مىڭداعان عاسىر بۇرىن العاشقى كىتاپحاناشىلار ەر-ازاماتتار بولعان ەكەن. جازۋ تاسقا قاشالىپ جازىلعاندىقتان, ونى كوتەرىپ ءجۇرۋ ەرلەرگە تاپسىرىلعان دەسەدى. ال بۇگىندە اتقارار جۇگى اۋىر ماماندىقتىڭ تىزگىنىن ۇستاپ, تاريح پەن تەحنولوگيانى قاتار الىپ جۇرگەن ازامات كىم دەسەك, نۇرجان جولدىبالينوۆتى ايتامىز. العاشىندا كىتاپحاناعا ۋاقىتشا باس سۇققان جاس ماماننىڭ 10 جىلدان استام ەڭبەگى ەلەنىپ, ول بىلتىر «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنىڭ جەڭىمپازى اتاندى.
– نۇرجان, ءسىز «كىتاپحاناشىلاردىڭ بەدەلىن كوتەرگىم كەلەدى» دەپ جالپاق جۇرتقا جاريالادىڭىز. مۇنى قانداي جولمەن جۇزەگە اسىرۋعا نيەتتىسىز؟
– قوعامدا كىتاپحاناشىلاردىڭ مارتەبەسى, شىنىمەن دە, ءالى اقساپ تۇر. بىرىنشىدەن, ولار قارجى جاعىنان قاعىلىپ وتىر. ۇلتتىق كىتاپحانادا جۇمىس ءىستەيتىندەردىڭ جالاقىسى 56 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. قازىرگى تاڭدا قاراپايىم تاكسيستەردىڭ ءوزى بۇدان ەكى ەسە كوپ قارجى تابادى. ال بىلىكتىلىگى مەن تاجىريبەسى بار كىتاپحانا باسشىسىنىڭ ايلىعى 150 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى. بۇل جاعدايدى وزگەرتۋدىڭ ءبىر امالى كىتاپحاناشىلاردىڭ جاقسى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ دەپ بىلەمىن.
كىتاپحاناشىلاردىڭ وزدەرى دە وزگەرۋى كەرەك. جاڭا تەحنولوگيالاردان حابارى بولۋى ءتيىس. العاشقى ماماندىعىم – باعدارلاماشى. سەمەيدەگى شاكارىم اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ IT فاكۋلتەتىندە ءبىلىم الدىم. اتقارىپ جۇرگەن جۇمىسىمدى تەرەڭىرەك مەڭگەرۋ ءۇشىن 2007 جىلى ماسكەۋدە كىتاپحانا سالاسىنىڭ كۋرسىن ءبىتىردىم. ەندى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مادەنيەتتانۋ ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الۋعا نيەتتىمىن.
شەتەلدى مىسالعا كەلتىرسەك, ول جاقتا كىتاپحاناشىلار ەلگە سىيلى, ەڭبەگى ەلەۋلى. كىتاپحاناشى عىلىممەن اينالىساتىن, ءبىر ەمەس, بىرنەشە ءتىل بىلەتىن مامان دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. سوعان قاراي, الاتىن جالاقىسى دا جاقسى. مەنىڭشە, كىتاپحاناشى – وقىرمان مەن كىتاپتىڭ اراسىن جالعاپ تۇرعان التىن كوپىر.
– ءوزىڭىز كىتاپحاناعا قالاي كەلدىڭىز؟ العاش رەت قانداي اسەر الدىڭىز؟
– كىتاپحاناعا كەلگەندە نەبارى 20 جاسار مامان ەدىم. جۇمىس ءتاجىريبەم جوق. نە دە بولسا, بايقاپ كورۋگە بەل شەشتىم. ىشىنە كىرگەندە, مەنى جۇمىسقا السا, تەگىن ىستەۋگە دايىنمىن دەگەن وي كەلدى. سول كەزدە ورىنباسار قىزمەتىندەگى مارقۇم ءاليا سارسەنبينوۆاعا كىرىپ, IT مامانى بولعىم كەلەدى دەدىم. ول كىسى «ءدال قازىر بوس ورىن جوق, ىنتاڭىز بولسا, كەيىن كەلىڭىز» دەپ شىعارىپ سالدى. ارادا ون كۇن وتپەي حابارلاسىپ, جۇمىسقا شاقىردى. سول جىلى ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانانىڭ جوباسى باستالدى. باق وكىلدەرى مەنى «ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانانىڭ اۆتورى» دەپ جازىپ ءجۇر. كىتاپتاردى سكانەردەن العاش بولىپ وتكىزگەنىم راس. الايدا مۇنىڭ ارتىندا تالاي ادامنىڭ ەڭبەگى جاتىر, مەن اۆتورلاردىڭ ءبىرىمىن.
– جاقىندا اتىراۋدا «كىتاپحانادان اعارتۋ ورتالىقتارىنا: جاڭعىرۋدىڭ جاڭا ءمۇمكىندىكتەرى» اتتى فورۋمعا قاتىستىڭىز. جيىندا كىتاپتاردى ەلەكتروندى نۇسقاعا كوشىرۋ ماسەلەسى ءسوز بولعان ەكەن. كەز كەلگەن تۋىندىنى ەلەكتروندى قورعا ەنگىزۋ ءۇشىن اۆتوردىڭ رۇقساتى كەرەك. وعان قالامگەرلەرىمىز قانشالىقتى دايىن, كەلىسسوزدەر قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟
– اقپاراتتىق تەڭسىزدىكتى ءتومەندەتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا 2007 جىلدان باستاپ ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانا قۇرىلدى. باستاپقىدا قورىمىزدا 3000 كونتەنت بولعان. ينتەرنەت جەلىسى ەندى عانا دامىپ كەلە جاتقان كەزەڭدە اقىن-جازۋشىلاردىڭ اراسىندا باس تارتقاندار بولدى. كوبى ەلەكتروندى كىتاپحانا قاعاز كىتاپتى جويىپ جىبەرەدى دەپ قاۋىپتەندى. سوندا ءبىز: «باسپادا باسىلىپ شىققان كىتابىڭىزدى شەكتەۋلى عانا وقىرمان وقيدى. ال ونى نەگە تاراتپاسقا؟ الەم وقي الاتىنداي مۇمكىندىك بار» دەپ سەندىردىك. قازىرگى تاڭدا قوردا اۋديو-ۆيدەو فايلدار, گازەت-جۋرنالداعى ماتەريالدار, عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرى جيناقتالعان 41 مىڭنان استام كونتەنت بار. ونلاين رەجيمدە كورىپ, العاشقى 24 بەتىن كوشىرىپ الۋ جانە تولىق ءماتىندى جۇكتەپ الۋ مۇمكىندىگى بار. مۇنىڭ بارلىعى دا اۆتوردىڭ كەلىسىمىمەن جاسالادى.
– ءبىر كىتاپتى ەلەكتروندى نۇسقاعا كوشىرۋ ءۇشىن قانشا ۋاقىت كەتەدى؟
– بۇرىندارى ءبىر كىتاپتى ءبىر جۇما سكانەرلەيتىن ەدىك. ال قازىر 500 بەتتى 30-40 مينۋتتىڭ ىشىندە جاساپ شىعارامىز. بارلىعى كىتاپ مۇقاباسىنىڭ قالىڭدىعىنا بايلانىستى: ەگەر قاتتى بولسا, تەزىرەك جاسالادى. سكانەردەن وتكىزگەننەن كەيىن كىتاپتى وڭدەيمىز: بەتتەردى جارىقتان تۇسكەن داقتاردان تازارتىپ, سالماعىن ازايتامىز. بيبليوگرافيالىق جازبا جاسالعاننان سوڭ, كىتاپ قورعا ەنگىزىلەدى.
– ارىپتەستەرىڭىزبەن «كىتاپحانا قاراپايىم مىندەتىنەن بولەك, اعارتۋ ورتالىعىنا اينالسا ەكەن» دەپ كۇش جۇمساپ جۇرسىزدەر. بۇل باعىتتا ناقتى قانداي ىستەر اتقارىلۋدا؟
– ءبىزدىڭ كىتاپحانا ارقىلى وقىرمان كۇللى الەمنىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىنە شىعا الادى. ۆيرتۋالدى انىقتاما كىتاپحاناعا كەلمەي-اق تاپسىرىس بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇگىندە بىزدە 1,5 ملن كىتاپ جيناقتالعان, ال قوردىڭ جالپى سىيىمدىلىعى – 2,5 ملن كونتەنت. جاقىندا ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ بازاسىندا 4-15 جاسقا دەيىنگى بالالارعا ارنالعان كىتاپحانا اشىلدى. ونىڭ ىشىندەگى ارنايى تەحنولوگيا زالىنا LEGO Mindstorms كونسترۋكتورىن ساتىپ الدىق. ال جاقىندا «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن وقىعان جاستار قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە ارنالعان ءبولىم اشساق دەپ كەلدى. جۋىردا كەلۋشىلەرگە جاريا ەتپەكپىز. جالپى, ۇلتتىق كىتاپحانادا جىلىنا مىڭعا جۋىق شارا ۇيىمداستىرىلادى.
– وسىنىڭ بارلىعىن وقىرمان ءۇشىن جاسايسىزدار. قازىرگى تاڭدا وقىرماندارىڭىزدىڭ قاتارى كوپ پە؟
– ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ 119313 وقىرمانى بار. ولاردىڭ 78000 مىڭى پورتالعا ونلاين كىرەدى.
ءبىزدىڭ سالاعا «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىن ەنگىزسە ەكەن دەيمىن. سونىڭ ارقاسىندا جاڭا ءبىر دەڭگەيگە شىعۋعا بولادى. مەن كىتاپحانادا ءموبيلدى مامانداردى كورگىم كەلەدى. وقىرمان كىتاپحاناعا كەلە الماسا, نەگە كىتاپتىڭ كوشىرمەسىن ۇيىنە اپارىپ بەرمەسكە؟ ەلەكتروندى كىتاپ قاعاز كىتاپقا كومەككە كەلدى. تۇپنۇسقا جوعالىپ كەتسە, قايتادان باسىپ شىعارا الامىز.
– «100 جاڭا ەسىم» جەڭىمپازى اتانعان سوڭ, قر پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى اسقار جۇماعاليەۆ سىزدەرمەن كەزدەستى. باسقوسۋدا قانداي ماسەلە قوزعالدى؟
– ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانا قورىن PDF-تەن EPUB فورماتىنا كوشىرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. وسىلايشا, موبيلدى قوسىمشامىزدى وقۋ ىڭعايلىراق بولماق. پورتالدا كىتاپتاردى كيريلليتسادان لاتىن قارپىنە كونۆەرتاتسيالاۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزسەك دەيمىز. ءالىپبي 2025 جىلى تولىقتاي لاتىنعا كوشكەندە, بولاشاق ۇرپاق اسىل مۇرامىزدى ەكى قارىپ تۇرىندە دە وقي الادى. ەلەكتروندى وقۋ بيلەتىن جاساساق, عىلىم سوڭىندا جۇرگەندەر رەسپۋبليكاداعى كەز كەلگەن كىتاپحانالاردا ەمىن-ەركىن اقپارات الا الادى. ال قازىر قايسىسىنا بارماسا دا, جەكە كىتاپشا جاساتادى. 21 عاسىردا ونىڭ نە قاجەتى بار؟ ءار ادامدا جسن (جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرى) بىرەگەي كودى بار. سول ارقىلى كەرەك وقۋلىقتاردى الاتىنداي جاساۋ كەرەك. ودان بولەك, ەلەكتروندى ابونەمەنت جاساۋ, رەسپۋبليكا بويىنشا بىرىڭعاي كىتاپحانا بازاسىن جاساۋ ويدا بار.
سۇحباتتاسقان
گۇلدانا تالعاتقىزى
