«كەدەيلىك كەتكەندە جاقسى, بايلىق كەلگەندە جاقسى» دەيدى حالقىمىز. بۇگىنگى قوعامدا تامىر-تانىسسىز, ەشقانداي زاڭعا قارسى كەلمەي-اق ادال ەڭبەكپەن بايۋعا بولادى. وعان دالەل كوپ. كۇنى كەشە «Forbes» جۋرنالىندا وتاندىق ميلليونەرلەر تىزىمىندە ەلىمىزدىڭ ەڭ جاس كاسىپكەرى مارات ابيەۆتىڭ ەسىمى جاريالاندى. اقتوبەلىك جيىرما ءتورت جاستاعى بيزنەسمەننىڭ بايلىعى 11 ملن دوللارعا جەتكەن.
العاشقى ساۋدا
ماراتقا ميلليونداعان دوللار اسپاننان سالبىراپ تۇسكەن جوق. وسىنداي دەڭگەيگە جەتۋ ءۇشىن 13 جىل جۇمىس ىستەدى. ەڭ العاش اقشانى ون جاسىندا تاپتى. كەزىندە ەل-جۇرت ايلىعىن الا الماي, جۇمىس ورىندارى جابىلعانى بەلگىلى. توقىراۋ ابيەۆتەردىڭ دە وتباسىن اينالىپ وتپەدى. اياق استىنان كۇندە «ماكارون» جەيتىن كۇندەر باستالعان تۇستا ون جاستاعى مارات اناسىنا كەلىپ, «نەگە ەتى جوق تاماق جەپ ءجۇرمىز؟» دەپ سۇرايدى. اناسى بالا دەمەي, ەلدەگى جاعدايدى بايىپپەن تۇسىندىرەدى. تەك بۇل وتباسى عانا ەمەس, كورشىلەرىنىڭ دە, تانىستارىنىڭ دا, تۋعان-تۋىستارىنىڭ دا جايى وسىنداي ەكەنىن ايتادى.
سول كەزدە وزىمەن قاتارلاس بالالار اقتوبەنىڭ «شىعىس» بازارىندا كولىك جۋىپ, اقشا تاباتىن. ول سول توپقا قوسىلادى. كۇنىنە بىرنەشە ماشينا جۋىپ, العاشقى تابىسىن العاندا ۇيىنە ازىق-تۇلىك اكەلەدى. وتباسىنا اجەپتاۋىر كومەك بولعانىمەن كاسىبى كوپكە سوزىلمادى. اياق استىنان «كرىشا» دەگەن بالە شىعادى. وعان كۇندەلىكتى تاپقان تابىسىنىڭ تەڭ جارتىسىن وتكىزۋ كەرەك ەكەن. ايتپەسە, كولىك جۋدىرمايدى. مۇنداي تالاپقا شىداماعان مارات اقشا تابۋدىڭ باسقا جولىن ىزدەيدى.
وقۋ جىلى اياقتالاردا بارلىق وقۋشىلار كىتاپتارىن رەتتەيدى. ول كەزدە سكوتچ – تاپتىرماس قۇرال. مارات ويلانباستان 2000 تەڭگەگە جاقىن دۇكەندەردەگى سكوتچتاردىڭ ءبىرىن قالدىرماي ساتىپ الادى. مەكتەپكە كەلگەننەن كەيىن, سىنىپتاستارىنا ءار بەتىن 5 تەڭگەگە جابىستىرىپ بەرەدى. ءبىرى كۇلەدى, ءبىرى تاڭ قالادى. وعان ءمان بەرەتىن مارات جوق. وسىلايشا جەتى مىڭ تەڭگە تاپقانىنا قۋانادى.
ودان كەيىن ەلىمىزگە ەندى عانا تارالىپ جاتقان جەلىلىك ماركەتينگپەن اينالىسادى. ايەلدەر قولداناتىن ءتۇرلى كوسمەتيكالىق تاۋارلاردى جارنامالاۋدا الدىنا جان سالمايدى. كەيىننەن بۇل كاسىپ ەركەككە ءتان ەمەس ەكەنىن ءتۇسىنىپ, تاستاپ كەتەدى.
14 جاسىندا اقتوبەلىك رەپ-توپتاردىڭ پروديۋسەرى بولادى. دوستارىمەن بىرلەسىپ «Life» اتتى توپ قۇرىپ, انشىلەردىڭ كونتسەرتىن ۇيىمداستىرىپ, اقشا تاپقان. «سۋپەر ستار KZ» جوباسىنىڭ جەڭىمپازى قايرات تۇنتەكوۆتىڭ, «باقاي»توبىنىڭ كونتسەرتىنە قالاي بيلەت ساتقانى ءالى ەسىندە. بۇل جاستاعى بالالاردىڭ قىزدارعا ۇناۋدى ويلايتىنى بەلگىلى. مارات تا ادەمى قىزدارعا تەگىن بيلەت تاراتادى. ونى كورىپ, جولداستارى دا سولاي ىستەيدى. سوڭىندا بۇل كاسىپ تە ساتسىزدىكپەن اياقتالادى.
تاۋەكەلدىلىك تابىس اكەلدى
مارات ابيەۆ مەكتەپتى تامامداعان سوڭ اقتوبە كووپەراتيۆتىك تەحنيكۋمىن «اقپاراتتى وڭدەۋ مەن باسقارۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەرى» ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەن. مۇنان سوڭ كومپيۋتەرلىك قىزمەت كورسەتۋمەن اينالىسىپ, ينتەرنەت سايتتارىن جاساپ, ارناۋلى ستۋديا اشادى. دوسىمەن بىرلەسىپ اشقان فيرماسى ەداۋىر تابىس اكەلەدى. ال, 19 جاسقا تولعاندا كولىك قۇرالدارىنا سپۋتنيكتىك مونيتورينگ جۇرگىزەتىن «ەۆروموبايل قازاقستان» جشس-ءنىڭ نەگىزىن قالايدى. ارينە, ونى قۇرۋ ماراتقا وڭاي بولماعان. رەسەيلىك كومپانيا باستاپقىدا ماراتقا سەنبەي, تاۋار اقىسى ءۇشىن 80 مىڭ دوللاردى الدىن الا تولەۋدى تالاپ ەتكەن. ۇزاق ويلانا كەلە تىم بولماسا فيرمانىڭ برەندىن ءوزىنىڭ جشس-نىڭ اتاۋىنا تەگىن پايدالانۋدى سۇرايدى. العان بەتىنەن قايتپاعان ول, وسىلايشا تاۋار وتكىزۋدە اتالمىش برەندتىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ, ولاردى سەندىرەدى. «ازاماتتار مەن ۇيىمدارعا قىزمەت تۇرلەرىن ۇسىنعاندا, تۇرىمە قاراپ كوبى ديرەكتور ەكەنىمە سەنىمىسىزدىك ءبىلدىردى. سوندىقتان 40 جاستاعى ايەلدى ديرەكتور ەتىپ قويىپ, ءوزىمدى مەنەدجەر رەتىندە تانىستىردىم» دەيدى ول. مارات رەسەيلىك GPS-داتچيكتەرىن ورناتۋشى العاشقى ديستريبيۋتەر بولعاننان كەيىن, كاسىبى ورگە دومالادى. نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى فيرمانى كەيىننەن اتالمىش كومپانيانىڭ وزىنە ءبىر ميلليون دوللارعا ساتىپ جىبەرەدى.
بيزنەسىن ودان ءارى جانداندىرۋ ءۇشىن 2011 جىلى «KSP Steel» جشس-ءىن قۇردى. مۇناي-گاز سالاسىنداعى كاسىپورىندار مەن جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارعا ارنالعان جوعارى ساپالى بولات قۇبىرلار شىعاراتىن جالعىز ءوندىرۋشىنىڭ ءونىمىن وتكىزۋدى ۇلعايتۋ ماقساتىندا «KSP Steel ساۋدا ءۇيىن» دە اشتى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا, جينالعان اقشانىڭ باسىم بولىگىن شەتەلدەن تاپقان. اتاپ ايتقاندا, يراننان. «پارسى جەرىندە شيەلەنىس ورىن الىپ جاستا دا سول جاقپەن بايلانىستىم. ەلدى ەكونوميكالىق سانكتسيا بۋىپ, الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى ءوز ازاماتتارىن الىپ كەتىپ جاتقاندا, تاۋەكەل دەپ تەگەرانعا تارتتىم. مۇنداعى بيزنەسىمدى الدىمەن ازىق-تۇلىك تاۋارلارىن جەتكىزۋدەن باستادىم. ودان كەيىن ول اقشاعا بىرنەشە شەتەلدىك كومپانيالارمەن بىرگە تاعى دا تاۋەكەلگە بەل بايلاپ تانكەر ساتىپ الدىم. وسى تانكەر ارقىلى قىتايعا مۇناي تاسىدىق. العاشقى ميلليوندار وسىلاي كەلدى» دەيدى جاس كاسىپكەر.
مارات بىلتىر «قازاقستان تاۋار ءوندىرۋشىلەرىنىڭ قاۋىمداستىعىن» قۇرۋعا باستاماشى بولدى. بۇگىندە لوندوندا, ماسكەۋدە جانە تاعى باسقا ەلدەردە قازاقستاندىق تاۋارلاردى وتكىزۋمەن اينالىساتىن كومپانيالاردىڭ قۇرىلتايشىسى بولىپ تابىلادى.
ۇلتتىق مەنتاليتەتتى ۇمىتپاعان ءجون
وسى اپتادا مارات ابيەۆتىڭ قازاقستاندا قالاي بايۋعا بولاتىنى جونىندە جازعان «قازاقستاندىق ارمان» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى بولدى. جۋرناليست اقمارال مايكوزوۆامەن بىرلەسىپ جازعان كىتاپتا بەدەلدى ادامدارمەن بايلانىسپاي-اق, اتا-انانىڭ بايلىعىنا جۇگىنبەي-اق, ادال ەڭبەكپەن ميلليون دوللار تابۋدىڭ جولىن جازادى.
«كەيبىر دوستارىم مەنەن قارىزعا اقشا سۇرايدى. قينالىپ تۇرعان سوڭ بەرەمىن. الايدا كوبى قايتارۋعا اسىقپادى. سۇراسام, «سەندە اقشا كوپ قوي» دەگەن جاۋاپ الامىن. راس, مەندە اقشا بار. بىراق, ونىڭ ءبارى ادال ەڭبەكپەن كەلگەن. «ادامعا بالىق بەرمە, بالىق اۋلايتىن قارماق بەر» دەگەندەي, اقشا ادامدى بۇلدىرەدى. سوندىقتان ولارعا اقشا تابۋعا مۇمكىندىك بەرگەن دۇرىس دەپ ويلادىم. مۇمكىندىك ولاردىڭ دا بايۋىنا جول اشادى. ءوز تاجىريبەمنەن ءتۇيگەنىم, اقشا تابۋ – قاجىرلى ەڭبەك. مەن 10 جاسىمنان 23 جاسىما دەيىن ەڭبەك ەتتىم. بۇل كىتاپتا جيناعان تاجىريبەممەن ءبولىستىم. ونى وقىعان جاستاردىڭ كوبى شابىتتانىپ, تەككە جۇرمەۋگە تىرىسادى دەگەن ءۇمىتىم بار. سونىمەن قاتار, كەز كەلگەن بيزنەس باستامانىڭ تابىستى بولۋى قازاق مەنتاليتەتى مەن پسيحولوگياسىن بىلۋگە بايلانىستى. ىشتەي بيازى بولىپ, قازاقتىڭ ءتىلىن, سالت-ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن قۇرمەتتەۋ كەرەك» دەيدى مارات ابيەۆ. مارات ءوزىنىڭ بايلىعىن «Forbes» باسىلىمىنا جاريالاۋدىڭ وزىندىك سەبەبى بارىن ايتادى. قارشادايىنان تابىس تاپقانىمەن, جاسىنىڭ كىشكەنتايلىعى الدىنان تالاي كەدەرگى كەلتىرگەن. سوعان قاراماستان تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن تاۋىپ, الدىنا قويعان ماقساتىنا جەتتى. ماڭداي تەرىمەن تاپقان بايلىعىن پاش ەتۋ ارقىلى ەلىمىزدەگى جاستاردىڭ مۇمكىندىگى مول ەكەنىن دالەلدەدى.
جاس بولسا دا, باس بولا بىلگەن قاراپايىم قازاقتىڭ بالاسى حالىققا قايىرىمدىلىق جاساۋدى دا ۇمىتقان ەمەس. الايدا, ونى جاريالاۋدى جانى سۇيمەيدى. كاسىپكەر بولعىسى كەلەتىندەرگە ارنالعان كىتاپتىڭ تيراجى 7777 دانا ەكەن. مارات ابيەۆ كىتاپتان تۇسكەن بارلىق قارجىنى قاتەرلى ىسىكپەن اۋىراتىن بالالاردىڭ ەمىنە جۇمسايتىنىن ايتتى.
گۇلميرا ايماعانبەت
