حالىقارالىق جوعارى عىلىم مەكتەبى اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, قر ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى, اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور بەكەن وكەنۇلى ءالىمجانوۆ – 70 جاستا!
بيىلعى 2017 جىل – بارشا قازاق ەلى ءۇشىن ەرەكشە جىل. ويتكەنى بيىل ەلىمىزدە «ەحرو – 2017» حالىقارالىق كورمەسى وتكەلى وتىر. كورمەنى وتكىزۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ تاريحىندا تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەردى, جاڭا يدەيالار مەن عىلىمي جوبالاردى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋدىڭ, قازاقستان ەكونوميكاسىن الەمدىك ەكونوميكاعا ينتەگراتسيالاۋدىڭ سيمۆولى بولماق.
مىنە, وسىنداي ءدۇبىرلى شارانىڭ 60 جىلدىق تاريحى بار, ەلىمىزدىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەنىنە سان ءتۇرلى بىلىكتى ماماندار دايارلاۋعا, قازاقستاننىڭ عىلىمي الەۋەتىن ارتتىرۋعا, اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا زور ۇلەس قوسىپ وتىرعان قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەرەيلى تويىمەن تۇسپا-تۇس كەلۋى دە ايتۋلى وقيعا دەۋگە بولادى.
ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ اگرووندىرىستىك كەشەنى ءۇشىن 60 مىڭنان اسا بىلىكتىلىگى جوعارى ماماندار دايارلاندى. ولار وزدەرىنىڭ ەرەن ەڭبەكتەرىمەن قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ەسەلەپ ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ۋنيۆەرسيتەتىمىز ءوزىنىڭ تۇلەكتەرىمەن ورىندى ماقتانا الادى, ويتكەنى ولاردىڭ اراسىندا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى, پرەمەر-مينيستر كەڭسەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى, قر پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتتارى, ەلشىلەر, كورنەكتى عالىمدار, وبلىس, قالا جانە اۋدان اكىمدەرى, ءىرى كاسىپورىندار مەن اگرارلىق كەشەندەردىڭ باسشىلارى, حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ بىلىكتى ماماندارى بار.
ءيا, قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمىز قوماقتى. الايدا بۇل ءبىر كۇننىڭ ناتيجەسى ەمەس, وسىنداي بيىكتەرگە جەتۋ جولىندا ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى ايانباي ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. ال بۇل جولدا ۇجىمدى باسقارىپ, ونىڭ قارقىندى دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان, ۋنيۆەرسيتەت تاريحىنا اتى التىن ارىپپەن جازىلعان دارا تۇلعالاردىڭ ەڭبەگى ەرەكشە.
سونىڭ ءبىرى عانا ەمەس بىرەگەيى – بۇكىل سانالى عۇمىرىن ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىنا ارناعان كورنەكتى عالىم, قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1993-2004 جىلدار ارالىعىنداعى رەكتورى, اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور بەكەن وكەنۇلى ءالىمجانوۆ.
بەكەن ءالىمجانوۆ 1947 جىلدىڭ 24 ناۋرىزىندا رەسەيدىڭ ومبى وبلىسى, ماريانوۆ اۋدانى, قاراباس اۋىلىندا تۋعان. كورشىلەس ەلدە دۇنيەگە كەلگەنىمەن, ول كىسىنىڭ سانالى عۇمىرىنىڭ باسىم بولىگى قازاقستانمەن تىعىز بايلانىستى.
بەكەن وكەنۇلى 1963 جىلى كوكشەتاۋ وبلىسىنداعى قوتىركول تەحنيكۋمىن زووتەحنيك ماماندىعى بويىنشا ءبىتىرىپ, تسەلينوگراد وبلىسىنىڭ «يۆانوۆسكي» سوۆحوزىندا جۇمىس ىستەيدى. ءسويتىپ, ءوندىرىستىڭ تومەنگى باسپالداقتارىنان ءوتىپ, تاجىريبە جيناعان جاس مامان الدىنا جوعارى ماقساتتار قويادى. اسىرەسە, جوعارى ءبىلىم الۋعا دەگەن ۇمتىلىسى ەرەكشە بولدى.
وسى ماقساتتا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ, دايىندىعىن ابدەن تولىستىرعان سوڭ, سول كەزدەگى ەل استاناسى ماسكەۋدەگى, كەز كەلگەننىڭ شاماسى كەلە بەرمەيتىن اۋىل شارۋاشىلىعى ءبىلىمى مەن عىلىمىنىڭ فلاگمانى بولىپ ەسەپتەلەتىن ك.ا.تيميريازەۆ اتىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى اكادەمياسىنا ەمتيحان تاپسىرىپ, ستۋدەنت اتاندى. ەجەلدەن اتى شىققان بۇل وقۋ ورنىندا ول وداققا ايگىلى ي.س.پوپوۆ, س.ي.سمەتنەۆ, ا.پ.رەدكين, ا.ي.نيكولاەۆ, ۆ.س.شيپيلوۆ, ە.ا.ارزۋمانيان سەكىلدى عالىمداردىڭ ءدارىسىن تىڭدايدى. 1972 جىلى وقۋدى ۇزدىك بىتىرگەن شاكىرتتەرىنە ۇستازدارى عىلىمعا بەت بۇرۋعا ۇسىنىس جاسايدى. ءسويتىپ, بەكەن وكەنۇلى 1972-1976 جىلدار ارالىعىندا الدىمەن تاعىلىمگەر بولىپ, كەيىن اسپيرانتۋرانى ويداعىداي ءبىتىرىپ, 2004 جىلدىڭ 6 ساۋىرىندە «دەربەس زووتەحنيا, مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ تەحنولوگياسى» ماماندىعى بويىنشا ديسسەرتاتسيا قورعايدى. عالىم دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن دا 1993 جىلى وسى ايتۋلى ءبىلىم مەن عىلىم ورداسىندا قورعاعانىن ايتا كەتكەن ءجون.
بەكەن وكەنۇلىنىڭ وسىدان كەيىنگى ءومىر جولى ءوزىنىڭ ەكىنشى ۇيىندەي بولىپ كەتكەن بۇرىنعى تسەلينوگراد, اقمولا اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتى اتانعان بۇگىنگى ۋنيۆەرسيتەتىمىزبەن تىعىز بايلانىستى. وسى ارالىقتا ول بارلىق باسپالداقتاردان ءوتىپ, اسسيستەنتتەن عىلىم دوكتورىنا, كافەدرا مەڭگەرۋشىسىنەن زووينجەنەرلىك فاكۋلتەتتىڭ دەكانى, سىرتتاي وقۋ ءبولىمىنىڭ پرورەكتورى, عىلىمي جۇمىستار جونىندەگى پرورەكتور, ال 1993-2004 جىلدارى اقمولا اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ رەكتورى لاۋازىمىنا دەيىنگى بيىكتەرگە جەتتى.
رەكتورلىق قىزمەت جىلدارىندا وقۋ, عىلىمي-تاربيە ءۇردىسىن رەفورمالاۋ جونىندە ۇلكەن جۇمىستار اتقاردى. 1996 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن ينستيتۋت اقمولا اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى بولىپ وزگەرتىلدى جانە وعان بەلگىلى جازۋشى, كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەتتىك قايراتكەرى ساكەن سەيفۋلليننىڭ اتى بەرىلدى.
بەكەن وكەنۇلى 2003 جىلى استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندى. ۋنيۆەرسيتەت تاريحىندا ول العاش رەت 2004 جىلى قىركۇيەكتە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ماجىلىسىنە بالامالى تۇردە سايلاۋعا ءتۇسىپ, دەپۋتات بولىپ سايلاندى.
جۇمىستىڭ كوپتىگىنە قاراماستان بەكەن وكەنۇلى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن بەلسەندى جۇرگىزدى جانە ءالى دە جالعاستىرىپ كەلەدى. ول 200-دەن استام عىلىمي ماقالالار, ادىستەمەلىك جانە وقۋ قۇرالدارىن, ونىڭ ىشىندە ەكى مونوگرافيا, ستۋدەنتتەرگە ارنالعان ەكى وقۋلىق, وقىتۋشىلار مەن قىزمەتكەرلەرگە, اۋىلشارۋاشىلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا ارنالعان جوعارى جانە ورتا ارنايى ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنىڭ بەلگىسى بار ەڭبەكتەرىن جاريالادى.
بەكەن وكەنۇلىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن دامىتۋعا قوسقان ءىرى ۇلەسى جاڭا ۇلگىدەگى «ەسىل» ءتيپتى قازاقتىڭ قارا الا تۇقىمدى سيىرىن شىعارۋعا جەتەكشىلىك جاساپ, ناتيجەسىندە وعان №57 پاتەنت جانە ا.باراەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك سىياقى بەرىلدى. سونىمەن قاتار, ول جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقۋ, عىلىمي-تاربيەسى ءۇردىسىن زياتكەرلىك مەنشىككە رەفورمالاۋعا جانە جەتىلدىرۋگە ارنالعان ءۇش اۆتورلىق كۋالىككە يە بولدى.
حالىقارالىق جوعارى عىلىم مەكتەبى اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, قر ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى ب.ءالىمجانوۆتىڭ العان ماراپاتتارىنىڭ ءوزى – ءبىر توبە. ول – «قۇرمەت» (2002 ج.) جانە «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى (2010 ج.); «ك.ا.تيميريازەۆ» التىن مەدالى (2005ج.), «ا.بايتۇرسىنوۆ» اتىنداعى كۇمىس مەدالى, «عىلىمدى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالىپ, قر ونەرتاپقىشتار جەتىستىگى كونكۋرسىنىڭ «شاپاعات-2008» لاۋرەاتى اتاندى (وسكەمەن, 2008 ج.).
ب.ءالىمجانوۆ ءوزىنىڭ جوعارى كاسىبي شەبەرلىگى, ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى, جەكە قاسيەتتەرىنىڭ ارقاسىندا كەڭ اۋقىمداعى, جوعارى زياتكەرلىك دەڭگەيدەگى باسشى رەتىندە تانىلىپ, قازاقستاننىڭ جوعارى مەكتەپ قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا, قالا جانە قوعامدا ۇلكەن قۇرمەتكە يە بولدى.
تاعى ءبىر اتاپ وتەر جايت, بەكەن وكەنۇلى – ۇلگىلى جانۇيانىڭ وتاعاسى. كەزىندە ماسكەۋدە وقۋىن بىتىرگەن ول استانادا كوڭىلى جاراسقان ليۋدميلا ەسىمدى ارۋدى ەلگە ەرتىپ كەلىپ شاڭىراق كوتەرىپ, اتا-اناسىن قۋانتادى. ال ليۋدميلا ۆاسيلەۆنا بولسا, بەكەڭە قاي جاعىنان بولسىن سەنىمدى سەرىك بولا الدى. بۇگىندە, ءالىمجانوۆا ليۋدميلا ۆاسيلەۆنا – اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور. 150-دەن اسا عىلىمي جانە وقۋ ادىستەمەلىك ەڭبەكتىڭ اۆتورى, ونىڭ ىشىندە 15 مەتوديكالىق ماقالا, 14 وقۋلىق جانە وقۋ قۇرالدارى, 2 مونوگرافيا, 3 وندىرىسكە ۇسىنىستار بار. ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن 9 اسپيرانت كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعادى. ولار ومىرگە ەكى ۇل, ءبىر قىز اكەلىپ, جاقسى تاربيە بەردى. عالىمدار جانۇياسىنان شىققان بالالاردىڭ ەكەۋى عىلىم كانديداتى اتاندى. مىنە, بۇل – «ۇيادا نە كورسەڭ, ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەگەن ماتەلدىڭ ايقىن كورىنىسى.
بەكەن وكەنۇلىن قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلار قۇرامى مەن مىڭداعان ستۋدەنتتەر, تۇلەكتەر اتىنان مەرەيلى تويىمەن قۇتتىقتاپ, تولايىم تابىستار, شىعارماشىلىق شابىت, سارقىلماس كۇش-قۋات, زور دەنساۋلىق, باقىتتى ءومىر تىلەيمىن!
اقىلبەك كۇرىشباەۆ,
س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق
ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى
