نۇر-سۇلتان قالاسىندا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ, جولىن كەسۋ جانە اشۋ ماقساتىندا «Anti-Fraud» جەدەل-الدىن الۋ شاراسى وتكىزىلدى. ناتيجەسىندە 25 كيبەرقىلمىس انىقتالدى, ولاردىڭ باسىم بولىگى – ينتەرنەت-الاياقتىق.
اتالعان قىلمىس ءتۇرىن جاساعانى ءۇشىن 8 تۇلعا ۇستالدى. ولاردىڭ كەلتىرگەن شىعىنى 12 ملن-نان استام تەڭگەنى قۇرايدى. ۇستالعانداردىڭ ۇشەۋى سايتتاردا ءىس جۇزىندە بولماعان تاۋارلاردى (اۆتوبولشەك, كيىم-كەشەك, ۇيالى تەلەفون) ساتقان. الدىن الا تولەم جاساعان ادامدارعا تاۋاردى بىرنەشە كۇننىڭ ىشىندە ۇيگە دەيىن جەتكىزۋدى ۋادە ەتتى. الايدا اقشا اۋدارىلعان سوڭ جارنامالارىن جويىپ, ۇيالى تەلەفوندارىن ءوشىرىپ تاستاعان. الاياقتار جەدەل-الدىن الۋ شارالارى كەزىندە انىقتالىپ, ۇستالدى.
باسقا ۇستالعان الاياقتار سپورتتىق ويىندارعا اقشا تىگىپ, ۇتىستى كوبەيتۋدى ۋادە ەتكەن, الايدا جابىرلەنۋشىلەردەن الىنعان اقشانى ءوز قاجەتتىلىكتەرىنە جۇمساپ جىبەرگەن. ولار 50 ەپيزود بويىنشا كۇدىكتى دەپ تانىلدى. ەلوردادا Telegram الەۋمەتتىك جەلىسىندە جۇرگىزۋشى كۋالىگىن 60 مىڭ تەڭگەگە جاساپ بەرۋدى ۋادە ەتىپ, تولەمدى بانك كارتوچكاسىنا جاساۋدى سۇراعان 26 جاسار ەر ادام ءىر-مەكەنجاي ارقىلى انىقتالدى. سونداي-اق ءىس-شارالاردى وتكىزۋ كەزىندە الەۋمەتتىك جەلىدە ءوزىنىڭ قاتىسۋىمەن بولعان پورنوگرافيالىق ماتەريالداردى تاراتىپ جۇرگەن 18 جاستاعى ەر ادام ۇستالدى.
اتالعان فاكتىمەن قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 311-بابى بويىنشا سوت الدىنداعى تەرگەپ-تەكسەرۋ جۇمىستارى باستالدى, ونىڭ ۇيالى تەلەفونى الىنىپ, ءتيىستى ساراپتامالار بەلگىلەنگەن. قالانىڭ 28 جاستاعى تۇرعىنى جەدەل-ىزدەۋ شارالارىن وتكىزۋ كەزىندە ارنايى تەحنيكالىق قۇرالدارعا جاتقىزىلۋى مۇمكىن شپيوندىق قۇرىلعىلاردى ساتىپ ءجۇردى دەگەن كۇدىككە ءىلىندى. ودان 10 قۇرىلعى الىندى, بۇل رەتتە قولىندا ارنايى ليتسەنزيالىق قۇجاتتارى بولماعان. اتالعان فاكتى بويىنشا قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 399-بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.
سونىمەن بىرگە ەلوردا پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كومپيۋتەرلىك كلۋبتار, ساۋدا ورتالىقتارىندا عالامتوردا كامەلەتتىك جاسقا تولماعاندار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا زورلىق-زومبىلىق, ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ جانە زاڭعا قايشى اقپاراتتىڭ تاراتىلۋىن ناسيحاتتاۋدىڭ الدىن الۋ بويىنشا ارنايى رەيد شارالارىن جۇرگىزىپ كەلەدى. سۋيتسيد, پورنوگرافيالىق سيپاتتاعى زاڭعا قايشى 43 ينتەرنەت-رەسۋرس انىقتالىپ, جابىلدى. تۇرعىندار اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىلەردە كيبەرالاياقتىقتىڭ جاڭا ادىستەرى تۋرالى ەسكەرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ, الەۋمەتتىك روليكتەر مەن بۋكلەتتەر سالىنىپ كەلەدى.
ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ ەڭ كوپ تارالعان تۇرلەرى – الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ساۋدا الاڭدارىندا ونلاين-كەلىسىمدەرمەن بايلانىستى الاياقتىق. پايدالانۋشىلار باسقا جارنامالارداعى تاۋار باعالارىنان الدەقايدا تومەن باعالارعا قىزىعادى, ساتۋشى تىكەلەي بايلانىسقا شىقپاي, ساتىپ الۋشىنى تەزدەتىپ 100 پايىزدىق جەڭىلدىك جاساتۋعا كوندىرەدى.
«olx.kz جەتكىزۋ» جالعان قىزمەتىمەن بايلانىستى الاياقتىق. ساتۋشىلارمەن بايلانىسقان الاياقتار ساتىپ الۋشىنىڭ ءرولىن ورىنداپ, «olx.kz جەتكىزۋ» جاڭا قىزمەتىن پايدالانۋدى ۇسىنادى. ول ءۇشىن ولار بانك كارتوچكالارىنىڭ رەكۆيزيتتەرى مەن جسن تولتىرۋ سىلتەمەسىن جولدايدى. ءىس جۇزىندە بۇل – فيشينگتىك سىلتەمە, ال olx.kz سايتىندا جەتكىزۋ قىزمەتى مۇلدەم جوق. الاياقتار كارتا رەكۆيزيتتەرىن كوشىرىپ الىپ, ونداعى اقشانى شەشىپ الادى.
بانك كارتوچكالارىنان اقشا ۇرلاۋمەن بايلانىستى الاياقتىق. نەسيە كارتاڭىزدىڭ رەكۆيزيتتەرىن ەشكىمگە بەرۋگە بولمايدى. الاياقتار ولاردى ءبىلىپ الۋ ءۇشىن ءتۇرلى ارەكەتتەرگە بارادى. مىسالى, كارتا يەلەرىنىڭ ابونەنتتىك نومىرلەرىنە تەلەفون سوعىپ, وزدەرىن بانك قىزمەتكەرلەرى دەپ تانىستىرادى. اڭگىمە بارىسىندا كارتا بويىنشا جاسالعان الاياقتىق ارەكەتتەر تۋرالى حابارلاپ, سەنىمگە كىرىپ الىپ, الاياقتىق ارەكەتتەردى بولدىرماۋ ءۇشىن سمس-قۇپيا ساندى ايتۋدى سۇرايدى. الايدا الاياقتىڭ قولىنا ءسىزدىڭ بانك كارتاڭىزدىڭ رەكۆيزيتتەرى مەن قۇپيا سان تۇسكەن سوڭ, بىردەن اقشاڭىزدان ايىرىلاسىز. الاياقتاردان الدانىپ قالماۋ ءۇشىن بانك call-ورتالىقتارىنىڭ رەسمي نومىرلەرىنە تەلەفون سوعىپ, اقپاراتتى راستاۋ قاجەت ەكەنىن ەسكە سالامىز. بەيتانىس ادامدارعا, سونىڭ ىشىندە بانك قىزمەتكەرلەرىنە بانك كارتوچكالارىنىڭ رەكۆيزيتتەرىن حابارلاۋعا بولمايدى. بانك قىزمەتكەرلەرىنىڭ كارتا پايدالانۋشىلارىنا تەلەفون سوقپايتىنى جانە مالىمەتتەر جينامايتىنىن بىلگەن ءجون. ەگەر ءسىز ينتەرنەت ارقىلى تاۋار ساتىپ الۋدى شەشسەڭىز, الدىن الا تولەم جاساۋعا اسىقپاڭىز, تاۋاردىڭ بار بولعانى مەن ونىڭ ساپاسىنا كوز جەتكىزۋ, سونداي-اق ينتەرنەت-دۇكەن تۋرالى پىكىرلەرمەن تانىسىپ ءوتۋ كەرەك. ساتۋشىدان تاۋاردى ۆيدەوبايلانىس ارقىلى كورسەتۋىن سۇراڭىز.
نايما نۇرالىقىزى
