مەملەكەت باسشىسىنىڭ يتالياعا رەسمي ساپارى پرەزيدەنت سەردجو ماتتارەللامەن كەزدەسۋدەن باستالدى. ەكى ەل باسشىلارىنىڭ كەلىسسوزىنە دەيىن كۆيرينالە سارايىندا قازاقستان پرەزيدەنتىن سالتاناتتى قارسى الۋ ءراسىمى ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قۇرمەتىنە قازاقستان تۋى كوتەرىلىپ, قوس مەملەكەتتىڭ ءانۇراندارى شىرقالدى. قۇرمەت قاراۋىلى باستىعىنىڭ راپورتىنان كەيىن پرەزيدەنتتەر ءبىر-بىرىنە رەسمي دەلەگاتسيا وكىلدەرىن تانىستىردى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوز سوزىندە بۇل قازاقستان پرەزيدەنتى رەتىندە يتالياعا جاساعان العاشقى ساپارى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ, قوناقجايلىق كورسەتكەنى ءۇشىن سەردجو ماتتارەللاعا العىس ايتتى. مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ ەۋروپا وداعىنداعى سەنىمدى سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى – يتاليا رەسپۋبليكاسىمەن قارىم-قاتىناسى ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ءوزارا ءتيىمدى سيپاتتا دامىپ كەلە جاتقانىن جەتكىزدى.
«مەن بۇگىن ءوزارا مۇددەنى كوزدەيتىن ماسەلەلەردى, اتاپ ايتقاندا, ەكونوميكالىق بايلانىستاردى دامىتۋ جانە ەكى ەلدى وركەندەتۋگە باعىتتالعان قاتىناستاردى نىعايتۋ, سونداي-اق حالىقارالىق وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ جولدارىن تالقىلاعىم كەلەدى» دەدى پرەزيدەنت. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا, يتاليا – قازاقستاننىڭ ەۋروپاداعى نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. «ءوزارا ساۋدا-ساتتىق كولەمى 14,5 ميلليارد دوللاردان استى. تاياۋ جىلدارى ەلدەرىمىز اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 20 ميلليارد دوللارعا جەتەدى دەپ سەنەمىز. يتاليا – قازاقستان ەكونوميكاسىنا قارجى سالعان باستى ينۆەستورلاردىڭ ءبىرى. ءبىزدىڭ نارىقتا 300-گە جۋىق يتاليالىق كومپانيا جۇمىس ىستەيدى, سونىڭ ىشىندە ENI كاسىپورنى دا بار. ENI – كوشباسشى كومپانيا. ءبىز ەكىجاقتى قاتىناستارداعى جەتىستىكتەردى جوعارى باعالايمىز. ءبىز ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋدى ودان ءارى جالعاستىرا بەرەمىز. دەگەنمەن ەكونوميكا باعىتىنا عانا ەمەس, مادەنيەت, تۋريزم سياقتى باسقا دا كوپتەگەن سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرۋ قاجەت. قازاقستان مەن يتاليا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق وتە تابىستى بولاتىنىنا سەنىمدىمىن» دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن ەل ەكونوميكاسىنىڭ اناعۇرلىم تارتىمدى جانە پەرسپەكتيۆتى سالالارى, ونىڭ ىشىندە «جاسىل» ەنەرگەتيكا تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى مالىمەت بەردى. مەملەكەتتەر باسشىلارى قازاقستان مەن يتاليانىڭ الەمدىك ارەناداعى, ونىڭ ىشىندە بۇۇ مەن ەقىۇ اياسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل ماسەلەلەرىنە ارنايى توقتالدى. ەكى ەل پرەزيدەنتتەرى بۇۇ جارعىسىنىڭ قاعيداتتارىن قۇرمەتتەۋ نەگىزىندە حالىقارالىق قاتىناستار مەن جاھاندىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن نىعايتۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار تاراپتار قازاقستان مەن ورتالىق ازيانىڭ ەۋروپا وداعىمەن اراداعى ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋ پەرسپەكتيۆالارىن تالقىلاپ, كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىنداعى ءوزارا ءتيىمدى ىقپالداستىقتىڭ, اتاپ ايتقاندا, ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن وركەندەتۋدىڭ كەلەشەگى زور ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
مەملەكەت باسشىسى ورايلى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ, پرەزيدەنت ماتتارەللانى يتاليانىڭ «ۇلكەن جەتىلىككە» توراعالىق قىزمەتىنە كىرىسۋىمەن قۇتتىقتاپ, G7-ءنىڭ كۇن ءتارتىبىن جۇزەگە اسىرۋ ىسىندە تابىس تىلەدى. ءوز كەزەگىندە, سەردجو ماتتارەللا يتاليا قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي جانە قوعامدىق رەفورمالارعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتىپ, ريمگە ساپارمەن كەلگەنى ءۇشىن قازاقستان پرەزيدەنتىنە العىس ايتتى. سونداي-اق كەلىسسوزدەردىڭ ناتيجەسى ەكىجاقتى ەكونوميكالىق, ساياسي جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستارعا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سەنىم ءبىلدىردى. دوستىق راۋىشتە وتكەن كەزدەسۋ سوڭىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ سەردجو ماتتارەللانى قازاقستانعا ساپارمەن كەلۋگە شاقىردى. يتاليا پرەزيدەنتى مەملەكەت باسشىسىنىڭ شاقىرۋىن ريزاشىلىقپەن قابىل الدى. مۇنان سوڭ كەلىسسوز داستارقان باسىندا جالعاستى.
ەكىجاقتى قاتىناستاردىڭ الەۋەتى زور
قازاقستان پرەزيدەنتى مەن يتاليا مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى دجوردجا مەلوني كەلىسسوز جۇرگىزدى. مەملەكەت باسشىسى يتاليا جەرىندە قۇرمەت كورسەتكەنى ءۇشىن دجوردجا مەلونيگە العىس ايتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان مەن يتاليا اراسىندا تىعىز ساياسي ديالوگ, بەرىك ەكونوميكالىق ىقپالداستىق, تابىستى مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىس ورناعانىن اتاپ ءوتتى. «ءبىز يتاليانىڭ ورتالىق ازياداعى باستى سەرىكتەسى بولعانىمىزدى ماقتان تۇتامىز. ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق قارقىندى دامىپ كەلەدى جانە قارىم-قاتىناستاردى ودان ءارى ارتتىرۋعا مول الەۋەت بار» دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, يتاليا – قازاقستاننىڭ ەۋروپاداعى نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى جانە ەل ەكونوميكاسىنداعى ەڭ ءىرى ينۆەستورلاردىڭ بەستىگىنە كىرەدى. ەلدەرىمىز اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 15 ميلليارد دوللارعا جۋىقتادى. يتاليادان قازاقستانعا تارتىلعان تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيا 7,3 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. بۇگىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 300-دەن استام يتاليالىق كومپانيا تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولاردىڭ اراسىندا ENI, SDF Group, PetroValves, Maire Tecnimont, IVECO, Tenaris جانە باسقا دا ءىرى ينۆەستورلار بار.
قازاقستان پرەزيدەنتى بۇۇ, ەقىۇ, ەۋروپا كەڭەسى جانە ەىدۇ اياسىنداعى الەمدىك ارەنادا ورتاق ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ ىسىندەگى ەكى ەلدىڭ تابىستى ىقپالداستىعىنا ارنايى توقتالدى. سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ جاھاندىق قاۋىپسىزدىك, وڭىرلىك تۇراقتىلىق, تەرروريزمگە قارسى كۇرەس, كليماتتىڭ وزگەرۋى سياقتى ماسەلەلەرگە قاتىستى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى نىعايتۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى الماتىدا يتاليا مادەنيەتى ينستيتۋتىنىڭ اشىلۋىن قۇپتادى. ونىڭ پىكىرىنشە, مادەني ديپلوماتيا, ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى سەرىكتەستىك جانە تۋريزم ەلدەر اراسىنداعى بايلانىستاردى تەرەڭدەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
دجوردجا مەلوني قازاق-يتاليان قاتىناستارىنىڭ دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ, يتاليانىڭ قازاقستانمەن اراداعى بايلانىستارىن نىعايتۋعا بەيىلدى ەكەنىن جەتكىزدى. «ءسىزدىڭ بۇگىنگى ساپارىڭىزدى قازاق-يتاليان قارىم-قاتىناسىن ودان ءارى وركەندەتۋ ءۇشىن زور مۇمكىندىك رەتىندە قاراستىرامىز» دەدى پرەمەر-مينيستر.
كەزدەسۋ بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق, ينۆەستيتسيالىق, ەنەرگەتيكالىق, كولىك-لوگيستيكالىق, اگرارلىق, مادەني-گۋمانيتارلىق, ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ, سونداي-اق جاسىل ەنەرگەتيكا جانە ەكى مەملەكەتتىڭ استانالارى اراسىنداعى اۋە قاتىناسىن دامىتۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. بۇدان بولەك, كەزدەسۋدە وڭىرلىك جانە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەر تالقىلاندى. كەزدەسۋ سوڭىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن يتاليا پرەمەر-ءمينيسترى بىرلەسكەن مالىمدەمە جاساپ, بىرقاتار ەكىجاقتى قۇجاتتارعا قول قويدى. ولاردىڭ قاتارىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن يتاليا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە قازا تاپقان اسكەري قىزمەتشىلەر جەرلەنگەن ورىنداردىڭ مارتەبەسىنە قاتىستى كەلىسىم», «قازاقستاننىڭ «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى مەن يتاليانىڭ «ENI» كومپانياسى اراسىنداعى جالپى قۋاتى 247 MBت بولاتىن گيبريدتى ەلەكتر ستانتسياسىن (جەل ەلەكتر ستانتسياسى, كۇن ەلەكتر ستانتسياسى) سالۋ جونىندەگى بىرلەسكەن جوبانى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى بىرلەسكەن تۇپكىلىكتى ينۆەستيتسيالىق شەشىم» جانە باسقا قۇجاتتار بار.
يتاليا كاسىپكەرلەرىن قازاقستانعا شاقىردى
قازاقستان پرەزيدەنتى ريمگە رەسمي ساپارى اياسىندا يتاليانىڭ بيزنەس-قوعامداستىق وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ, «قازاقستان – يتاليا» ينۆەستيتسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىندە ءسوز سويلەدى. دوڭگەلەك ۇستەلگە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى 30-عا جۋىق كومپانيا قاتىستى. قاسىم-جومارت توقاەۆ يتاليانىڭ بيزنەس «كاپيتاندارىنا» قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەرى تۋرالى جان-جاقتى مالىمەت بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, الەمدەگى گەوساياسي جاعدايعا قاراماستان, ەلىمىز ايماقتاعى ەڭ ءىرى جانە قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ەكونوميكالاردىڭ ءبىرى رەتىندەگى ورنىن سەنىمدى تۇردە ساقتاپ وتىر. «بىلتىر ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى 5,1 پايىز دەڭگەيىندە بولدى. بۇل – بولجامدى جاھاندىق كورسەتكىشكە قاراعاندا شامامەن 2 ەسە جوعارى (دۇنيەجۇزىلىك بانك – 2,6%, بۇۇ – 2,7%). ءبىزدىڭ ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاداعى ستراتەگيالىق ماقساتىمىز – 2029 جىلعا قاراي ەكونوميكانىڭ كولەمىن ەكى ەسە ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 6-7 پايىزدىق وسىمگە قول جەتكىزۋ. ول ءۇشىن اۋقىمدى رەفورمالار جۇرگىزۋ قاجەت ەدى. سوندىقتان ساياسي رەفورمالارمەن قاتار, نارىقتىق جانە باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكامىزدى ايتارلىقتاي نىعايتىپ جاتىرمىز. مەن مۇنى تابىسقا جەتۋدىڭ قاجەتتى شارتى دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقستاندا تاياۋ ارادا ەكونوميكامىزدىڭ اشىق, سەنىمدى جانە قارقىندى دامۋىنا ىقپال ەتەتىن اسا ماڭىزدى ءارى تۇبەگەيلى رەفورمالار باستالادى. مۇنى سىزدەرگە سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن. ماقساتىمىز – قازاقستانداعى ستاندارتتاردى, ەرەجەلەردى جانە بيزنەس جۇرگىزۋ تاجىريبەسىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ. ءبىز ەڭ جوعارى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن ينۆەستيتسيالىق احۋال قالىپتاستىرۋعا ۇمتىلىپ جاتىرمىز» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ەل ەكونوميكاسىنا شەتەلدەن تىكەلەي تارتىلاتىن ينۆەستيتسيا كولەمىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا پراكتيكالىق جانە زاڭنامالىق تۇرعىدا جوسپارلانعان شارالار تۋرالى يتاليالىق كاسىپكەرلەرگە مالىمەت بەردى. «ءبىز ينۆەستورلارعا وڭتايلى ءارى ىڭعايلى ورتا قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بيزنەسكە قويىلاتىن ارتىق تالاپتاردى انىقتاپ, ولاردى جويدىق. جاقىندا ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ جونىندەگى كەڭەس قۇرىلىپ, وعان كەڭ اۋقىمدى وكىلەتتىك بەرىلدى. بۇل كەڭەستىڭ جەدەل شەشىم قابىلداۋىنا, كورسەتىلەتىن جان-جاقتى مەملەكەتتىك قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋىنا ىقپال ەتەدى» دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى تەحنولوگيالىق رەۆوليۋتسيانى جانە الداعى ۋاقىتتا اسا ماڭىزدى شيكىزاتتى ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ سالاسىندا جاھاندىق سۇرانىستىڭ ەسەلەپ وسەتىنى جونىندەگى بولجامدى ەسكەرىپ, يتاليا كاسىپكەرلەرىن وسى باعىتتا ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا شاقىردى. «دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ باعالاۋىنشا, قازاقستاندا قۇنى 46 تريلليون دوللاردان اساتىن بەس مىڭنان استام بارلانباعان كەن ورنى بار. بۇگىندە ءبىز ەۋروپا وداعىنا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىنا قاجەتتى ەڭ ماڭىزدى 34 شيكىزاتتىڭ 19 ءتۇرىن وندىرەمىز. قاجەتتى ينۆەستيتسيا بولسا, كوبالت, ۆولفرام, ليتي سياقتى پايدالى قازبالاردىڭ 9 ءتۇرىن يگەرۋگە بولادى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلاردى بيوتەحنولوگيا, فارماتسەۆتيكا سالالارىنداعى ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەر تۋرالى حاباردار ەتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ يتاليانىڭ بىرقاتار ءىرى كومپانيالارىن قازاقستاندا جەرگىلىكتى ءوندىرىس اشۋعا شاقىردى. بۇدان بولەك, قاسىم-جومارت توقاەۆ IT-سالاسىن دامىتۋدىڭ جانە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ارتىقشىلىقتارىنا ارنايى توقتالدى. مەملەكەت باسشىسى ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە, قازاقستاننىڭ الەۋەتتى ينۆەستورلارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن ايتتى. سونداي-اق كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلاردى «استانا» حالىقارالىق فورۋمىنا قاتىسۋعا شاقىردى.
ماڭىزدى قۇجاتتارعا قول قويىلدى
ينۆەستيتسيالىق دوڭگەلەك ۇستەل اياقتالعان سوڭ, مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن بىرقاتار ەكىجاقتى قۇجاتتارعا قول قويۋ ءراسىمى ءوتتى. ولاردىڭ قاتارىندا «سامۇرىق-قازىنا» اق مەن Balestra اراسىنداعى تۇركىستان وبلىسى سوزاق اۋدانى تايقوڭىر اۋىلىندا قۋاتى جىلىنا 800 مىڭ توننا بولاتىن كۇكىرت قىشقىلى زاۋىتىن سالۋ جوباسىنىڭ شارتتارى مەن مەرزىمىن ايقىندايتىن كەلىسىم; «بايتەرەك» ۇبح» اق مەن SACE اراسىنداعى ەكونوميكانىڭ باسىم سەكتورلارىنداعى ينۆەستيتسيالىق جوبالار جونىندە يتاليانىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان مامىلەلەردى ساقتاندىرۋ ءليميتىن بەلگىلەۋ تۋرالى نەگىزدەمەلىك كەلىسىم; «سامۇرىق-ەنەرگو» اق مەن Ansaldo Energia SpA اراسىنداعى قۋاتى 544 مۆت-قا دەيىن جەتەتىن بۋ-گاز قوندىرعىسىن سالۋ ارقىلى الماتىداعى ءۇشىنشى جەو-نى رەكونسترۋكتسيالاۋدى كوزدەيتىن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم; قازاقستانداعى يتاليالىق كاسىپورىنداردى جانە يتالياداعى قازاقستاندىق كاسىپورىنداردى قولداۋعا, سونداي-اق قازاقستان مەن يتاليا بيزنەسى اراسىنداعى ەكونوميكالىق جانە ساۋدا قاتىناستارىن نىعايتۋعا باعىتتالعان «اتامەكەن» ۇكپ مەن Confiindustria اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم بار.
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى Eni كومپانياسىنىڭ باس وپەراتسيالىق ديرەكتورى گۆيدو برۋسكومەن كەزدەستى. جىلىشىرايلى جۇزدەسۋدە قازاقستان مەن Eni كومپانياسى اراسىنداعى وتكەن جىلعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ناتيجەلەرى جانە الداعى ىقپالداستىقتىڭ الەۋەتى قاراستىرىلدى.
پرەزيدەنت Maire Tecnimont كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى الەسساندرو بەرنينيدى, NEOS اۋە كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى لۋپو ءراتتاتستسيدى, Bonifiche Ferraresi كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى فەدەريكو ۆەككونيدى قابىلدادى.
