ەل استاناسىن ارقا توسىنە اۋىستىرعالى 18 جىل ءوتىپتى. شاھاردا سول كەزدەرى 275 مىڭداي عانا حالىق تۇرعان. بارا-بارا بارلىق مۇمكىندىكتەردىڭ كوزىن مۇندا كوشىرگەن سوڭ, جۇرتشىلىق تا تىزگىندى تۇپ-تۋرا وسى وڭىرگە قاراي بۇرا باستادى. بۇگىندە ەلوردالىقتاردىڭ سانى 900 مىڭعا جۋىقتادى.
كوش باسىندا الماتى اۋدانى
2016 جىلدىڭ 1 مامىرىنداعى جاعداي بويىنشا استانادا 880191 ادام تۇرادى. ونىڭ 48 پايىزدان استامى, ياعني, 424380-ءى ەرلەر بولسا, قالعان 455811-ءى – ايەلدەر. تۇرعىندار سانى جاعىنان الماتى اۋدانى كوش باستاۋدا. قازىرگى تاڭدا بۇل اۋداننىڭ حالقى – 382387 ادام. سونىڭ ىشىندە 183252 ەر مەن 199135 نازىك جاندى بار. ودان كەيىنگى ورىن سارىارقا اۋدانىنا تيەسىلى. مۇندا 357314 كىسى, دالىرەك ايتساق, 172789 ەر مەن 184525 ايەل تىركەلگەن. ال ەسىل اۋدانىنداعى كورسەتكىش 140490-دى قۇرايدى. سونىڭ 68339-ى – ەرلەر, 72151-ءى – ايەلدەر.
قالاداعى بۇقارا قاتارى كۇن سايىن ارتۋدا. بۇل سوزىمىزگە ستاتيستيكالىق دەرەكتەر دالەل. ماسەلەن, الىسقا بارماي-اق, وسى جىلدىڭ باسىنداعى احۋالدى قارايىق. قاڭتار ايىندا استانا حالقى 872619 ادام بولعان. دەمەك, 4 ايدىڭ ىشىندە 7572 ادامعا كوبەيىپپىز. ناقتىلاساق, سارىارقا اۋدانىنا 3612 ادام, ەسىل اۋدانىنا 2679 ادام, الماتى اۋدانىنا 1281 ادام قوسىلعان.
وسى قارقىن قايتا ۇدەمەسە, ەش كەمىمەيتىن ءتارىزدى. ءويتكەنى, باس شاھارعا قونىس اۋدارۋشى ازاماتتار دا, ەلوردادا ومىرگە كەلىپ جاتقان سابيلەر دە كوپ. استانا قالاسى ستاتيستيكا دەپارتامەنتى الەۋمەتتىك جانە دەموگرافيالىق ستاتيستيكا باسقارماسىنىڭ باس مامانى باۋىرجان يسمايلوۆتىڭ مالىمدەۋىنشە, قالىپتاسقان جايتتى ەسەپكە الا وتىرىپ, 2019 جىلى استانالىقتاردىڭ سانى 1 ميلليونعا جەتەدى دەگەن بولجام جاسالعان. بۇل دەگەنىڭىز – 2 جارىم جىلدان كەيىن مەگاپوليسكە اينالامىز دەگەن ءسوز.
ىڭگالاعان ۇلدار كوپ
بارىنەن بۇرىن ەلوردادا ىڭگالاعان سابيلەردىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ بارا جاتقاندىعى قۋانتادى. بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار مەن ءساۋىر ايلارىندا 8954 كىشكەنتاي استانالىق دۇنيە ەسىگىن اشىپتى. ءبىر قىزىعى, ولاردىڭ كوبىسى – ات ۇستارلار. اتاپ ايتساق, 4578-ءى – ۇل, 4376-سى – قىز بالا. حالىق سانى جاعىنان الماتى اۋدانىنىڭ كوش باسىندا ەكەنىن ەسكەرسەك, ءدال وسى اۋداندا سابيلەردىڭ كوپتەپ تۋى زاڭدى. جىل باسىنان بەرى مۇندا 5167 ءنارەستە, ونىڭ ىشىندە, 2653 ۇل مەن 2514 قىز ومىرگە كەلگەن. سارىارقا اۋدانىندا 2803 بوبەك (1438 ۇل, 1365 قىز), ەسىل اۋدانىندا 984 بوبەك (487 ۇل, 497 قىز) تۋعان.
ءولىم كورسەتكىشى تىم جوعارى ەمەس. بيىل استانادا 1270 كىسى قايتىس بولعان. ونىڭ 699-ى – ەرلەر, 571-ءى – ايەلدەر. اۋداندارعا شاققاندا ۇلكەن ۇلەس – الماتىدا. مۇندا 607 كىسى (332 ەر, 275 ايەل), سارىارقا اۋدانىندا 574 كىسى (313 ەر, 261 ايەل), ەسىل اۋدانىندا 89 كىسى (54 ەر, 35 ايەل) دۇنيەدەن وزىپتى.
جوعارىداعى قوس ستاتيستيكانى سالىستىرۋ ارقىلى حالىقتىڭ تابيعي ءوسىمى شىعادى. بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرگى تابيعي ءوسىم قالا بويىنشا 7684 ادامعا تەڭ. ونىڭ ىشىندە جارتىسىنان استامى, ياعني, 3789-ى – ەرلەر, 3805-ءى – ايەلدەر. الماتى اۋدانىنداعى تابيعي ءوسىم كورسەتكىشى – 4560 ادام (2321 ەر, 2239 ايەل), سارىارقا اۋدانىندا – 2229 ادام (1125 ەر, 1104 ايەل), ەسىل اۋدانىندا – 895 ادام (433 ەر, 462 ايەل).
ءتورت ايدا 3098 نەكە
جاز باستالىسىمەن توي ماۋسىمى دا اشىلاتىنى بەلگىلى. اپپاق وتاۋلارىن استانادا قۇرۋعا اسىعاتىن جاستار دا جاعىمدى ستاتيستيكالار سانىن كوبەيتەتىنى ءسوزسىز. مىسالى, وسى جىلدىڭ قاڭتار مەن ءساۋىر ايلارىندا 3098 قىز-جىگىت نەكەگە تۇرىپتى. ونىڭ 1448-ءى الماتى اۋدانىندا, 1129-ى سارىارقا اۋدانىندا, 521-ءى ەسىل اۋدانىندا ءتىركەلگەن. وكىنىشكە قاراي, اجىراساتىندار قاتارى دا سايابىرسىماي تۇر. سوڭعى 4 ايدىڭ كولەمىندە 1120 شاڭىراق بۇزىلعان. سونىڭ ىشىندە الماتى اۋدانىندا 564, سارىارقا اۋدانىندا 416, ەسىل اۋدانىندا 140 اجىراسۋ فاكتىسى تىركەلگەن.
كوشى-قون ماسەلەسىنە كەلگەندە, قاڭتار-ءساۋىر ايلارىندا استانا قالاسىنا 11750 ادام قونىس اۋدارعانىن بايقايمىز. ونىڭ ىشىندە الماتى اۋدانىنا 4123 ادام, سارىارقا اۋدانىنا 4567 ادام, ەسىل اۋدانىنا 3060 ادام كوشىپ كەلگەن. قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ 98 پايىزدان استامى, ياعني, 11605-ءى – رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋماقتارىنان, ال قالعان 145-ءى – باسقا مەملەكەتتەردەن. ءايتكەنمەن, ەلوردادان وزگە ءوڭىرلەرگە كوشىپ جاتقاندار دا جەتەرلىك. بيىلعى 4 ايدا 11862 كىسىنىڭ 11589-ى قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىنا, 273-ءى شەت ەلگە قونىس اۋدارعان.
P.S. كۇن وتكەن سايىن قۇلاشى كەڭەيىپ, وركەن جايىپ بارا جاتقان باس قالامىزدى جالپاق جۇرتشىلىق اسقاق ارماندارىمەن, بيىك ماقساتتارىمەن بايلانىستىرادى. ويتكەنى, مۇندا ەلىمىزدىڭ ەڭ ماڭىزدى مەكەمەلەرى, ۇزدىك جوعارى وقۋ ورىندارى, وزىق مەكتەپتەرى قونىس تەپكەن. شاھار كوشەلەرى دە كوركەيىپ, كوز تارتار سۇلۋ كەيىپكە ەنىپ كەلەدى. شەتەلدىكتەردىڭ ەسىندە استانا ءسوزى قازاقستان جانە بايتەرەك دەگەن ۇعىمدارمەن بىرگە ساقتالعان. سونىڭ ءوزى ەلوردانىڭ ەل سيمۆولىنا اينالعان بەينەسىن ايعاقتاسا كەرەك. بۇيىرسا, 2019 جىلى قالا حالقىنىڭ سانى 1 ميلليوننان اسادى دەپ بولجانۋدا. ءارى قاراي, ماسكەۋ, لوندون, ۆاشينگتون سەكىلدى ءىرى مەگاپوليستەر دەڭگەيىمەن قاتارلاسۋ دا قيىن ەمەس. لايىم سول كۇنگە جەتكىزسىن!
بوتاگوز ماراتقىزى
