وزبەكستان پارلامەنتىندە قازان ايىنىڭ سوڭىنا قاراي ەلدە تويلار مەن باسقا دا مەرەكەلىك شارالاردى وتكىزۋ ەرەجەسى قابىلداندى. ونى پرەزيدەنت شاۆكات ميرزيەەۆ ءوزىنىڭ جارلىعىمەن بەكىتىپ بەردى. بۇدان بىلاي رەسپۋبليكادا «وتىز كۇن ويىن, قىرىق كۇن تويىن» وتكىزەتىن زامان بولمايدى, ۇيلەنۋ تويى ءبىر كۇننىڭ ىشىندە تولىق ءوتىپ بولادى. بۇل تويلارعا قاتىساتىن تويشىل قاۋىمنىڭ سانى دا 200 ادامنان, توي كورتەجى 3 كولىكتەن اسپايدى.
تويعا ارنالعان قۇجاتتىڭ كىرىسپەسىندە «بۇل سالادا بىرقاتار ەلەۋلى پروبلەمالار مەن كەمشىلىكتەر انىقتالعانى» ايتىلعان. وسىعان وراي, ءنورماتيۆتى اكتىدە بىرقاتار ازاماتتاردىڭ «ىسىراپشىلدىق پەن داڭعازالىققا جول بەرىلەتىن ۇيلەنۋ تويى شارالارىن وتكىزۋ ءۇشىن قارىزعا كىرەتىندەرى, تابىس تابۋ ءۇشىن رەسپۋبليكادان تىس جەرلەرگە كەتەتىندەرى» اتاپ كورسەتىلگەن.
ەندى زاڭ تويدى ءبىر كۇننىڭ ىشىندە, ساعات 6.00-دەن 23.00-گە دەيىن وتكىزىپ بولۋدى مەڭزەيدى. توي يەلەرى مۇنداي شارانىڭ وتكەلى جاتقانىن بيلىككە كەمىندە ءبىر اپتا بۇرىن ەسكەرتىپ قويادى. تەك توي داستارقانىنان پالاۋ جەي الاتىنداردىڭ سانى عانا ءار جەردە ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. مۇنداعى شەكتەۋلەردى قالالىق جانە اۋداندىق كەڭەستەر بەلگىلەيدى. ولار مۇنى «جەرگىلىكتى جەردىڭ جاعدايىنا» قاراي انىقتايدى.
مۇنداي شەكتەۋلەر تويعا قاتىساتىندار ءۇشىن دە بار. وعان 200 ادام عانا قاتىسا السا, پالاۋدان ءدام تاتاتىندار قاتارى 250 بولماق. ال ءبىر ۇيدە ەكى جىگىت قاتار ۇيلەنىپ جاتقان جاعدايدا مەيماندار سانىن تاعى 50 ادامعا ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بار. جاڭا زاڭ سونداي-اق كورتەجدەگى كولىكتەر سانىمەن بىرگە تويدا ونەر كورسەتەتىن ورىنداۋشىلار مەن مۋزىكالىق توپتاردى ەكەۋدەن اسىرماۋدى جۇكتەپ وتىر.
ەگەر شاراعا 50 ادامنان كوپ قاتىسۋشى شاقىرىلعان بولسا, توي يەسى زالمەن, كافە نە مەيرامحانامەن كەلىسىمشارت جاساسۋعا ءتيىس. مەكەمە اكىمشىلىگى بۇل جاعدايدا ىشكى ىستەر ورگاندارىنا شارادان كەمىندە ەكى كۇن بۇرىن جازباشا تۇردە حابارلاپ قويادى. كولىك قىزمەتىن تەك بۇعان ليتسەنزياسى بار جۇرگىزۋشىلەر عانا كورسەتە الادى.
قۇجاتتا توي داستارقانىندا ىسىراپشىلدىق ورىن الۋىنا تىيىم سالىناتىنى اشىق جازىلعان. سونداي-اق «ۇلتتىق داستۇرلەرگە قاراما-قايشى كەلەتىن جانە قوسىمشا شىعىندار شىعارۋدى تالاپ ەتەتىن» سالت-ۇردىستەرگە تىيىم سالىنعان. سونىمەن بىرگە اۋداندىق كەڭەستىڭ باسشىلارى «وتباسىلىق شارالاردىڭ جيناقى جانە ىسىراپسىز وتكىزىلۋىنە» تىكەلەي جاۋاپتى بولاتىنى دا ايتىلعان. دەمەك, ەلدە ەندى شەنەۋنىكتەر ءاربىر تويدىڭ داستارقانىنا ارالاسىپ, ونى رەتتەپ وتىرادى. ولار ساعات ءتىلى 23.00-ءدى سوققاندا, بىردەن دۋماندى تارقاتىپ جىبەرەدى.
وزبەك – قاشاننان تويشىل حالىق. كوپتەگەن وزبەك وتباسىلارى مۇنداي تويلاردى جىلداپ كۇتەدى, ولاردىڭ كوبى «وسىنداي ءبىر تويدىڭ بولۋى ءۇشىن» ءومىر سۇرەدى. اتا-انا ءۇشىن بويجەتكەن قىزدارىن باي جاساۋىمەن ۇزاتۋ – وتە ماڭىزدى ماسەلە. اكەسى مەن شەشەسى بۇل ءۇشىن قىزدارى دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن دايىندالا باستايدى.
وزبەكستاندا تويدىڭ ءوزى ادەتتە ءبىر كۇندە اياقتالا سالمايدى. دۇرىس وتكەن تويدىڭ ىرىم-جىرىمدارى بىرنەشە كۇنگە سوزىلادى. ول ۇيدە قۇدا كۇتۋدەن باستالادى. قالىڭدىقتىڭ اتا-اناسى «قىزىمىز بارعان جەرىندە جاقسى بولسىن» دەگەن ىرىممەن وسىعان ارناپ تاندىر نان جابادى. ودان قۇدالار اۋىز تيەدى. قۇدا ءتۇسۋ بىتكەننەن كەيىن فاتيحا-تويعا كەزەك بەرىلەدى. ول دۇرىلدەپ وتەدى. جىگىتتىڭ اتا-اناسى بولاشاق كەلىندەرىنە ءتۇرلى سىيلىقتار مەن تاتتىلەر سىيلايدى. وسىدان كەيىن ۇيلەنۋ تويىنىڭ وزىنە دايىندىققا كىرىسەدى.
قىز بەن جىگىت نەكەگە تۇرار الدىندا جەكە-جەكە قۋانىش كەشىن جاسايدى. قالىڭدىق ءوزىنىڭ قۇربىلارىن جيىپ, «كيز وش» ۇيىمداستىرسا, كۇيەۋ جىگىت دوستارىنا «ەرتالابكي وش» بەرەدى. جىگىت ءوزىنىڭ ۇيىندە جاراندارىن پالاۋمەن سىيلايدى. ۇيگە كەلگەن قوناقتار سانى كوپ بولعان سايىن جىگىتتىڭ اكەسى بەدەلدى سانالا تۇسەدى.
مىنە, وزبەكستان بيلىگى وسىنىڭ بارىنە تىيىم سالعالى جاتىر. جالپى, ەلدە مۇنداي شەكتەۋ شاراسى ءبىرىنشى رەت جاسالىپ وتىرعان جوق. بۇل تاقىرىپتاعى العاشقى جارلىقتى 1998 جىلى پرەزيدەنت يسلام كاريموۆ شىعارعان ەدى. قۇجات «داڭعازالىققا, استا-توكتىلىككە, شامادان تىس ىسىراپقا, حالىق داستۇرلەرىن اياققا تاپتاۋشىلىققا, ماقتانشىلىققا, اينالاداعى جۇرتپەن ساناسپاۋشىلىققا» تىيىم سالعان بولاتىن. بىراق مۇنىڭ ناتيجەسى ونشالىقتى تابىستى بولا قويمادى. سوندىقتان يسلام اكا 2008 جىلى وسى ماسەلەگە قاتىستى ەكىنشى رەت قۇجات قابىلدادى. 2012 جىلى تاشكەنت مەرياسى وتباسىلىق مەرەكەلەردىڭ اۋقىمىن شەكتەيتىن ءوز ەرەجەسىن بەكىتتى. ال 2018 جىلى ميرزيەەۆ شەنەۋنىكتەردىڭ ۇيلەنۋ تويلارى مەن تۋعان كۇن مەرەكەلەرىنە بارۋلارىنا تىيىم سالدى. ونىڭ ايتۋىنشا, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ونسىز دا شالقىپ ءومىر سۇرەدى, ولاردىڭ توي سالتاناتىنا قاتىسۋلارى جەمقورلىققا نەگىز بەرەدى.
دەگەنمەن ەلدە جاڭادان قابىلدانىپ وتىرعان زاڭدى سىناپ جاتقاندار دا از ەمەس. ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ پىكىرلەرى قازىرگى كۇندەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ەرەجەنىڭ وزبەكستان ازاماتىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن بۇزادى دەگەنگە سايادى.
مۇنىڭ اقىرى نە بولارى ازىرگە بەلگىسىز. ءبارىن ۋاقىت كورسەتەدى.
راسۋل ايتقوجا
