3 جىلدان بەرى قويىپ كەلەدى. بۇگىنگى قويىلىم ماعان ۇنادى. اكتەرلەردىڭ ونەرىنە ءتانتىمىن. باتىردىڭ بەينەسى قايتا تىرىلگەندەي اسەردە بولدىم, – دەدى درامانىڭ اۆتورى سەرىك تۇرعىنبەكۇلى.
كەشە سونداي-اق, فەستيۆال اياسىندا سەمەيدەگى ف.دوستوەۆسكي اتىنداعى ورىس دراما تەاترى كورەرمەندەرگە «اڭ» دەپ اتالاتىن فانتاستيكالىق حيكاياسىن ۇسىندى.
ازامات ەسەنجول
